Te fundit nga zona

Në qytetin antik të Orikut, të ndodhur pranë qytetit të sotëm të Orikumit, në Vlorë, i themeluar nga Eubeati në shekullin Vl p.e.r, janë zbuluar gjatë vitit 2018 një sërë të dhënash të reja arkeologjike.

Këto zbulime u nxorën në dritë në sajë të gërmimeve arkeologjike të kryera gjatë 2018 në kuadër të projektit shqiptaro-zviceran (Instituti i Arkeologjisë së Tiranës dhe Universiteti i Gjenevës në Zvicër) nga fushata e gërmimeve për vitin 2018.

Drejtoria Rajonale e Kulturës Kombëtare Vlorë ka publikuar një video ku arkeologët shqiptarë dhe të huaj tregojnë për këto gjetje në qytetin e Orikut.

Arekologu Gionata Consaga shprehet se “gjendemi në sektorin e jugut në qytetin antik të Orikut , ku rinisëm gërmimet pas një sondazhi të kryer në vitin 2012. Kemi gjetur këndin e një fortifikimi të ndërtuar shumë mirë, këndin e një muri 1,5 metra të gjerë”.

“Pikërisht në këtë pikë ka elementë që fiksojnë blloqet në kënd të cilat krijojnë një strukturë shumë solide. Periudhat e këtyre strukturave ende nuk i dimë, por mendojmë që i përkasin periudhës antike midis shekujve II, III dhe IV Para Krishtit. Datimi i këtyre strukturave është një objektiv për vitin e ardhshëm”, nënvizoi Consaga.

Sipas tij, diçka tjetër interesante në këtë sektor është edhe gjetja e disa objekteve qeramike të cilat datojnë në shek II dhe III Pas Krishtit, pra të periudhës Imperiale Romane nga e cila nuk kishim gjurmë në Orik deri më sot.

Saimir Shpuza nga Instituti Arkeologjik i Tiranës shprehet se këtu jemi në gërmimet në fontanën monumentale të Orikut. Këtë vit volumi i gërmimeve ka qenë shumë më i madh .Kemi arritur të zbulojmë një sipërfaqe të madhe të sheshit që ndodhet para fontanës, kemi arritur të kuptojmë gjithashtu edhe limitin jugor të këtij monumenti”.

“Kjo na jep mundësinë që vitin tjetër të programojmë gërmime në shkallë më të gjerë në pjesën veriore të fontanës. Gjithashtu janë shumë të rëndësishme gjetjet që vijnë nga ky sektor për kët vit, të cilat janë shumë të pasura dhe përfshijnë një kuadër kohor shumë të gjerë që fillon nga shekulli i V para erës sonë dhe vazhdon deri në shekullin e X të erës sonë”, thekson Shpuza.

Ndërsa Jean Terrier , bashkëdrejtor i projektit thekson se “këtu kemi një gërmim të madh sepse kemi zbuluar kisha të ndryshme nga shekulli XII deri në mesjetën e vonë. Është shumë interesante, pasi kjo periudhë është shumë e rëndësishme për Orikun pra fundi i shekujve VIII dhe IX. Kemi gjetur banesa të ndryshme në pjesën e poshtme të kodrës dhe në majë të saj gjetëm këto kisha, të cilat janë shumë të rëndësishme për historinë e Orikut. Kemi gjetur varre të ndryshëm me shumë material”.

“Tani po mendojmë si ta konservojmë këtë sit. Dhe po shikojmë se çfarë mund të bëjmë në dy vitet e e ardhshme për vizitorët që duan të vijnë dhe të kuptojnë historinë e Orikut”, tha ai.

Qyteti antik i Orikut shtrihet pranë qytetit të sotëm të Orikumit, themeluar nga Eubeati në shekullin Vl p.e.r., në trojet e fisit ilir të amantëve, mbi kodrën e njohur me emrin Paleokastër. Përmendet nga autorët antikë të shekullit të V p.e.r., si port i rëndësishëm i Adriatikut. U shfrytëzua nga romakët në luftërat kundër ilirëve dhe maqedonëve, luajti një rol të rëndësishëm në luftën civile midis Cezarit dhe Pompeut.

Në shekullin Vll, pranë tij u ndërtua kisha e Marmiroit dhe disa kisha të tjera që në themel të emrit të tyre kanë emrin Maria. Këtë gjë e shohim tek manastiret e Ardenicës (Lushnje), Apolonisë (Fier), Manastirin rrënojë të Ballshit, Manastirin e Zvërnecit, Manastirin e Dhërmiut, etj.

Sot, qyteti i Orikumit mbetet një destinacion turistik tepër i preferuar për natyrën detare dhe malore, për historinë dhe kulturën, për detin dhe plazhet ranore./atsh

Sejmen Gjokoli
Nga cikli : “Mjeshtrat tanë”

DUAR ARTI NGA DUKATI!

– me Mete Koshenën, gdhëndësin e drurit e gurit –

Me punimet në dru të objekteve baritore u njoh qysh në vegjëli, atëhere kur pa mbushur pesëmbëdhjetë vjeç do të shkonte me bagëti, pas të jatit.
Laze Koshena, i jati, mbahej si një nga gdhëndësit e drurit më të njohur në krahinë, sidomos për ca pori të çobanërisë e staneve.
Aty, pas dhënve edhe i biri, Metja, e nisi zanatin e gdhëndjes në dru si trashëgimi nga i jati.
Dhe kështu po vazhdon, një jetë e tërë, gati gjysëm shekulli pa u lodhur, duke bërë sende e objekte të ndryshme, kryesisht me subjekte nga jeta blegtorale. Të gjitha në mënyrë artizanale, një për një të gdhendura vetëm me dorë.
Kërraba çobani, lugë e cyla dyjare, furka për tjerrje leshi, qafore për zile e këmborë, çibuqe e tavlla duhani, vedra bulmeti e dybeqe, po edhe çdo gjë që ja sheh syri, këtij burri duket se ja bën dora.
Shumë prej këtyre objekteve do zinin vend edhe në muzeun- shtëpi, në Kullën e Dervish Aliut aty ndanë qendrës së fshatit, një vlerë e jashtëzakonshme e trashëgimisë kulturore, dikur plot shkëlqim ndërsa tani i rrënuar dhimbshëm…
Punimet e gurta janë një tjetër dimension i pasionit dhe talentit të këtij dukatasi me shpirt artisti e ku shtëpinë brenda e jashtë me duart e tij e ka shndërruar në një objekt të këndshëm trashëgimie.
Nga do që kam shkuar, brenda e jashtë vendit, më ka qëlluar të shikoj lloj-lloj gjerdhesh, me shufëra, drunjër e mbase edhe tubo të metalta por, prej guri, askund e asnjëherë më parë s’kam parë.
Vetëm te Mete Koshena, aty në shtëpinë e tij në Dukatin e vjetër, në pllajën rrëzë Golashit mund t’a shikosh këtë “shpikje” të rrallë.
Nuk është një garth butaforik, as thjesht për të treguar një punim artistik, është krejt funksional, në rrethim të oborrit, kopshtit e bahçes aty pranë shtëpisë.
Kur nis e futesh brenda oborrit e shikon se kjo nuk është një rastësi, përkundrazi aty mëson se kjo mënyrë pune artizanale është baza e punës së këtij njeriu, krahas drurit.
Gjithandej punë artistike të gurta, punë murale e objektesh të ndryshme që t’i zë syri gjithandej, deri te inicialet e emrit të tij, “M K”, të vendosura lart, mbi çati.
Vazo lulesh të gurta, vedëra, kusi, sylinjarë uji për burime e çezma guri, oxheqe e modelimi me lloj-lloj imazhesh.
Gurin, ashtu copa-copa, gati të çakëlluar e bie që nga Maja e Thanasit e Barçallaja, si të binte çaj e trëndelinë.
Është një gur krejt i veçantë, gjithandej me pore e i gripuar nga erozioni shekullor aty ku përzihen erërat e detit e të malit.
Përpunimi e dhënia e formave një shkollë më vehte, me durim të jashtëzakonshëm por edhe shpirt të pa diskutueshëm artisti.
Të bësh bashkë e mos t’i kuptosh se dikur kanë qenë të ndara në mijëra e mijëra copa të vogla gurësh.
Vlera të qarta e të padiskutueshme të fuqisë së artit popullor që në ditët tona na vijnë si trashëgimi e kulturës tonë materiale e shpirtërore.

https://www.facebook.com/sejmen.gjokoli/videos/10211976377705550/?t=0