Histori

Qazim Bej Vlorës i refuzohet mundësia e jetesës në Shqipëri Enver Hoxha i ndërpret pensionin patriotik Por edhe për Qazim BejVlorën, fëmija i pestë i Ismail Qemalit, pavarësisht të kaluarës së tij personale, ku përveç faktit që ishte i biri dhe këshilltari i Ismail Qemalit, mbartte dhe një veprimtari të jashtëzakonshme në shërbim të atdheut të tij, ashtu si të vëllait që i ishte futur në burgun e Tiranës me akuzë tepër banale, i ishte rezervuar një shuplakë e llahtarshme. Pikërisht atij do t’i refuzohej mundësia e jetesës në Shqipëri.
Kjo, sipas autoriteteve komuniste të porsaardhura në pushtet, mund të arrihej fare thjeshtë, jo duke e shpallur publikisht dhe zyrtarisht “NON GRATA”, por ashtu siç u veprua në të vërtetë, që, në mënyrën më arbitrare ndaj tij u krye veprimi më monstruoz që mund të mendohet. Iu ndërpre pensioni simbolik patriotik, që i ishte akorduar që nga qeveria e Lushnjës e drejtuar nga Sulejman Delvina.

Atë pension të cilin i biri i Ismail Qemalit e kishte të vetmin mundësi jetese nuk kishin guxuar t’ia ndërprisnin as qeveritë e kohës së luftës të cilësuara “kuislinge”, pavarësisht se shtëpia e tij e ndodhur afër burgut fashist ku u vra nëna heroike Mine Peza, ishte kthyer në një bazë tepër aktive e lëvizjes çlirimtare”.
“Të gjitha qeveritë e mëparshme shqiptare, – thotë nipi i të bijës së Ismail Qemalit, Orhan Zershati, – e kanë njohur statusin e tij si djali më aktiv i Ismail Qemalit dhe i kishin akorduar një pension të mirë, po mbas çlirimit ky pension iu hoq”.
Një fakt të tillë të ndërprerjes së pensionit e konfirmon edhe Qemal Vlora, nipi i Qamil Vlorës, djalit të vogël të Ismail Qemalit, i cili deklaron, “Qazimi, siç thashë pak më parë, përfundoi në Strugë, për faktin se këtu i hoqën çdo mundësi jetese sa erdhi në pushtet qeveria komuniste e Enver Hoxhës, pension që i jepej si fëmija i një patrioti të madh të Shqipërisë”.

Jetonte mes skamjes dhe urisë në zemër të kryeqytetit – I ishte mohuar gjithë aktiviteti patriotik

Askush nga Tirana Zyrtare nuk e përfillte më të birin e Ismail Qemalit, të cilin i ati e kishte pasur në krahun e tij të djathtë.
Ndërsa Ismail Qemali ishte kthyer në simbol për gjithë shqiptarët në mbarë botën, Qazim Vlora në qendër të kryeqytetit, ashtu si vëllai dhe dy motrat, jetonte mes skamjes dhe urisë. Meditimi tashmë i ishte kthyer në natyrë të dytë.

I kishin mohuar gjithçka. I kishin mohuar deri dhe aktivitetin e luftës nacional çlirimtare ku gjithë familjen e kishte angazhuar kundër pushtuesve nazifashistë të cilët dikur i kishin helmuar të atin vetëm se luftonte për mëvetësinë e kombit të tij shqiptar. Revolta shpirtërore për këtë shpërblim nga bashkëkombësit e vet po e brente pamëshirshmërisht.

Por çfarë thotë për këtë për njerkun e tij, pra vetë djali i bashkëshortes së Qazim Bej Vlorës, Edip Ohri. “Ai ishte shumë i pakënaqur dhe tmerrësisht i revoltuar – dëshmon Edip Ohri – duke thënë që unë që kam kontribuar kaq shumë për Pavarësinë e Shqipërisë së bashku me babën tim ndërkohë që mora pjesë aktivisht në luftën antifashiste aq sa edhe shtëpinë e kthyem një bazë të fuqishme të luftës kundër pushtuesit të më bëjnë këtë skandal dhe të më sjellin këto vuajtje që nuk i meritoj. Sepse në të vërtetë shtëpia jonë gjatë gjithë viteve të luftës ka qenë një bazë e rëndësishme e saj duke bërë që në të të strehoheshin ilegalë të rëndësishëm si Ramize Gjebrea, Kristo Themelko, Nako Spiru e shumë e shumë të tjerë.
Pra ideja dhe revolta e tij e papërmbajtshme ishte te mendimi që analizonte duke thënë që unë që kontribuova familjarisht për çlirimin e Shqipërisë, ndërkohë që Enver Hoxha nuk mi njeh këto merita dhe nuk më jep atë që më takon si gjithë të tjerët, pensionin për të jetuar.

Ka qenë me të atin në Peruxha kur u përdor helmi në ushqimin e tyre
Edhe Qazim Bej Vlora mori dozën e helmit, por falë moshës së re arriti të mbijetojë

Pas gjithë këtyre Qazim Bej Vlorës nuk i kishte ngelur as një mundësi për të siguruar jetesën. E vetmja, mundësi për të dhe familjen kishte qenë ai pensioni simbolik, të cilin tashmë ja kishin refuzuar. Kjo për faktin se mosha e tij disi e thyer dhe gjendja e rëndë shëndetësore për pasojat që kishte prej helmimit që kishte pësuar bashkë me të atin në Peruxha të Italisë ku arriti të mbijetojë vetëm falë moshës së re, e bënin të pamundur punësimin e tij.
“Qazim Beu më ka shpjeguar personalisht – tregon në vijim të dëshmisë së tij për njerkun e vetë Edip Ohri – që në momentin kur është helmuar babai i tij, ishte në Peruxha të Italisë. Sa e mori ushqimin është helmuar dhe momentalisht është rrëzuar, menjëherë shkumëzoi dhe situata kaloi në një gjendje të tillë që ishte e kotë ndihma.

Në pak çaste ai gjeti vdekjen. Por në atë moment është helmuar dhe i biri i tij, Qazim Bej Vlora, i cili nuk i ndahej në as një çast të atit dhe që më vonë do të bëhej njerku im, pasi do na vdiste babai dhe do na linte në mjerim gjë që na u gjend dora e Qazimit që do na rriste me edukatë dhe përkushtim të veçantë.

Dhe Qazim Beu ka vuajtur gjatë gjithë jetës së tij nga ai helmim i rëndë. Kishte shumë probleme me stomakun gjë që ia dilte vetëm duke mbajtur një peris shumë të fuqishëm, pra një dietë shumë të fuqishme për arsye të helmimit që pati së bashku me babën e tij”.
Një dëshmi të tillë për punën e helmimit e vijon edhe vetë Orhan Zarshati, që është nip i Ylvies, vajzës së vogël të Ismail Qemalit. Ai thotë: Qazim Bej Vlora, në momentin e helmimit të të atit u helmua gjithashtu edhe ai. Pra u helmuan të dy. Por ai e kaloi. Falë moshës së re, e mposhti.

Ndërsa Ismail Qemali si i moshuar që ishte nuk mundi ta duronte dot efektin e helmit, ndërsa Qazimi ishte i ri, më i fuqishëm prandaj dhe e duroi dhe e kaloi atë me shumë rrezik. Pra shpëtoi për fatin tonë të mirë. Këtë fakt të atij momenti tragjik unë e di direkt nga babai im që ja ka treguar personalisht nga daiu i tij Qazim Bej Vlora.

Nën irritimin revoltues takoi me insistim kryeministrin Enver Hoxha

Pas situatës së krijuar në familjen e Qazim Bej Vlorës ku nuk kishte si të jetonte dhe me se të jetonte aq më shumë që ai nga helmimi që kishte pësuar as mund të bënte dot as një lloj pune vendosi të shkonte te kryeministri Enver Hoxha.

Ai me mendimin e tij ishte i vendosur se nuk mund të lejonte një përdhosje të këtillë. Duhej kërkuar mundësia dhe e drejta për të jetuar në vendin e tij. I ati kur kishte mbyllur sytë nën shkumëzimin e verdhë të helmit të rëndë i kishte pëshpëritur “Nuk ju lash dot pasuri, por ju lash pasurin më të madhe Shqipërinë. Shqipëria……, Shqi….”.
Edhe atë moment tepër interesant për të birin e Ismail Qemalit ku pas takimit me Enver Hoxhën do të protestonte duke braktisur përfundimisht Shqipërinë për të cilën ishin robtuar familjarisht një jetë të tërë vetë Edip Ohri tregon:
Njerku im si mendoi gjatë në shtëpi dhe e bloi me vete gjendjen që i kishin faturuar pushtetarët e rinj komunistë pastaj shpërtheu në mënyrë të menjëhershme duke thënë se do të takonte patjetër kryeministrin.

Pas kësaj kërkoi me ngulm që të takohej më Enver Hoxhën si kryeministër, edhe u paraqit në zyrën e kërkesave për ta takuar. Në kërkesën e parë që bëri për tu takuar me Enver Hoxhën si i biri i Ismail Qemalit, Enver Hoxha nuk e pranoi. Tha me siguri që ky ka ardhur për të kërkuar pensionin duke iu drejtuar adjutantit të tij, i thuaj që nuk jam. Unë këtë e kam marrë vesh nga shoku im me të cilin ishim edhe oficerë bashkë dhe që quhej Moisi Elezi. Ai në atë kohë ishte edhe adjutant i Enver Hoxhës.

Ai pa e ditur që unë e kisha pasur njerk të birin e Ismail Qemalit shumë vite më vonë kur isha komandant i aviacionit shqiptar më tregoi për ditët kur njerku im, pra i biri i Ismail Qemalit kërkonte takim me Enver Hoxhën dhe Enver Hoxha nuk i kthente përgjigje pohuese. Enver Hoxha i tha Moisiut që i thuaj që nuk jam këtu. Ndërkohë që më mbrapa që siç ju thashë që unë isha bashkë me Moisiun në kursin e Shtabit të Përgjithshëm dhe ai e kujtonte si diçka të veçantë ngjarjen.

Ai e fillonte bisedën mes hollësive të përditshme, por që atë rast e kujtonte me mburrje duke përmendur disa hollësira që ja e kam njohur djalin e Ismail Qemalit dhe e kam njohur në këto rrethana. Por gjithnjë pa e ditur se çfarë e kisha unë Qazim Beun. Nga ai mësova gjithçka se tregonte fill e për pe gjithë historinë prandaj edhe jam shumë i qartë se çfarë ndodhte në zyrën e Enver Hoxhës kur Qazimi kërkonte takim. Herën e parë nuk e priti Enver Hoxha, pastaj herën e dytë djali i Ismail Qemalit kërkoi me ngulm që të takohet. Më në fund kur Enver Hoxha pa ngulmimin e tij tha “Le të vijë”.
Por edhe Qemal Vlora, nipi i Qamil Vlorës, djalit të vogël të Ismail Qemalit për këtë moment të takimit të Qazim Bej Vlorës tregon: Po, e kam dëgjuar edhe këtë fakt që xhaxhai i tim eti, Qazimi, i ndërpritet pensioni pas viteve ’45, dhe Qazimi arrin ta takojë, i ka shpjeguar dhe i ka kërkuar se përse ishte bërë një padrejtësi e tillë ndaj tij kur ishin të detyruar t’ia jepnin pensionin.
Po ashtu edhe Orhan Zarshati, Nip i Ylvies, vajzës së vogël të Ismail Qemalit dëshmon: Po, mbas çlirimit ai, mesa di unë, ka kërkuar të takohet me Enver Hoxhën edhe është takuar edhe më vonë duke i thënë dhe duke i shpjeguar atij që kam marrë pension patriotik gjatë gjithë qeverive shqiptare të mëparshme dhe së fundmi i ka kërkuar që t’i rikthehet si një e drejtë shumë e ligjshme që i takonte si për meritat e të atit ashtu dhe për kontributin e tij, por ishte e kotë kundërshtimi dhe reagimi i Enver Hoxhës dukej se kishte formën e pandryshueshme.
E ndërsa në lidhje me momentin e bisedës së tij me Enver Hoxhën Edip Ohri, djali i bashkëshortes së Qazim Bej Vlorës shton atë çka ai e dëgjoi nga vetë goja e njerkut të tillë si u kthye nga zyra e Enver Hoxhës.

Ai tregon: Qazim Bej Vlora si shkoi te Enver Hoxha, ne prisnim në shtëpi me padurim se çfarë do të arrinte se prej tij prisnim të jetonim se situatën e kishim tepër të rënduar. Ai hyri në zyrën e Enverit dhe i tha “Shoku Komandant, jam i biri i Ismail Qemalit. Deri tashmë unë kam marrë një pension patriotik i cili nuk është ndërprerë gjatë gjithë kohës që nga Qeveria e Lushnjës. Por tani çuditërisht më është ndërprerë.

Ju lutem shumë, unë kam një familje që ka marrë pjesë aktivisht në lëvizjen antifashiste nacionalçlirimtare, kam marrë dhe unë pjesë. Shtëpia ime ka qenë bazë e luftës. Kam kontribuar edhe unë aq sa kam mundur. Por përveç kësaj, jam edhe i biri i Ismail Qemalit.

Të ardhura të tjera nuk kam. Me punë nuk jam i punësuar. Ju lutemi shumë të më rilidhet pensioni që u ndërpre. Por përgjigja e Enverit ka qenë taksative dhe e prerë duke i thënë “Nuk ju takon pensioni”. “Por unë jam, – i tha ai, – djali i Ismail Qemali!?”. “Kushdo që të jesh, – ia ktheu Enver Hoxha, – nuk të takon”.

Qazim Bej Vlora i drejtohet Enver Hoxhës: Hiqe portretin e babait tim, Ismail Qemalit, nga zyra juaj

Por edhe te zyra e Kryetarit të Qeverisë, Enver Hoxha ku kishte shkuar të kërkonte të ruante dinjitetin e të atit të tij portreti i të cilit sundonte sfondin kryesor të Zyrës nuk gjeti as shpresë dhe as respekt, por veç refuzim absolut për të rimarrë pensionin.

Ajo bisedë e parë dhe e fundit me kryeministrin e vendit të tij në orët e fundit të qëndrimit në Shqipëri u mbyll me një shpërthim të jashtë natyrës së tij me thirrje urdhëruese ndaj Enver Hoxhës i cili nuk meritonte të mbante portretin e të atit në zyrë.
Pikërisht për këtë moment të pabesueshëm të historisë së Shqipërisë Komuniste ku i biri dhe bashkëpunëtori njëkohësisht i Ismail Qemalit i ka kërkuar Enver Hoxhës të heqë portretin e të atit nga zyra e vetë e dëshmojnë pasardhësit e tij të cilët e kanë të konfirmuar absolutisht.

Kështu Edip Ohri e mësoi në atë çast kur ai u kthye në shtëpi nga zyra e Enverit dhe vendosi të braktisë Shqipërinë në mënyrën më të revoltuar ndërsa Qemal Vlora, nipi i Qamil Vlorës, djali i vogël i Ismail Qemalit ka mësuar nga babai i tij për atë situatë të xhaxhait të vet. Konkretisht, EDIP OHRI që siç e përmendëm jo rastësisht gjatë gjithë prononcimeve të tij që është pikërisht djali i bashkëshortes së Qazim Bej Vlorës tregon: Kur njerku im Qazim Bej Vlora mori mohimin e padiskutueshëm nga Enver Hoxha i tha atij. Atëherë ky i nervozuar i tha: Zoti Kryeministër këtë fotografinë e babait tim që e mban në zyrën tënde nuk e meritoni ta mbani juve.

Hiqeni përderisa ju nuk ndihmoni në momente kaq të vështira fëmijët e tij! Paskëtaj erdhi menjëherë në shtëpi i revoltuar dhe i tha nënës sime “Bëju gati se do të ikim menjëherë nga Shqipëria”.
Po e njëjta dëshmi vjen edhe Qemal Vlora, nipi i Qamil Vlorës, djali i vogël i Ismail Qemalit kur tregon: Siç më ka treguar im atë për xhaxhain e tij, kur Qazimi ndërsa ishte para Enver Hoxhës në zyrën e këtij të fundit dhe pa se Enver Hoxha nuk kishte ndërmend t’ia plotësonte kërkesën për pensionin dhe si u bind që ai ishte koshient për heqjen e tij, i thotë që “fotografinë e tim eti atëherë s’ke të drejtë ta mbash atje, sepse një njeri që nuk respekton fëmijën detyrimisht nuk ke respekt as për të atin”. Fakt shumë i trishtë ky.

Ju e dini që Shqipëria ka kaluar nëpër disa sisteme sundimi dhe qeverisjeje, ku në kohën e Perandorisë Osmane sulltaneshë Safije ishte shqiptarja më e pushtetshme.

Por, cila është historia e tmerrshme dhe ana e erret e birit të saj që bëri çdo gjë për të pasuar fronin  e nënës së tij? “UrbanusBlog” ka shkruar një histori të përmbledhur rreth këtij sulltani shqiptar që masakroi 19 vëllezërit e tij për të pasur pushtetin.

Kur Murati vdiq më 1595, Safije  ndihmoi të birin të ketë sukses si sulltan.

Mehmeti III ishte sulltan i Perandorisë Osmane që nga viti 1595 deri në vitin 1603.  Mehmedi ka lindur në pallatin Manisa në vitin 1566 gjatë sundimit të gjyshit të tij, Sulejmanit të Madhërishëm.

Mamaja e tij, siç e përmendëm edhe më lartë ishte sulltanesha Safije, vajza shqiptare nga Dukagjini. Stërgjyshi i tij vdiq po atë vit që lindi Mehmedi ndaj edhe sulltan u bë gjyshi i tij, sulltan Selimi II. Gjyshi i tij vdiq kur Mehmedi ishte tetë vjeç dhe fronin e mori i ati. Mehmedi mbajti kurorën e princit deri në vdekjen e të atit në 1595, në moshën 28 vjeçare, kur mori fronin.

Mehmed III mbetet sulltani më i njohur në historinë osmane pasi ka pasur plotë nëntëmbëdhjetë vëllezër dhe gjysmë vëllezër të tij të ekzekutuar të gjithë për të siguruar pushtetin. Të gjithë pothuajse u mbytën dhe u shurdhuan.

Mehmed III ishte një sundimtar i papërshtatshëm, pasi gjithë qeverisjen ja la së tij Sulltaneshës Safije, e cila u bë sundimtare dhe sulltane e vlefshme.

Problemi i parë i madh ishte rivaliteti mes dy vëzhguesve të tij, Serdar Ferhad Pashës dhe Koca Sinan Pashës dhe mbështetësve të tyre .

Nëna e tij dhe dhëndri i saj Damat Ibrahim Pasha mbështeti Koca Sinan Pashën dhe e penguan Mehmidin III që të merrte vetë kontrollin e çështjes. Çështja u rrit për të shkaktuar shqetësime të mëdha nga janisarët.

Më 7 korrik 1595, Mehmed III më në fund e shkarkoi Serdar Ferhad Pashën nga pozicioni i Vezirit të Madh për shkak të dështimit të tij në Vllahi dhe e zëvendësoi me Sinanin.  Lufta Austro-hungareze

Ngjarja kryesore e mbretërimit të tij ishte Lufta Austro-Otomane në Hungari (1593-1606). Humbjet otomane në luftë e detyruan Mehmedin III të merrte komandën personale të ushtrisë, i cili ka qenë sulltani i parë  që e ka bërë këtë gjë, që nga koha Sulejmani I në 1566.

I shoqëruar nga sulltani, osmanët pushtuan Egjërin në vitin 1596. Pas dëgjimit të qasjes së ushtrisë së Habsburgëve, Mehmedi donte që ta shkarkonte ushtrinë dhe për t’u kthyer në Stamboll.

Megjithatë, osmanët përfundimisht vendosën të përballeshin me armikun dhe i mposhtën forcat e Habsburgëve dhe Transilvanisë në Betejën e Keresztes (i njohur në turqisht si Beteja e Haçovës), gjatë së cilës Sulltani duhej të tërhiqej nga lufta dhe të ikte nga fushëbeteja.

Pas kthimit në Stamboll me fitore, Mehmed u tha Vezirëve të tij se ai do të bënte fushatë përsëri. Vitin tjetër, Bailo venedikas në Stamboll vuri në dukje, “mjekët deklaruan se Sulltani nuk mund të largohet për luftë për shkak të shëndetit të tij të keq, të prodhuar nga ekseset e ngrënies dhe të pirjes.”

Në shpërblim për shërbimet e tij në luftë, Cigalazade Yusuf Sinan Pasha u bë Vizier i Madh në 1596. Megjithatë, me presion nga gjykata dhe nëna e tij, Mehmedi e rivendosi Damat Ibrahim Pashën në këtë pozitë pak kohë më pas.

Megjithatë, fitorja në Betejën e Keresztes u zbeh shumë shpejt nga disa humbje të rëndësishmeqë pësuan më pas, duke përfshirë humbjen e Gyor (turke: Yanıkkale) për austriakët dhe humbjen e forcave osmane të udhëhequr nga Hafız Ahmet Pasha nga forcat vlahle nën komandën e Michael Brave në Nikopol në 1599.

Në vitin 1600, forcat osmane nën Tiryaki Hasan Pashën kapën Nagykanizsa pas një rrethimi 40-ditor dhe më pas e mbajtën me sukses kundër një forme sulmuese, më e madhja e shënuar në rrethimin e Nagykanizsas.

Mehmedika vdekur më 22 dhjetor 1603 në moshën 37 vjeçare. Sipas një burimi, shkaku i vdekjes së tij ishte shqetësimi i shkaktuar nga vdekja e djalit të tij, Şehzade Mahmud.

E sipas një burimi tjetër ai ka vdekur ose nga murtaja ose nga ndonjë  goditje e marrë.  Ai u varros në Xhaminë Hagia Sophia dhe u pasua nga djali i tij Ahmed I, si sulltan i ri.

Nga Aurenc Bebja

Gazeta franceze, “Journal des Débats Politiques et Littéraires”, ka botuar të martën e 26 nëntorit 1912,  në ballinë, intervistën e Ismail Qemalit, zhvilluar në Vjenë me gazetarin me inicialet M. P.

Udhëheqësi shqiptar ka folur asokohe për gabimet e rënda qeverisëse të xhonturqve, për qëllimet e tmerrshme të Serbisë në vendin tonë dhe mbi të gjitha për pavarësinë e Shqipërisë.

Në vijim, do të gjeni intervistën e plotë, të sjellë në shqip nga Aurenc Bebja – Blogu “Dars (Klos), Mat – Albania”:

Letër nga Vjena

Ismail Qemali dhe çështja shqiptare,

Vjenë, 21 nëntor.

Ismail Qemal Beu, një nga udhëheqësit më të padiskutueshëm të Kombit Shqiptar, u ndal për disa ditë në Vjenë. Ai erdhi nga Budapesti, ku politikanët hungarezë i rezervuan një mikpritje të ngrohtë dhe ku personazhet zyrtare të monarkisë, pa u distancuar nga rezerva diplomatike e imponuar prej rrethanave, nuk i fshehën atij simpatinë dhe interesin e tyre për çështjen që ai mbron.

Ai, me gjithë këmbënguljeve të tij, nuk arriti të takonte dukën Bertchold ; gjithsesi atë e vunë në kontakt me disa zyrtarë të lartë të Ministrisë së Punëve të Jashtme.

Momenti i vizitës së tij në Budapest rastisi, për më tepër, në kulmin e krizës austro-serbe : çështja e konsujve shqetësonte opinionin publik, tashmë i pakënaqur me qëndrimin e papajtueshëm të Serbisë për çështjen e porteve. Ismail Qemali gjeti në Austro-Hungari një atmosferë të favorshme për projektet e tij : ai dukej disi i shqetësuar dhe nervoz.

“Po largohem sonte, më tha ai, për Trieste. Një anije austriake do të më çojë në Durrës, ku shpresoj të arrij para se të mbërrijë ushtria serbe. Nuk ka më kohë për të humbur. Miqtë e mi dhe unë do të përpiqemi të organizojmë një komitet mbrojtës në vend, një lloj qeverie të përkohshme.

Por, duhet më në fund që Evropa të dalë nga indiferenca e saj dhe të manifestojë me anë të akteve interesin që dëshmon se ka për çështjen tonë të pafat. Në Austri, në Gjermani, si edhe në Francë dhe Angli, opinioni publik është në favorin tonë ; e drejta jonë njihet unanimisht dhe ruajtja e pavarësisë sonë duket se është në përputhje jo vetëm me parimet e diplomacisë evropiane, por edhe me interesat e fuqive të mëdha.

Çfarë po pret Evropa për të na mbështetur ? Do të jetë e padobishme shpallja e të drejtës së kombit tonë për ekzistencë dhe autonomi kur ne nuk do të ekzistojmë më. Qëllimi i serbëve është i qartë : ata djegin, masakrojnë gjithçka gjatë rrugës së tyre; nuk u mjafton pushtimi i Shqipërisë, ata duan të shfarosin shqiptarët.”

Ismaili i moshuar uli kokën dhe heshti për disa çaste, pastaj rifilloi :

“Ne nuk mundemi, nuk duam të bëhemi sllavë. Nga të gjitha kombet që popullojnë Ballkanin, i yni është më i vjetri. Është e vërtetë se ne nuk jemi shumë të civilizuar : kemi vuajtur kaq shumë ! Por, a është kjo një arsye që një pemë, për shkak të mungesës së kujdesit, të pritet se nuk ka lulëzuar ? Ne ishim të parët, pas vitit 1908, që u ngritëm kundër pretendimeve tiranike të qeverisë xhonturke.

Duke kërkuar atëherë reforma dhe një trajtim më të drejtë, duke protestuar kundër kërkesave të papajtueshme me zakonet dhe kushtet tona, ne nuk mbronim ekskluzivisht vetëm të drejtat e racës sonë, por edhe ato të të gjitha kombësive : programet tona asokohe dëshmojnë për këto qëllime. Përpjekjet tona nuk patën sukses : ata u shtypën nga represionet më të padrejta dhe të dhunshme. Popujt e Ballkanit u bashkuan ; ata morën përsipër çështjen që ne tentuam të mbronim.

Dhe sot që ata triumfojnë, veprimi i tyre i parë është që të kthehen kundër nesh ! Ata i njohin qëllimet tona, të cilat nuk janë armiqësore ndaj tyre : ne i konsideronim si aleatë. Ata e dinë se ne nuk do të ndjekim asnjë plan zgjerimi dhe propagande; ne kërkojmë vetëm një gjë : që të na lënë të jetojmë në territorin ku gjendemi. Dhe këtë pretendim, ne do ta mbështesim deri në fundin më ekstrem.

Ne nuk do të lejojmë as aneksimin, as ndarjen dhe as zhytjen e popullit tonë në rrjedhën e një popullsie të huaj. Çështjet e gjetjes së formulës politike apo ajo për krijimin e një qeverie janë dytësore, dhe, në kohën e tashme, na shqetësojnë pak. Pika thelbësore është që tani e tutje ndjenja kombëtare mbizotëron mbi të gjitha ndjenjat e veçanta, preferencat politike ose rivalitetet konfesionale. Katolikët, ortodoksët, myslimanët, të gjithë shqiptarët janë të bashkuar për të mbrojtur të drejtat e kombit dhe pavarësinë e Shqipërisë.”

Ismail Qemali pati përdorur gjatë bisedës fjalët “pavarësi” dhe “autonomi”. E pyeta nëse shqiptarët tashmë ishin të qartë për synimet e tyre. Ai bëri një gjest apatik :

“Çfarë vlere ka të luash me fjalët ? – tha ai. Askush nuk e kishte dëshiruar më shumë se unë rigjenerimin e Perandorisë Osmane ; askush nuk ishte më i vendosur se unë për të sakrifikuar shumë, gjithçka që ishte e mundur për të sakrifikuar, që Turqia të bëhej një shtet modern, i qeverisur dhe i administruar mirë, i qëndrueshëm dhe i fortë.

Ne jemi rebeluar vetëm kundër abuzimit të pushtetit nga një parti, e cila paragjykonte të drejtat tona dhe kishte për qëllim të na shtypte si komb. Kjo parti, tashmë, ka shkatërruar Turqinë : çfarë do të mbetet në Evropë nga Perandoria Osmane ? Nuk bëhet më fjalë për një Shqipëri autonome që i nënshtrohet sundimit të Turqisë

. Lidhjet me një provincë të izoluar dhe të largët nga Perandoria do të ishin artificiale dhe të vështira për t’u mbajtur. Ne nuk kërkojmë autonominë, por pavarësinë : një pavarësi që nuk kërcënon askënd dhe madje u ofron disave garanci.”

Ismail Qemali e dinte se para se të shkoja për ta takuar, kisha takuar Hysen Xhahidin, ish-drejtorin e Taninës, i cili, duke u larguar nga Kostandinopoja, si arsye e kërcënimit të një dënimi, kishte gjetur strehim në Vjenë. Ai më pyeti se çfarë mendonte Xhahidi për ngjarjet dhe si e parashikonte të ardhmen. Unë nuk i fsheha se u befasova nga optimizmi i tij.

Ai nuk kishte humbur asgjë nga entuziazmi dhe besimi i tij i mëparshëm. Përvoja që kishte dështuar në Evropë do të ripërtërihej në Azi, ku ajo kishte një shans më të mirë për të pasur sukses. Atje, asnjë besdisje, asnjë pengesë. Armenët nuk mund të përbënin një rrezik : ata kishin aq shumë interesa të përbashkëta me turqit ! Arabëve do t’u jepej një autonomi e gjerë. Progresi do të arrihej pak nga pak. Vendi do të organizohej, do të bëhej i begatë.

“Ëndrra ! – tha Ismaili. Asnjë realitet, kaq brutal dhe i tmerrshëm sa është, nuk do të zgjojë këta njerëz ! Ata kanë shkatërruar, nga gabimet dhe arroganca e tyre, situatën më të bukur e më të pashpresë në botë. Çfarë simpatie dhe besimi gëzonte Turqia në Evropë pas revolucionit ! Fakti ishte i papritur, dukej se u shfaq një fuqi jetike dhe energjitike me burime të pazbuluara. Evropa në tërësi i besoi Turqisë së re dhe i ofroi ndihmën e saj.

Ata nuk kuptuan dhe shfrytëzuan asgjë. Sa herë kam provuar t’u hap sytë, u lutesha atyre që të mos shpërdornin avantazhet e një situate unike, të cilën vendi nuk do ta gjejë më kurrë ; Nuk do të përfitonin vetëm ata, por e gjithë Perandoria. Për disa muaj, ata u tjetërsuan nga të gjithë : fuqitë e mëdha, që u trajtuan me një mëndjelehtësi të pabesueshme, na kthyen shpinën ; në brendësi të Perandorisë, kombësitë e kërcënuara prej një politike të verbër dhe brutale, menduan të shkundnin zgjedhën që u bënte ekzistencën e tyre të pamundur. Rezultati i gjithë kësaj është historia e këtyre ditëve të fundit : pa dyshim, që ende nuk u duket mjaft e qartë.”

Ismail Qemali, ndërsa isha gati t’i them lamtumirë, këmbënguli përsëri me shpresën se do të shihte Fuqitë e Mëdha të Evropës, të mbështesnin, në mënyrë efektive, kërkesat e Shqipërisë. Ai dukej shumë i kënaqur me aranzhimet që pati në Austro-Hungari, shumë më pak me ato që shtypi italian shkruante prej disa ditësh. “Shtypi, i thashë, nuk e përkthen gjithmonë mendimin e qeverisë.” Ismaili tundi kokën dhe nuk u përgjigj. – M. P.

Me dekretin nr.3005, datë 23.11.1959 të Presidiumit të Kuvendit Popullor regjimi komunist pati shpallur një amnisti për të arratisurit politike, prej së cilës u amnistuan 7.003 persona dhe u cilësuan “kriminelë lufte” 208 të tjerë.

Nga kjo amnisti u riatdhesuan në Shqipëri vetëm 60 persona, një pjesë e të cilëve edhe u burgosën pas një farë kohe. Nga 208 personat, jetonin në fundin e vitit 1990, rreth 104 persona.

Në vitin 1991 në kushtet e reja, trashëgimtarët e regjimit komunist kërkuan “aktualizimin” e dekretit të vitit 1959. Një informacion nr.959, datës 4.9.1991 i Ministrisë së Rendit Publik, listoi 118 persona si “kriminelë”.

Formulimi i listës u bë në mënyrë naive dhe qesharake nga Ministria e Rendit Politik, në bazë të dekretit të amnistisë së vitit 1959. Nuk ishte kurrfarë akti ligjor në përcaktimin e saj.

Autoritetet e ministrisë në fjalë, bënë një interpretim idiot të dekretit të vitit 1959, pa marrë parasysh rrethanat e reja në të cilat ndodhej Shqipëria. Kryegafa e kësaj liste me “kriminelë” ishte zëvendësimi i Mbretit Zog me Leka Zogun. Pra hartuesit e listës i njihnin të drejtën vetes të vendosnin për “trashëgiminë” e “kriminelëve”.

Dhe meqë Leka Zogu ishte 5 vjeç kur mbaroi lufta, ai ishte bërë “kriminel”. Ky dokument me fjalinë shoqëruese “Lista emërore e kriminelëve të arratisur jashtë shtetit që nuk përfitojnë nga amnistia e bërë me dekretin nr.3005, datë 23.11.1959”, nuk njihet deri sot.

Atë e hartuan oficerë Sigurimi që punonin në atë kohë në Ministrinë e Rendit Publik. Çdo pikë e kalimit kufitar kishte urdhër t’i ndalonte personat e kësaj liste të hynin në Shqipëri.

Por, sikurse e përmenda, kjo listë përbëhej nga të vdekur e të gjallë, duke e paraqitur kështu si një listë qesharake. Listë nuk pati fuqi. Të arratisurit u amnistuan me nenin 2 të ligjit nr.7514, datë 30.9.1991 “Për pafajësinë, amnistinë dhe rehabilitimin e ish të dënuarve dhe të përndjekurve politikë”.

Lista e “kriminelëve të luftës” e datës 4.9.1991

1-Leka Zogu
2-Azem Mustafa Shehu
3-Avdul (Aqif) Emin Kadiu
4-Alo Muke Luarasi
5-Asllan Zenel Cenaj
6-Ajdin Qazim Mete
7-Abulla MuratKaloshi
8-Ali Kajmak Tubova
9-Ago Sherif Agaj
10-Asim Shefqet Jakova
11-Abaz Fejzo Ermenji
12-Bajrush Azem Kosova
13-Bardhok Shkurt Markaj
14-Dodë Bardhok Gjini
15-Ditar Ibrahim Kurtesi
16-Dilaver HasanKacuqi (u dogj dhjetor 1951)
17-Dilaver Dino Begu
18-Dhimitër Miho Maksakuli
19-Enver Mehmet Shaska
20-Enver Selman Dangëllia
21-Eqrem Hysen Peshkëpia
22-Enver Halim Peshkëpia
23-Eqrem Mahmet Telhaj
24-Ndue Frrok Dushi
25-Gjon Mark Jaku
26-Gjon Marka Çupi
27-Gjon GjetoVokrri
28-Gjon Marka Ndou
29-Hysen Osman Vërçani
30-Hetem HamitXhera
31-Haki Shefik Shehu
32-Hafuz Selman Hasa
33-Hiqmet Elmaz Meçe
34-Hasan Elmaz Dosti (kishte vdekur)
35-Ishan AbdiToptani
36-Isuf Maksut Baruti
37-Islam Sali Dobra
38-Isa Haziz Manastirliu
39-Isuf Mehmet Luzaj
40-Jorgji Refael Ruço
41-Jonuz HysenNdreu
42-Kujtim Bektash Cakrani
43-Kadri Hysen Morina
44-Kolë Ndue Frroku
45-Kolë PrendëDoda
46-Kajo Maksut Tresova
47-Kosta Harallamb Karajani
48-Kalem Ibrahim Xhepaxhiu (u dogj i gjallë dhjetor 1951 në Rrajcë)
49-Limoz Vehip Runa
50-Llesh Marka Doda
51-Miftar Zenel Spahiu
52-Meto Fetah Kalliri
53-Mubereq MuratToptani
54-Mark FranoTraboini
55-Mark Pash Pëllumbaj
56-Mehmet HasanXherahi
57-Mustafa Ismail Doko
58-Mark Bib Vokrri
59-Mark Tunxh Myftari
60-Mark ZefNdreca
61-Musa RexhHasani
62-Mato Murat Myftaraj
63-Ndue Mark Lala
64-Nikoll DodPrenga
65-Ndue Jak Zefi
66-Ndue Jak Bajraktari
67-Ndue Lush Martini (Prela, Miraka)
68-Ndrec NdueTuçi
69-Nikoll Mark Gjon Markaj
70-Ndue Gjon Markaj
71-Nesti JosifKopali
72-Pal Mark Lala
73-Prend NdueKaziu
74-Qemal Mustafa Siqeca
75-Qazim Azem Çakërri
76-Qazim Neki Libohova
77-Qani Emin Lesko
78-Reis SheroAgaj
79-Ramiz Faslli Gjilani
80-Ramiz MehmetKoçaj
81-Ramadan Ismail Koçaj
82-Rexhep Musli Krasniqi
83-Ruhi Veip Runa
84-Reshat Dervishi Biçaku
85-Rexhep Refat Beqiri (Dervish Rexhep)
86-Skënder Muço Metohu
87-Sulo Banush Pipa
88-Syrja Shefik Shehu
89-Sabaudin Shefqet Haxhiu
90-Sait QazimDemneri
91-Selaudin Hysen Sula
92-Selman BanushZhurka
93-Sami Ali Çaushaj
94-Stavro KristoKokali
95-Subi IdrizTopulli (ishte vrarë në vitin 1944)
96-Seit beg Kryeziu
97-Sadik FeçorPremtaj (kishte vdekur)
98-Shaban Fetah Peshtani
99-Shyqyri Dervish Biçaku
100-Tajar Mehmet Shaska
101-Tahir Hajdar Vata
102-Turan Vesel Aliko
103-Teki Isuf Xhindi
104-Tahir Avdulla Hoxha
105-Theodhor Refail Ruço
106-Vasil KolëAndoni
107-Vasil Dhimitër Alarupi
108-Vehbi Mehdi Frashëri (kishte vdekur më 1988)
109-Xhemil Hysen Dino (kishte vdekur më 1972)
110-Xhafer Zenel Meçe
111-Ymer Jakup Çakallozi
112-Zef Zog Zogu
113-Zef Marka Gjoka
114-Zeqir Jashar Hoshi
115-Zyber Mahmut Musaraj
116-Zef Marka Çupi
117-Zef Preng Gjoka
118-Zenel Sali Kellolli

Nga:Kastriot Dervishi

Dr. Aleksandre Lambert, historian, drejtor akademik i “School of International Training” në Gjenevë, është autor i disa librave dhe artikujve në fushën e relacioneve ndërkombëtare të filozofisë politike, të politikës së sigurisë dhe lidhjeve civile-ushtarake.

Lambert ka vizituar Shqipërinë dhe ka filluar të njohë çështjen shqiptare që në rini të tij me kërkimet e bëra në Arkivin e Lidhjes së Kombeve Gjenevë, kur njohu mirë edhe çështjen çame. Historiani zviceran Dr. Aleksandre Lambert këmbëngul se nuk është e rastit që shqiptarët në asnjë moment të historisë nuk njihen si komb që ka sulmuar kombet e tjerë dhe se shumë shqiptarë kanë shkëlqyer duke drejtuar qoftë perandori, qoftë shtete të tjera.

Po kështu, sipas tij, të tjerë shqiptarë kanë lënë emrin e tyre në fusha të ndryshme të shkencave në shtete të ndryshme të botës. Më tej historiani ndalet në zhvillimet pas Luftës së Dytë Botërore, duke shprehur bindjen se ajo që ndodhi me Shqipërinë, me lënien e saj në Bllokun e Lindjes ishte një llogari e bërë nga aleatët që fituan luftën.

Në fund edhe disa këshilla se si duhet të veprojnë shqiptarët për t’u ngjitur pranë shumicës, aty ku ata tentojnë.

Ja ç’thotë ai për shqiptarët në kohën e Mesjetës:

Në Mesjetë shqiptarët i kanë dhënë udhëheqës botës, udhëheqës laikë ose fetarë dhe personalitete kulturore që i kalojnë kufijtë e Evropës. Disa Papë kanë qenë shqiptarë, për shembull, – Klementi i XI-të më i dalluari prej tyre.

Por shqiptarët kanë qenë në krye të feve me rëndësi botërore, si në krye të fesë ortodokse, ashtu edhe të asaj myslimane. Në histori gjejmë udhëheqës të shquar shqiptarë në shumë vende të Evropës, madje edhe prej atyre që ngandonjëherë kanë përcaktuar fatin e shumë betejave historike (në vitin 1515 qe Merkur Bua me kalorësinë e lehtë të Venedikut, e përbërë e gjithë nga shqiptarë që përcaktoi fitoren e betejës së Marinjanit, që historia e emëroi beteja e gjigandëve dhe jo Françesku i I-rë i Francës, 19 vjeç, që ato dy ditë beteje mësoi se si luftohet).

Shqiptarët i kanë dhënë shumë kryeministra dhe gjeneralë të shquar Perandorisë Otomane (vetëm familja Qyprili i dha 5 kryeministra Perandorisë). Shqiptarët i kanë dhënë shumë heronj të pavarësisë greke, prej të cilëve po përmend Kundurjotis, Marco Boçari, Kanaris, Kolokotroni, Karaiskaqis, Bubulina. Që ishin në udhëheqje të revolucionit grek, prej të cilëve edhe disa kryeministra të shtetit të ri të pavarur grek. Rumania gjithashtu ka pasur një familje princore me origjinë shqiptare (Aleksandër dhe Vladimir Gjika si dhe princesha Eleonora e njohur me emrin Dora Distria).

Françesko Crispi, shok i Garibaldit, Kavurit e Macinit që ka qenë një kryeministër i madh Italisë, ishte me origjinë shqiptare. Piktorë si Carpaçi, Albani etj., humanisti Leonic Tome, profesori i Kopernikut dhe shumë personalitete shqiptare, janë nderuar nga historia e Italisë. Muhamet Aliu, reformatori i Egjiptit Modern, që historia franceze e ka quajtur “Napoleon i Lindjes së Afërt” qe shqiptari që themeloi dinastinë mbretërore të Egjiptit që mbretëroi gati 150 vjet.

Arkitekti i “Taxhmahallit” në Agra të Indisë, kryevepra e arkitekturës islamike, ishte vepër e një shqiptari ashtu sikurse edhe “Xhamia Blu” e shumë xhami të rëndësishme të Stambollit. Dhe më në fund Heroi Kombëtar i shqiptarëve, Gjergj Kastrioti Skënderbeu, një shembull gati universal i luftëtarit të lirisë, i nderuar në botën mbarë me përmendore jo vetëm në Tiranë, Prishtinë e Shkup, po gjithashtu në Romë, Bruksel, Gjenevë, Detroit, Buenos Aires.

Të tjera përmendore për Skënderbeun janë projektuar të ngrihen në Londër, Varshavë, Melburn, Manila etj. Kur shqiptarët kanë kontribuar kaq shumë për qytetërimin e njerëzimit, përse pak njerëz në botë janë të ndërgjegjshëm për këtë, përkundrazi shumë as nuk kanë dashur ta pranojnë këtë realitet? Duhet thënë se një gjë e tillë shpjegohet edhe nga izolimi relativ jo pa qëllim i shqiptarëve nga komuniteti ndërkombëtar, dhe në mënyrë të veçantë nga ai evropian, që nga Kongresi i Berlinit e këtej (1878). Në të vërtetë pas mundjes së turqve në luftën ruso-turke, shtypi ndërkombëtar filloi punën për të injoruar shqiptarët duke i ndërruar emrin gadishullit të dikurshëm të Ilirisë të banuar që nga kohët parahistorike dhe deri në ditët e sotme nga ilirianët – shqiptarët. Atë e pagëzuan me emrin e ri që ka edhe sot, G

adishulli i Ballkanit, vetëm duke u nisur nga vargu i maleve Ballkan. Përse iu vërsulën shqiptarëve? Pjesa më e madhe e diplomacisë konservatore evropiane ka përdorur termin pexhoratif “turq” për t’i cilësuar si turq të gjitha komunitetet myslimane në Ballkan, edhe pse shumica prej tyre nuk janë aspak turq. Evropa ka mbështetur dhe ka zmadhuar tokat e Greqisë, të Serbisë dhe të Malit të Zi, në kurriz të shqiptarëve. Asnjëra nga fuqitë e mëdha evropiane nuk e ka mbështetur çështjen shqiptare, kur shqiptarët krijuan Lidhjen e Prizrenit për të mbrojtur çështjen e tyre të drejtë kundër vendimeve të Kongresit të Berlinit. Ata u lanë në baltë nga të gjithë.

Nga Roland Qafoku*

Nëse Serbia e mbajti për afro 100 vjet Kosovën, gjatë këtij shekulli ajo tokë është larë me gjakun e burrave dhe grave që luftuan me armë në dorë kundër raprezaljeve dhe gjenocidit. Kështu ndodhi atë të martë të nxehtë të 22 korrikut të vitit 1924, kur plumbi i dalë nga pushka e një serbi e plagosi rëndë Azem Galicën për t’i shkaktuar vdekjen 4 ditë më vonë.

SKENA E VRASJES

Pas mesit të natës së 21 korrikut 1924, rreth 2 mijë ushtarë të shoqëruar me 12 topa të ushtrisë jugosllave ia behën në Kosovë duke sulmuar fshatrat Galicë, Mikushnicë dhe Lybavec. Objektivi ishte asgjësimi në masë i shqiptarëve që i kishin rezistuar pushtetit serb.

Mes tyre objektivi kryesor ishte vrasja e Azem Galicës dhe trimave të tij, prandaj rrethimi i kullës së tij ishte pjesa më e rëndësishme e planit të këtij sulmi. Por edhe pse të papërgatitur, rezistenca e Azem Galicës dhe e gjithë trupave të tij, të mbështetur nga e gjithë popullsia e zonës ishte heroike. Gjatë luftimeve një plumb e goditi në shpatullën e djathtë, por plaga nuk ishte e rëndë dhe ai vazhdoi luftimet, edhe pse ishte plagosur.

Pas 8 orë luftimesh me 84 trima të vrarë kundrejt 94 serbëve të vrarë, Azem Galica me bashkëshorten e tij, Shoten, dhe trimat, arrijnë të gjejë një shteg për t’iu shmangur rrethimit. Ishte ora 16.00 e 22 korrikut 1924 kur dy xhandarë po e ndiqnin nga pas, duke qëlluar në drejtim të tij.

Një plumb tjetër goditi gjerdanin e fishekëve rezervë që mbante në brez dhe kjo shkaktoi shpërthimin e barutit të disa fishekëve, duke i sjellë dëmtim të rëndë të shtyllës kurrizore. Që nga ky moment Azem Galica ishte i paralizuar.

I ndodhur në këtë gjendje, shokët e transportuan duke e vendosur në një barrelë të përgatitur me mjete rrethanore. Pas tri ditësh udhëtim me disa ndalesa, Azem Galica vdiq në duart e bashkëluftëtarëve të vet dhe të bashkëshortes Shote. Ishte ora 06.00 i 25 korrikut, kur teksa jepte amanetet e fundit, ai dha shpirt.

AZEMI DHE SERBIA

Për të kuptuar më mirë se kush ishte dhe sa peshë kishte Azem Galica mjafton të sjellim një deklaratë të deputetit të Kosovës, Jovan Magovçeviçi në Parlamentin e Beogradit, më 11 tetor 1923 i irrituar ndaj veprimatrisë së tij.

”Zotërinj, unë i kam dy vota, një si deputet i rregullt i Kuvendit Popullor dhe një si deputet i jashtëm i shtetit të Azem Galicës”.

Për luftën në Arbërinë e Vogël folën qarqet e mëdha politike e diplomatike të Evropës.

Shtypi i asaj kohe e kishte lëndë të parë këtë betejë.

“Në luftën dëshprimtare që u ba, u plaguen 150 shqiptarë. Disa nga këta kanë ardhë për shpëtim në Krumë… Sigurisht Azemi nuk dihet se ku ndodhet.”

Vlen të përmendet se në këto momente doli si kushtrim thirrja që duket sikur kumbon edhe sot:

“Prite Azem Galicën”!

VARRI NGA SHPELLA NË NJË KOMPLEKS PËRKUJTIMOR

Ishte një nga amanetet e Azem Galicës që ta varrosnin në një vend të sigurt, të fshehtë dhe të thellë, në mënyrë që trupin të mos ia gjenin serbët.

Bashkëshortja dhe miqtë e tij e varrosën në një vend ku do qëndronte për 47 vjet. Në shpellën “Çuku që kërcet” të malit të Përçevës, 73 metra thellë, varri i tij u ngjan më shumë atyre të faraonëve të Egjiptit të lashtë.

Në vitin 1974 eshtrat u nxorën prej andej dhe u varrosën në varrezat e familjes në Galicë.

Duhet të kalonin 96 vjet që eshtrat dhe varri i Azem Galicës të merrte nderin që meritonte. Më 19 gusht të vitit 2016 shteti i Kosovës i kreu nderim zyrtar, më dinjitozin heroit të vet.

Teksa eshtrat e Azem Galicës varroseshin për herë të dytë, pjesëmarërsit e ceremonisë shikonin me sytë e tyre një hero që besoi se Kosova një ditë do ishte e pavarur dhe e çliruar nga vargonjtë serbë.

ISA BOLETINI, AZEM GALICA, ADEM JASHARI

Tre heronjtë simbol të Kosovës kanë një lidhje të çuditshme mes tyre. Në vitin 1909 teksa kryengritësit kosovarë marshonin hipur në kuaj në Drenicë për të luftuar kundër serbëve, Isa Boletinit i bëri përshtypje një djalë 20-vjeçar që drejtonte trimat e tij shumë herë më të mëdhenj në moshë se ai.

Pasi pyeti se cili ishte ai dhe shoqëruesit i thanë se ishte djali i Bejtë Galicës, Isa Boletini iu afrua dhe i tha:

“Të lumtë ore djalosh trim. Ti paske vendosur të çosh në vend amanetin e babait tënd, rrugën e tij lufatarke. Zemra m’u bë më mal, sepse Bejta nuk paska vdekur”.

Më 25 korrik 1990 teksa përkulej me plot nderim në varrin e Azem Galicës, Adem Jashari u betua se do të vazhdonte rrugën e lirisë në emër të tij.

Isa Boletini, Azem Galica dhe Adem Jashari, u vranë nga serbët duke u kthyer në simbol të luftës për liri.

10 fakte

Azem Galica është një nga heronjtë më të paepur për liri në historinë e Kosovës ndaj pushtimit serb

Bashkë me Isa Boletinin dhe Adem Jasharin, Azem Galica ra dëshmor duke luftuar me armë në dorë ndaj ushtrisë serbe

Azem Galica deri ditën që ndërroi jetë kishte 14 vjet që luftonte me armë në dorë me çetën e tij kundër pushtetit serb në Kosovë

Pas dy vitesh qëndrimi në burgun e Pozharevcit, në Serbi 1913-1915, Azem Galica u arratis dhe jetoi për shumë kohë i fshehur nga xhandarmëria serbe

Azem Galica komandonte çetën e tij me qindra luftëtarë, të gjithë burra të zonës së Drenicës që përfshinte edhe fshatin e tij Galicë

Azem Galica vdiq i plagosur dy herë teksa luftoi i rrethuar në kullën e tij nga 2 mijë ushtarë serbë që sulmuan të gjithë zonën e Drenicës

Edhe pse në gjendje të rëndë, shokët e tij arritën ta largojnë nga rrethimi, por ai vdiq dy ditë më pas nga plagët e marra

Azem Galica ishte martuar me Qerime Halil Radishevën nga Mitrovica, e njohur si Shote Galica, që u bë edhe bashkëluftëtarja e tij në çdo betejë

Shote Galica ishte në çdo moment gjatë luftimeve të Azemit, kur ai u plagos e deri sa ndërroi jetë

Në vitin 1926 Shote Galica shpërngulet të jetojë në Shullaz të Fushë-Krujës dhe vdiq një vit më vonë aty, më 3 korrik 1927, në mjerim dhe e papërfillur nga shteti i Ahmet Zogut, president në atë kohë

*Marrë nga libri “100 vrasjet më të bujshme në historinë e shtetit shqiptar 1912-2017” /Përgatiti për botim TemA/