Histori

Luiza Papa, femra më e bukur e viteve 60-të në Tiranë

Leave a Comment / Art-Kulture, Histori / Aurora / May 20, 2018

Në një nga intervistat e njohura me këngëtarin Pirro Çako i them me mirëdashje që ai ka qenë me shumë fat në jetë. Është rritur me një nënë aq të bukur, sa kur kalonte ajo e gjithë Tirana kthente kokën.

Ishte gruaja më e bukur e kryeqytetit. Pirro qeshi dhe më tha që ishte e vërtetë. “Ka qenë me të vërtet një sensacion i bukur të rriteshe me një grua që çdo mëngjes ngjante si një engjëll.

Dhe në fakt kjo ishte e vërtetë. Gruaja me emrin Luiza Papa shquhej për veshje të veçanta tërë elegancë, për stilin e saj perëndimor dhe për topuzin e famshëm që gjithnjë e ka pasur të veçantë dhe i jepte hir mbretëreshe.

Të gjithë në Tiranë e njihnin dhe kënaqeshin kur vetëm e shikonin dhe e admironin. Aq i veçantë do të ishte stili i saj në veshje sa femrat e Tiranës të gjithë e kopjonin dhe në rrobaqepësitë e kryeqytetit të gjitha gratë shpreheshin se donin një fustan si të Luiza Papës.

Luiza kishte fatin që nënën e saj ta kishte një mjeshtre rrobaqepësie dhe në shtëpinë e saj kishte dhe makinë trikotazhi që punonte bluza me fije.

Ndaj e bija do të ishte modelja e parë dhe që do bënte trend në gjithë Tiranën. Dhe përveç kësaj kishte një trup të skalitur si Sophia Loren dhe një fytyrë të harmonishme dhe mrekullisht të bukur si një divë kinemaje.

“Si të gjithë në Shqipërinë e asaj kohe mundoheshin dhe të sajoheshin bukur. Pra përdornin ndonjë fustan të vjetër duke i marrë copën dhe duke sajuar një fustan të bukur me një model të ri. Pra me një nënë rrobaqepëse gjërat për të ishin më të lehta”, shprehet ajo.

Gruaja më e bukur e kryeqytetit kishte një sqimë perëndimore në veshje. “Shikonim ndonjë film, ndonjë të huaj dhe mundoheshin të kopjonim modelin e artisteve”, thotë ajo.

Ndër preferencat e veshjeve të sja ishin ngjyrat e bardha, blu, rozë e hapur dhe jeshile ndërkohë që ngjyrat e errëta dhe ato të fortat nuk ishin pjesë e garderobës së saj.

Pas fejesës më Gaqo Çakon ajo filloi të bëhej më fanatike për veshjen . Duke qenë se fati e kish lidhur me një emër të lakmuar të botës muzikore, një prej tenorëve më të mirë shqiptarë ajo filloi të ishte më e kujdesshme për pamjen e saj të jashtme.

Trend i asaj kohe ishte një tualet i thjeshtë dhe një e veçantë që ajo e kish ruajtur gjithmonë: flokët topuz. Një model flokësh që gjithnjë i ka dhënë pamje mbretërore dhe aristokratike.

Të gjithë ata që në Tiranën e asaj kohe ndiqnin ngjarjet e mëdha artistike të kohës do të mbajnë mend veshjen e Luiza Papës në skenë. Aq sa biletat do të shiteshin për të parë sesi kjo vajzë e bukur dhe me sqimë por dhe me një talent të veçantë do të interpretonte në skenë.

Sot Luiza është tek të tetëdhjetat por dhe pse rrudhat i janë shfaqur mban akoma aureolën mbretërore të saj dhe duket si gjithnjë fisnike. Gaqoja është 3 vjet më i madh se ajo dhe janë njohur në lice kur shkolloheshin të dy. Gaqo dallohej që në lice për talentin e tij dhe të gjithë e admironin.

Me Gaqon fillimisht kishin një miqësi të pastër e të sinqertë. Dashuria mes tyre lindi kur shkuan në Rusi kur ishin të dy për studime. Ditët e pushimit dilnin të dy bashkë në qytet, diskutonin, flisnin dhe thurnin plane për të ardhmen.

Në Rusi kishte femra shumë të bukura, por me kalimin e kohës ato gjenin gjithnjë gjëra të përbashkëta dhe shpejt arritën në idenë se ishin të prerë për njëri-tjetrin. Dhe një ditë prej ditësh Gaqo i shprehu dashurinë.

Dhe kështu sapo u kthyen nga Rusia u martuan. Ishte viti 1963. Filluan punë në Teatrin e Operas dhe atje bënë një karrierë të lavdërueshme.

Por ishte e çuditshme sepse siç ishte zakon në Shqipërinë e asaj kohe ajo kishte një cen në biografi. Në atë kohë ishte problem i madh por ajo u tregua e sinqertë me shokun e saj. “Dashura është më e fortë se biografia”, u shpreh Gaqoja, dhe u mbyll ai muhabet.

Me Gaqon ishin një çift i përsosur. Janë respektuar në maksimum dhe gjithë jetën kanë mbrojtur dhe dinjitetin e një prej çifteve më të lakmuar të Tiranës. Sigurisht që nuk ka qenë një gjë e lehtë. Sepse ishte artiste, ishte një grua e bukur dhe ngacmimet e jashtme kanë qenë gjithnjë të mëdha. Por është munduar që gjithë jetën të ruajë dinjitetin e saj.

Një familje artistësh që gjithë jetën kanë bërë bujë me karrierën e tyre dhe kanë lënë një shije pozitive tek të gjithë me gjithçka që arritën në jetë.

E ndërsa kalojmë përsëri tek e kaluara ajo buzëqesh. Komplimenteve se ka qenë gruaja më e bukur e Tiranës i përgjigjet me një buzëqeshje të dlirë. Ishte artistja që vidhte zemra njerëzish me gjithë aureolën e saj dhe mund të quhet artistja dhe modelja e famshme e viteve 60-të në Tiranë.

/Konica.al

Luiza Papa, femra më e bukur e viteve 60-të në Tiranë Read More »

Traditat dhe Zakonet e Shqiptarve.

Leave a Comment / Histori / Aurora / May 20, 2018

Them se nje nder traditat mije-vjecare shqiptare, eshte mikpritja e ngrohte dhe bujare e mysafirit. Qe te gjith ne kemi pas rast te lexojm per kultura dhe tradita te vjetra, madje madje edhe parahistorike qe kan qene kultura te kohes.
Ato i kan mbetur historis dhe degeve te saja te mirret me to, sepse disa nga popujt qe kan qen bartes te tyre ose jan shuar ose jan “moderuar”, e ne disa raste kan shkuar ne ekstrem (duke i shkatrruar te gjitha traditat e veta).
Me lejoni te lidhem me traditat tona. Te gjith e dim se kur ka filluar institucionalizimi i ngjarjeve tradicionale-kulturore, dhe ndertimit kulturor qe te jet e kontrolluar, pra jemi shum te ri ne kete aspekt (te ndahet shapi prej sheqerit).Ne pergjithsi tradita e trojeve tona eshte trashegu nga brezi ne brez, ka qen thjesht popullore dhe e pandikuar nga masa e gjere, e tera eshte ndertuar sponatanisht apo ndoshta edhe ne baz te vullnetit te dikujt te rrespektuar, dhe qe nuk i ka perfshi te gjitha trojet tradita e njejt dhe e till mandej eshte ndertuar dhe zhvilluar dhe trasheguar (percjellur).
Te mos harrojm qe njerezit kan jetuar dhe mbijetuar me tradita qe nga koha e paganizmit, edhe me tej ka njerez qe i zbatojn disa nga to, por ne menyr te moderuar.
P.sh. mua me kujtohet ku gjyshja ime ka gatuar pite per darke diten e enjte, qe krejt vone e kam kuptu se pse bash dita e enjete, Enja ka qen perendia e drites tek parardhesit tane pagan. Jam shum i sigurt qe gjyshja ime nuk e ka dite se pse eshte e zgjedhur ajo dite per te tilla gatesa, ate e ka kuptuar nga nena e saj, dhe keshtu brez pas brezi neve na bejn me dije se ka pasur tradite, besim, kultur dhe rrespekt ne brezat e shkuar, pra eshte rrespektuar besimi i tyre, besimi i asaj kohe, tradita e asaj kohe edhe me tej vazhdon te rrespektohet!
Tani ne kohet moderne tek ne, e kemi te veshtir pak sa te ndajme se cila tradit eshte e jona, cila eshte e mbjellur nga turku, cila nga serbi apo e pushtuesve te tjere qe kan kaluar neper keto troje qe nuk jan pak!

Martesa tek ne shqiptaret, ka karakteristika te veçanta. Mënyra se si lypet vajza, si percjellet per tek dhendri, një dasem e madhe, dhe jetesa bashkeshortore me të vërtet na e rujn për mrekulli emrin shqiptare kjo si te themi martesat tek shqipetaret perfshin gjithcka qe asnje vend te botes nuk e ka ekzistojne tiparet tradicionale. kuturore morale dhe etike, dhe duke i pasur keto mardhenje te trashguara te shqipetaret kjo ta krijon iden qe martesa eshte e shejte.dhe duhet ta argumentosh me baza deri dikund kanunore per cfare arsyesh u be ndarja, dhe kjo eshte nje baze e shendosh dhe vendosur mbi baza morale shqiperia zen vendin me te ulet ne bote, per sa i perket divorci .

Traditat dhe Zakonet e Shqiptarve. Read More »

Vithkuqi, ku vera është e artë dhe dimri një parajsë

Leave a Comment / Art-Kulture, Histori, Turizem / Aurora / May 19, 2018

Gjikë Kurtiqi

Vështirë të gjesh në Shqipëri një vendbanim tjetër malor me resurset turistike që ka Vithkuqi. Jo më kot, që në vitet ‘30 të shekullit të kaluar, studiuesi dhe historiani i shquar Ilo Mitkë Qafzezi kur shkruante për vendet turistike të rrethit të Korçës,Vithkuqin e radhiste të parin. A mund të më gjeni një vendbanim me 100 kroje, ku janë ndërtuar 3 kala të lashta, 24 kisha e 3 manastire, duke filluar nga shekulli XIII dhe deri në ditët tona?!…Cili vendbanim ka një bukuri të tillë natyrore, me kaq shumë pyje, livadhe, kodra e kodrina të bleruara, gurra, kroje e burime me ujë të kristaltë si Vithkuqi?! Cili vizitor i huaj e ka kaluar verën në Vithkuq dhe nuk është larguar prej tij me bindjen se do të kthehet përsëri?! Se nuk ka marrë me vete një ndjenjë të ngrohtë, një kënaqësi e një mirësi nga ky vendbanim historik?!

Vithkuqi në shekuj

Si qendër banimi Vithkuqi daton me fillimin e shekullit të dytë para Krishtit, ai ka qenë vazhdimisht i banuar në të gjitha periudhat historike. Dëshmi për këtë janë kalatë e lashta si: Kalaja e Leshnjës, që vendasit e quajnë “Kodra e Manastirishtës”; Kalaja e Bellovodës; Kalaja e Lubonjës; Kalaja e Shën Pjetrit, është ndërtuar në majën e kodrës së manastirit të Shën Pjetrit. Shkëlqimin më të madh Vithkuqi e pati sidomos gjatë shekujve XVII, XVIII dhe XIX. Ai ka patur disa lagje, si lagjen Grekas, e cila ekziston edhe sot dhe është nga lagjet më të mëdha të Vithkuqit, dhe që ngjason me lagjen Goricë të qytetit të Beratit, me grupe fisnore shtëpish të vendosura njëra sipër tjetrës; lagjja Shurbas, Strataj, Kaplëkuras etj., të cilave terreni ju ofronte afërsisht të njëjtat kushte. Po këtë stil ka patur edhe lagja Lias, e ndërtuar në rrjedhën e ujrave të Fejasit, lagja Tataç që ishte përtej lumit Osum dhe lagja Bredhas në hyrje të qafës së Bredhit. Lagja Dukas, Janolli, që ekzistojnë edhe sot, po në të njëjtin kurriz. Për analogji me lagjen Dukas ka qënë edhe lagja Koligjergjas që shtrihej në kurrizin e kodrës së Shën Gjergjit, poshtë lagjes Grekas, si edhe lagja Xhajmaz që shtrihej në të djathtë të lagjes Saraq deri në Skivan. Po kështu edhe lagjet e tjera të qytetit të Vithkuqit i janë përshtatur relievit të thyer. Të tilla kanë qënë lagjet Kushtanjka, lagja Skënderas, Qyran e Nano që shtriheshin në të dy anët e lumit Osum, si dhe lagja Borisht në luginën e bukur midis kodrës së Shën Pjetrit dhe kodrës në lindje të tij. Kjo lagje ka qënë nga lagjet më të pasura të qytetit dhe fillonte nga bregu i Osumit, në të hyrë të Leshnjës dhe deri tek Qafa e Ujkut. Rruga në mes të lagjes Saraq ndahet më pas në lagjet Melas, Miçuç dhe Xhajmas. Vithkuqi ka pësuar tre shkatërrime katastrofike; më i fundit, që u dogj i tëri dhe s’mbeti më këmbë as edhe një kasolle kashte, ishte gjatë Luftës së Dytë Botërore.
Banesa

Banesa e Vithkuqit ka qënë tradicionalisht banesë guri. Ndërtimet e banesave janë bërë kryesisht nga zanatçinjtë vithkuqarë, që cilët merreshin edhe me ndërtimin e kishave e manastireve, duke shfaqur një talent të rrallë në skalitjen dhe përdorimin e gurit gëlqeror, çmërs apo edhe të mermerit që gjendet në zonën malore të Vithkuqit. Për mbulesat e banesave janë përdorur kryesisht plloçat (pllaka të holla guri), të cilat janë shumë të rezistueshme ndaj ngricave dhe nuk lejojnë kalimin e të nxehtit apo edhe të të ftohtit. Për kushtet e renda dhe pasigurinë që kishin në kohën e lashtë banesat rrethoheshin me avlli të lartë, për t’u ruajtur nga grabitjet dhe sulmet e të huajve e bandave të kusarëve.

Kuzhina

Vithkuqarët kanë dhe ruajnë një nivel jetese cilësor. Ky nivel trashëgohet që nga mesjeta, kur Vithkuqi ishte qytet i lulëzuar, por ai është pasuruar dhe përmirësuar veçanërisht nga emigracioni në Shtetet e Bashkuara të Amerikës dhe në shtetet e Europës e të Ballkanit. E veçantë dhe shumë e pasur është edhe kuzhina në Vithkuq. Amvisat vithkuqare janë mjeshtre të mbaruara në bërjen e pastërmasë, të kollofaceve, kukurecit, të trahanasë, petkave, të tushive me lakër, me domate, me piperka, me piperka të mbushura me gjizë, djathë, me tranguj etj., të përgatitjes së likove, të gatimit të bukvaleve, përvëlakëve, zhamrazhikut, të petullave, petëve të fshira, gjellëve me mish, të supave me perime dhe me erëza, të tavave me qumështorë e perime dhe veçanërisht të lakrorëve, që piqen në saç dhe të krijojnë një ndjesi të papërsëritshme. Lakrorët ndahen në dy grupe, në lakrorë gruri dhe në lakrorë misri. Ka lakrorë misri të gatuara me gjizë, preshë e gjalpë që ua kalojnë gjithë picave dhe lakrorëve e byrekëve me mjell gruri. Nga ëmbëlsirat veçohen brushtullat që janë të shumllojshme.
ë Vithkuq tërheqëse janë edhe prodhimet e veshjes me lesh ose pambuk, të punuara me finesë ne vegë dhe me grep nga gratë dhe vajzat vithkuqare, si si qilimat, velenxat, kuvertat, rrugicat, mbulesat, perdet, kortinakat etj.

Varri i Pagëzimit

Siç thamë më lartë Vithkuqi ndoshta është i vetmi qytet në Shqipëri që ka numrin më të madh të kishave dhe manastireve, 24 kisha dhe tre manastire. Këto kisha veç arkitekturës së ndërtimit janë të pasura me ikona, ikonostase dhe afreske (pikturat murale), të punuara nga mjeshtëra të pikturës dhe druskalitjes, që flasin për nivelin ekonomik, kulturor, shoqëror e arsimor që arriti Vithkuqi qytet, gjatë një shekulli të robërisë feudale e ushtarake otomane. Secila nga kishat e Vithkuqit është një muze i veçantë arti, duke qenë pjesë organike e peizazhit vithkuqar, por dhe dëshmitarë të historisë së tij. Një nga këto objekte kulti me shumë interes është “Varri i pagëzimit”. Sipas tregimit të pleqve vithkuqarë dhe gojdhënës, në këtë varr janë varrosur gjithë pjesëtarët e familjes Thana, nga lagja Dukas e qytetit të Vithkuqit.

Ja kush i bën nder Vithkuqit

Nuk është e rastit, por ndër shqiptarët më të shquar dhe më të zgjuar të fundshekullit të 18-të dhe fillimshekullit të 19-të kanë qenë nga Vithkuqi. Madje Rilindja shqiptare fillon me Evstrat Vithkuqarin ose Jani Stratin, siç quhej ndryshe. Ky pararilindës i shquar ka një jetë akademike të lakmueshme për kohën, që fillojnë si profesor i Akademisë së Voskopojës, mësues në Përmet, Gjirokastër, Artë, Janinë e që vazhdon me mësimin e gjuhës shqipe që i jep shkencëtarit dhe diplomatit anglez Wiliam Lik në oborrin e Ali Pashë Tepelenës. Bashkë me Likun ai fillon edhe disa punime shkencore për hartimin e një gramatike dhe të një fjalori tri gjuhësh, shqip, anglisht, greqisht, ndërsa një punim tjetër për rregullat etike dhe logjike ia vjedhin. Në fund të jetës së tij Strati vendoset në Konstandinopojë, duke lënë një sërë veprash gjuhësore, por edhe një punim të pa përfunduar, analizën gramatikore të “Iliadës së Homerit.

Një tjetër figurë e Vithkuqit është Naum Veqilharxhi, rilindësi ynë i parë. Letra enciklike e Veqilharxhit, është promemoria dhe dokumenti i parë i platformës politike të lëvizjes së re që po lindte në gjirin e intelektualëve shqiptarë, Rilindjes Kombëtare. Ajo tregon largpamësinë e këtij ideologu, i cili me një herë më pas “futi duart në brumit”, duke nxjerrë të parën abetare shqiptare. Edhe Spiro Dine i “Valëve e Detit” ishte nga Vithkuqi. Këta janë të vjetrit, por më pas Vithkuqi nxori edhe plot figura të tjera shquara, si dijetarë, por edhe si luftëtarë.

Në shekullin e 20-të historia e Vithkuqit bëhet më tragjike. Midis dy luftërave botërore ai është djegur tri herë. U bëri ballë me sakrifica dhe heroizëm tre sistemeve shoqërore. Përpjekjet e shovinistëve grekë në Luftën e Parë Botërore për ta joshur këtë enklavë krishtere të rrethuar nga popullsi me besim mysliman, se ata, nisur nga besimi ortodoks, ishin grekë, por me qenë se nuk e arritën këtë e dogjën dhe rrafshuan krejt fshatin dhe bënë masakra të papara. Dhe e dyta, në Luftën e Dytë Botërore Vithkuqi u quajt “Stalingradi shqiptar”, jo vetëm pse aty u përqendrua drejtimi i Luftës, u formuan disa njësi të mëdha partizane si batalioni “Qamil Panariti”, Komanda e Vendit, Brigada e Parë Sulmuese, Ndërlidhja e Shtabit të Përgjithshëm të Ushtrisë Nacionalçlirimtare, jo vetëm se Vithkuqi u martirizua, u dogj dy herë, një herë nga italianët, por edhe herën tjetër nga gjermanët, të cilët bënë hi edhe rrënojat që kishin mbetur, por edhe për një fakt tjetër në dukje fare të thjeshtë, por që dëshmon karakterin e fort të njerëzve të këtij fshati, se në 300 e ca shtëpi, asnjë nuk u hodh në krahun tjetër, por të gjithë shkuan me Nacionalçlirimtaren.
Kishat dhe krojet e Vithkuqit

Vithkuqi ka 24 kisha dhe 100 kroje, të cilët i kam numëruar dhe përshkruar hollësisht në librin tim “Vithkuqi, 100 kroje dhe 24 kisha. Uji është brisk i ftohtë dhe në verë ia shton hijeshinë dhe freskinë fshatit, jo vetëm me gurgullimat, por edhe me gjelbërimin e kopshteve dhe të oborreve. Ndërsa për kishat Vithkuqi zë vend të veçantë në Shqipëri, jo për numrin e tyre, por për arkitekturën dhe zbukurimin e tyre. Manastiri i Shën Pjetrit në verilindje të katundit, mbi një breg të bukur, ka patur pasuri të madhe, edhe sot ka shumë dyqane në Korçë, nën të, një çiflig që quhet Leshnje, ka ullishte në Vlorë. Në këtë manastir bëhet panairi çdo 19 qershor. Vijnë shumë njerëz nga Korça dhe fshatrat për rreth. Në Vithkuq, të vjetra dhe me famë janë edhe kisha e Kryeëngjëjve, Shën Mërisë, Shën Spiridonit, Shën Kozmait, Shën Gjergjit, e shumë të tjera, kisha, që më së shumti kanë përhapur kulturë dhe dije se sa predikime e ide fetare.

Dëshmi historike

Rilindësi i njohur Nuçi Naçi që në vitin 1901 ka shkruar kështu për Vithkuqin:

“Vithkuqi në ditët e lulëzimit të tij ka patur 13.000 shtëpi…Madhërimi i shumtë i këtij qyteti nisi që nga 1100-a e sosi gjer më 1780 sa i joshi shumë armiq që e bënë plaçkë e rrëmujë. Asnjë libër i vjetër s’ka shkruar për Vithkuqin, por me fjalët që kanë ardhur gjer në shekullin tonë, mësojmë se vithkuqarët kanë qenë kamës, trima e luftëtarë të shquar, kufijtë e tyre i gjetëm gje në dytë udhë e kudo që venin kishin nder të madh. Edhe sot Vithkuqi ka kufij të mëdhenj e urdhëron shumë male. Emri që i është ngjitur sot e që e quajnë Vyth-kuq, është i lajthitur, e duhet të themi Vith-kuq. Ky emër i është vënë nga vidhi i kuq që ka me shumicë në malet përqark, i cili e ka fletën të kuqe. Ky emër është thjesht emër shqiptar”.

Bukuri, por edhe histori

Vithkuqi ka patur burra me peshë, patriotë kalibri si Evstrat Vithkuqari, Kostë Cepi, Naum Veqilharxhi, Spiro Dine, që i kanë bërë nder jo vetëm atij vendi, por edhe gjithë kombit shqiptar. Lobi i fuqishëm i vithkuqarëve të Amerikës, me ndihmat e tyre ekzaltuan aq shumë Nolin, sa ai në çast hodhi në letër vargun e famshëm “Mbahu nëno, mos ki frikë, se ke djemtë në Amerikë”. Në Luftën e Dytë Botërore Vithkuqi u quajt “Stalingradi shqiptar”, jo vetëm pse aty u përqendrua drejtimi i Luftës, u formuan disa njësi të mëdha partizane si batalioni “Qamil Panariti”, Komanda e Vendit, Brigada e Parë Sulmuese, Ndërlidhja e Shtabit të Përgjithshëm të Ushtrisë Nacionalçlirimtare, jo vetëm se Vithkuqi u martirizua, u dogj dy herë, një herë nga italianët, por edhe herën tjetër nga gjermanët, të cilët bënë hi edhe rrënojat që kishin mbetur, por edhe për një fakt tjetër në dukje fare të thjeshtë, por që dëshmon karakterin e fort të njerëzve të këtij fshati, se në 300 e ca shtëpi, asnjë nuk u hodh në krahun tjetër, por të gjithë shkuan me Nacionalçlirimtaren.
Klima dhe toka e Vithkuqit

Veç bukurisë që i ka falur natyra, Vithkuqi ka edhe disa veçori të tjera që zor se i gjen kund. Aty kanë shije të veçanta prodhimet bujqësore, e veçanërisht perimet dhe frutat e prodhuara nga vithkuqarët. Këtë shije ua u jep klima dhe toka vithkuqare. Në Vithkuq e ka burimin e vet edhe lumi Osum, i cili përshkon gjithë relievin dhe formon një basen që përmbledh të gjitha ujërat e gurrave e burimeve të shumta në këtë vend. Pranë Vithkuqit ndodhet liqeni artificial i Gjançit, ku ka lloje të veçanta peshku, midis të cilëve dallohet trofta. Vithkuqi njihet gjithashtu edhe si një nga vendet e pasura me kafshë të egra për gjueti. Në pllajat, luginat, kodrat dhe kullotat e Vithkuqit rriten shumë bimë medicinale si: dëllinja, çaji i malit, salepi, lule basani, lule shtogu, mëllaga, kamomili, sherebeli, xinxifilet etj. Falë pozicionit, rrethuar nga malet dhe pyjet, klima është e butë në dimër dhe e freskët në verë. Ajo jo vetëm që të çlodh në çdo stinë, por ka edhe shumë vlera kurative.

Vithkuqi, ku vera është e artë dhe dimri një parajsë Read More »

Gëzim Llojdia: Fshatrat shqiptare me emra serb!

Leave a Comment / Histori / Aurora / May 19, 2018

Nga Gëzim Llojdia

Kur invazioni serb zbriti deri në jug ,ai krijoi jo vetëm shkatërrime të mëdha. Pas dobësimit të Perandorisë Bizantine dhe Perandorisë Bullgare, në mes dhe në fund të shekullit të 13-të,shumica e territorit të vendit u bë pjesë e Serbisë. Tri subjekte shkruajnë burime të huaja, mbulojnë historinë e Shqipërisë, ndërmjet fund të shekullit të 12-të deri në fund të shekullit të 14, kur principatat shqiptare ishin krijuar në gjithë Shqipërinë. Ky vend dhe kjo tokë ka parë një sërë pushtimesh nga pushtues të egër nga kohët të hershme, kujtojmë luftërat e ilirëve me romakët deri te:gotëve, astrogotëve, visigotëve, hunëve, avarët, maqedonasit dhe më të vonshme përmendim :pushtimet serbe, bullgare, austro-hungareze, malazeze, greke, italiane e gjermane shekulli i XX ,deri në 1998 çlirimi i Kosovës,nga intervenimi i forcat të NATO-s.

“Një pushtim është një ofensivë ushtarake,thotë wikipedia, në të cilën pjesë të mëdha të luftëtarë të një njësie ekonomike gjeopolitik në mënyrë agresive hyjnë në territorin e kontrolluar nga një njësi ekonomike tjetër të tillë, në përgjithësi me objektivin pushtues, çliruese ose ri-vendosjen e kontrollit ose autoritetit mbi një territor,duke detyruar ndarjen e një vendi, duke ndryshuar qeverinë krijuar apo fituar koncesione, ose një kombinim i tyre”.

Dëshmitë arkeologjike tregojnë se invasionet kanë qenë dukuri të shpeshta që nga parahistoria. Në antikitet, para se të krijoheshin komunikimi me radio dhe transporti tw shpejtë, mënyra e vetme për të siguruar përforcime adekuate ishte për të lëvizur ushtrinë si një forcë masive. Kjo, nga vetë natyra e saj , çoi në strategjinë e pushtimit.

Pasojat e pushtimeve në Shqipëri kanë qenë katastrofike ,madje as hordhitë e Cingiz Khanit nuk do të kryenin këto barbari mbi këtë truall dhe së fundi, Lufta e dytë e përbotshme, ka lënë ende pasoja, ndërkohë që në vjeshtën e tretë, do të jetë në epiqendër, 70 vjetori i çlirimit nga pushuesi nazist.

Dihet ,qw shqiptarët kanë autorësinë më të hershme për autoktonë në trojet e tyre. Datimet përcjellin një numër të rëndësishëm objekte të kohëve të hershme. Gjurmë:murre rrethues,varre monumental,portik hyrës, turra, monedha, ngrehina,rrënoja,hambar,porta ,ujësjellës, depo,etj.Emra të hershëm sa qytetërimi grek. Dyrrah ,Apoloni, Amantia,Bylis,Lisus etj. Vlerësimi:Besa-“Shqiptari kur jep fjalën,ther djalën”. Zemërbardhë. Fisnik. Portat e shtëpive prej guri për mikun të hapura kanat.Të huajin e ruanin në besën e tyre. Kishte kanun me ligj,nene e kode,kur s’kishte gjëkundi shtet. Fqinjësia:Ishin fqinjë të mirë shqiptarët. Nuk u binin në qafë fqinjëve, ndërkaq këta të fundit ishin,që kishin humbur drejtpeshimin, që u kërcënonin padrejtësisht kufijtë. Që u shkrumbëzonin shtëpitë. U rrëzonin udhëheqësit me pabesitë e tyre..Në këtë bashkëjetesë me fqinjët,shqiptarët kishin njohur nga fqinjët,përveçse sulme e pushtime varre të hapura, mort të rënduar, arkë-mort në vite,bashkë me zinë e pushtimit. Për 500 vjet llogaritet guaska e rëndë e perandorisë osmane. Me rënien e guackës osmane kur pritej të ndodhte riparimi i kohës,vërshuan,fqinjët. Në veri shkjau serb,në jug greket e pabesë,ushtri që infektonin vdekje. Pushtime pushtuesish ndërmerren ekspedita ndëshkimore në tokat e shqiptareve. Malazezet, austro-hungarezët,francezët,italianët vërshuan nëpër kohën turbulluese të viteve ‘14-‘20,kurse në kohën pushtuese të luftës së dytë, fashistët e përtej detit dhe nazistët e Rajhut të tretë. Në këtë babiloni pushtuesish,pushtimet sillnin kohë të tmerrshme pushtimi. Ata,që janë të pushtuar e dinë se çfarë ngjyre ka në të vërtetë,pushtimi. Në këto kushte, çdo popull do t’i kishte humbur toruan. Dhe e humbën mjaftë kombe. Ndërkaq mbijetuam deri së fundit ata të Kosovës ,përpara këtyre katastrofave,ku riparimi bëhej gjithmonë e më i vështirë,e shtuan qëndresën duke shtuar edhe shumzimin.

Nga gjithë kjo histori, fenomeni që ka mbetur pas dhe më pak i vëmendshmi është ende ka fshatra,vende,lumenj, et,j që janë “denbabaden shqiptarë”,por mbajnë emra të pushtuesve të shumtë ,që kanë kaluar përmbi tokë në gjithë ekzistencën e saj. Faktet, sjellin nëpër shekuj janë ndriçime, që zbardhërojnë errësirën e ngucur nga kohët e zymta.Profesor Eqrem Çabej, thoshte se “emrat e vendeve janë më autoktonë e më të qëndrueshëm dhe më të lidhur me hapësirën e truallin, sesa emrat e personave që janë më të lëvizshëm e më të shtruar ndaj modës së kohërave”.Sipas tij, dihet se arrijmë shpeshherë në një situatë gjuhësore shumë më të vjetër se ajo që dëshmohet me burime të shkrimit, ato paraqesin si të thuash pika të ngulëta brenda lëvizjeve të popujve e të gjuhëve, prandaj ndihmojnë në rindërtimin (rekonstruksionin) e situatave të mëparshëm. Ndërsa studiuesit e toponomastikës shqiptare, që morën në vështrim emrat e qyteteve, emrat e rrje¬dha¬ve të ujit, maleve, shkëmbinjve, luginave etj, që shpjegohen përmes zhvillimit fonetik të gjuhës shqipe, po ashtu paraqesin një shtresë të lashtë të toponimisë që nga koha antike e deri më tani.Arsyetim ky se onomastika ishte lëndë e parë që hapi shtigjet e hulumtimeve historiko- gjuhësore rreth vazhdimësisë së pandërprerë iliro-shqiptare, e cila u përdor nga albanologët e huaj, e më vonë edhe nga studiuesit shqiptarë .

Nën sundimin e romakëve, ishte një qytet i rëndësishëm port. Vlora fitoi edhe një version tjetër të emrit të saj – Valona. Më vonë ajo ishte pjesë e Perandorisë Bizantine. Për një periudhë të shkurtër kohe është qeverisur edhe nga bullgarët. Në shek.11 kaloi për herë të parë në duart tw normanve . Në 11 c. ajo u pushtua nga Stephen Dushanit – mbretit të Serbisë – të cilët pushtuar Beratin në të njëjtin vit dhe Krujën dy vjet më parë. Deri në fund të vitit, territorin e Shqipërisë bashkëkohore u bë pjesë e Serbisë së Madhe. Por pas vdekjes së Stephen Dušan-it në 1355 perandoria e fuqishme e ndërtuar nga ai ra. Princët që morën pushtetin në Shqipëri për shkak tw grindjeve nuk ishin në gjendje të sfidojnë një armik të fuqishëm nga Lindja. Shpejt Vlora ka ndryshuar pushtuesin e tij dhe emrin përsëri. Ajo u bë pjesë e Perandorisë Osmane – nën emrin e Avlonya.

Vërtetësia dhe argumentimi shkencor përbënë një vlerë për banorët e gjirit të Vlorë,lidhur me të djeshmen dhe të sotmen. Akademik Shaban Demiraj midis të tjerave është shprehur:”… Sqarimi i pyetjes sw mësipërme edhe për periudhën pas ardhjes se tribuve i.e. ne viset e banuara sot nga shqiptaret paraqitet bukur, i vështire, sepse jo vetëm për kohërat e hershme, por edhe për periudhën e Mesjetës nuk mund te flitet për popullsi krejt te papërziera, jo vetëm ne gjirin e Vlorës dhe ne viset e banuara nga shqiptaret, por edhe ne Gadishullin Ballkanik e me gjere. Mjafton te kujtojmë dy periudhat e sundimit te mbretërisë Bullgare gjate shekujve IX – XIII dhe te mbretërisë Serbe te nemanjideve gjate shekujve XII – XIV, qe kane lënë gjurme te shumta jo vetëm ne fjalorin e gjuhës shqipe, por edhe ne emrat e vendeve, gjurme këto qe te lënë përshtypjen e një kolonizimi te pjesshëm te viseve shqiptare nga ana e pushtuesve sllave. E njëjta vërejtje vlen edhe për periudhat me te hershme, sidomos për periudhën e sundimit te gjate romak, qe solli si pasoje romanizimin e një pjese te mire te popujve te Ballkanit, si edhe për periudhën me te hershme te themelimit te kolonive greke ne brigjet e Mesdheut, te Adriatikut e gjetke. Si rrjedhim i këtyre ngjarjeve historike për periudhën e lashtësisë dhe te mesjetës, është e vështirë te flitet për një popullsi krejt homogjene ne viset e banuara nga shqiptaret, duke përfshirë edhe vendbanimet e gjirit te Vlorës.

Përpjekja që ka bërë Zogu në vitet ‘30 e shqyrton historiani,Fatos Daci i cili thotë:

“Me dekretin e datës 5 maj, Zogu I, Mbret i Shqiptarëve vendosi për ndryshimin e emrave dhe autorizoi qeverinë për të vepruar. Qëllimi i këtij dekreti shprehet qartë në Nenin 1, ku shkruhet: “Autorizohet qeveria për të zëvendësuar me emra të përshtatshëm ato të disa prej qyteteve, katundeve, lagjeve, lumenjve të Mbretërisë, të cilat kanë humbur në kohën e shkeljeve dhe okupacioneve të huaja emrat origjinalë të tyre për të marrë emra të imponuar nga të huajt”. Në zbatim të ligjit mbi “Ndryshimin e emrave të disa katundeve, qyteteve, lagjeve, lumenjve etj” në të gjithë prefekturat e mbretërisë u ngritën komisione shtetërore, të cilat do të bënin studimin e konvertimin e të gjithë emër vendeve të deriatëhershme. Ndërkohë, në çdo komunë apo bashki u ngritën komisione të tjera vendore. Në krye të komisionit qeveritar ishte Ajet Libohova. Pas 14 muajve pune intensive komisionet shtetërore vendore të komunave, të bashkive dhe të prefekturave të vendit kryen studimet e duhura dhe morën vendimet përkatëse, të cilat ia paraqitën komisionit qendror. Komisioni qendror, në gusht të vitit 1938 ia paraqiti komisionit të posaçëm të qeverisë për miratim. Në përbërje të Këshillit të Ministrave që vendosi për ndërrimin e emrave morën pjesë Faik Shatku-zv.kryeministër e ministër i Drejtësisë (që drejtoi edhe mbledhjen), Ekrem Libohova-ministër i Jashtëm, Musa Juka-ministër i Brendshëm, Kolë Thaçi-ministër i Financave, Abdurrahman Dibra-ministër i Arsimit, Rrok Gera-ministër i Ekonomisë. Siç shihet dy (të dy ministra) nga 6 anëtarët, madje njëri dhe kryetari i këtij komisioni, qenë dibranë. Në përfundim të shqyrtimit Këshilli i Ministrave me një vendim të posaçëm vendosi që emrat e katundeve, qyteteve, lagjeve e lumenjve të ndryshohen siç do t’i bëjmë të ditura më poshtë. Për ilustrim po marrim disa nga prefekturat, ku ndikimet e huaja kanë qenë më të mëdha e për të cilat pretendimet shoviniste janë akoma më të mëdha. Këto prefektura janë në skajet e kufijve të sotëm shtetëror, por i njëjti fenomen ka ndodhur edhe në të gjithë prefekturat e tjera, edhe pse ata ndodhen në brendësi të vendit. Le të fillojmë me emrat e vendeve, ku pretendimet shoviniste sllavo-maqedono-bullgare janë ngritur në sistem nëpërmjet shoqatave dhe të partive të tyre antishqiptare të ngritura mbi baza të pretendimeve etnike “të pakicave” të tyre kombëtare.

Nënprefektura e Himarës: nga 7 fshatra, nuk ndryshuan emrat 4 prej tyre dhe i ndryshuan emrat 3 fshatra, si më poshtë: Qiparo-Gjinovleshi, Dhërmi-Gjolekaj, Vuno-Malaj, ndërsa Himara, Palasa, Kudhësi dhe Piluri nuk ndryshuan nga forma e parë. Nënprefektura e Vlorës: Nga 91 fshatra gjithsej, nuk ndryshuan emrat për 56 fshatra dhe ndryshuan emrat e 35 fshatrave si më poshtë.

1-Vlonë Vlorë

2-Lagja e Re Lagjia e Re

3-Karabash 3 shtator

4-Vrenes Vrenes

5-Tophani Lagja e Flamurit

6-Varosh Kaçanik

7-Babicë e Madhe Babaj e Madhe

8-Kaninë Kaninë

9-Dukati Dukati

10-Radhimë Radhimë

11-Tragjas Tragjas

12-Baro Baro

13-Drashovicë Drangaj

14-Lapardha Lapardhaja

15-Mazhar-Lapardha Mazhar-Lapardha

16-Qish-Bardhë Qishbardhë

17-Vodicë Prrallaj

18-Xhyherinë Xhyherinë

19-Kropisht Fjerzë

20-Mavrovë Fitorë

21-Peshkëpi Peshkëpi

22-Amonicë Amonaj

23-Budina Verri

24-Dushkarak Dushkarak

25-Golimbas Pëllumbas

26-Mazhar Kullës Mazhar Kudhëz

27-Ploça Amantia

28-Sevaster Kunorë

29-Shkozë Shkozë

30-Vajzë Vajzë

31-Velçe Shpellaj

32-Bashaj Bashaj

33-Brataj Shkambi i Kuq

34-Gumenicë Bigë

35-Gjorm Gjorm

36-Lepenicë Labaj

37-Matogjinë Matogjini

38-Mesaplik Mesaplik

39-Tërbaç Tërbaç

40-Vranisht Zallishë

41-Ramicë Ramaj

42-Smokthinë Zhgabaj

43-Armen Armen

44-Brusja Limaj

45-Gërneci Arza

46-Haderaj Haderaj

47-Hysoverdhi Hysoverdhi

48-Karbunari Thingjillas

49-Koculi Kocul

50-Lubenjë Labnija

51-Mollkeq Mollkeq

52-Mavravë Fitore

53-Mertiraj Mirtiraj

54-Penkovë Penkaj

55-Picar Picar

56-Rexhepaj Rexhepaj

57-Romësi Romës

58-Selenicë Serishta

59-Treblovë Kështjellë

60-Veshdanisht Veshaj

61-Gorisht Gurishte

62-Bestrovë Plepaj

63-Babica e Vogël Babaj e Vogël

64-Çeprat Çeprat

65-Gorrica Gorrica

66-Hoshtimë Ushtimë

67-Kerkovë Shkrepaj

68-Nartë Nartë

69-Panaja Shëmri

70-Risili Risili

71-Zvërnec Rrethujzë

72-Bunavi Verore

73-Aliban Aliasi

74-Bashisht Bëshishte

75-Bishan Bishani

76-Cerkovinë Gjeshtraj

77-Çiflik Idriz Idrizaj

78-Dëllenja Zhukës Dëllenja Zhukës

79-Mekat Mëkat

80-Mëkat – Çoban Mëkat – Bari

81-Grabian Gropaj

82-Gryka-Pishë Gryka-Pishë

83-Llakatund Llakatund

84-Mifol Mifol

85-Murris Murris

86-Nosovosel Fshati i Ri

87-Poro Vahu

88-Skrapar Skrapar

89-Skrofinë Sopi

90-Trevllazën Trevllazën

91-Zgura Zgura

Nënprefektura e Himarës

1-Hiamarë Himarë

2-Kudhës Kudhësi

3-Pilur Piluri

4-Qeparo Gjinovlashi

5-Dhërmi Gjolekaj

6-Palasa Palasa

7-Vuno Malaj

Që nga koha e Zogut, ende sot nuk ka një dekret tjetër, për të ndryshuar emrat sllav, që gjenden dhe përdoren zyrtarisht për mjaftë fshatra,katunde të Luginës së Lumit dhe krejt Vlorës. Kryeqendra e shqiptarizmës në hartën e këtij kombi, ka ende zyrtarisht fshatra me emra sllav. Me frymën e tij patriotike,me kuvendin e Vlorës të vitit 1912 ,që e ktheu këtë qytet në një strehë të ngrohtë për gjithë shqiptarët ,me një prezencë të përhershme shqiptare, në dyert e kësaj vatra shqiptareje, nuk mund të bashkëjetojnë edhe emra shqiptarë dhe sllavë ,kur dihet se në këto troje kanë jetuar shqiptarët. Vlora,rrethinat e saj,katundet dhe fshatrat duhen të kthehen në emrat e origjinës së tyre. Poeti dhe kryebashkiaku i Vlorës Ali Asllani ka shkruar kështu:

Jam vlonjat e jam vlonjat,

e kam shkabën mëm’ e atë,

shkaba trime dykrenore

fron’ e saj e ka në Vlorë!

Vlora, Vlora, Vlora, Vlora,

rroki armët, bëja forra!

Vlora trime shqipëtare

si rob jetën s’e do fare,

a do mbetet Shqipëri,

a do bëhet tym e hi!

Vlora, Vlora, Vlora, Vlora,

rroki armët, bëja forra!

Jam vlonjat e jam burrë,

s’duron burri zgjedhë kurrë,

jam vlonjat e si vlonjat

di bëj luftë me të shtat’!

Vlora, Vlora, Vlora, Vlora,

Bjeri, moj, t’u lumtë dora!

Jam vlonjat dhe trim me besë,

rreth flamurit di të vdesë,

a me hir a me pahirë

doemos do rroj i lire!

Gëzim Llojdia: Fshatrat shqiptare me emra serb! Read More »

Zbardhet letra e Komitetit Qendror Sovjetik kundër Shqipërisë: Hoxha dhe Shehu hipokritë, sulme dhe shpifje ndaj nesh

Leave a Comment / Histori / Aurora / May 18, 2018

Në vitin 1962 Moska nisi luftën e hapur kundër Shqipërisë. CIA ka zbardhur një letër të hartuar nga Komiteti Qendror i Partisë Komuniste Sovjetike, e cila u drejtohej të gjithë anëtarëve të saj dhe në të sulmohej Enver Hoxha, Mehmet Shehu dhe Partia Komuniste e Shqipërisë.

19 janar 1962

Letër e Komitetit Qendror Sovjetik në lidhje me Shqipërinë
Teksti i kësaj letre të komitetit qendror të BRSS duhet të vihet në zbatim. Ajo i dërgohet organizatave të para të partisë, kandidatëve të partisë sovjetike, anëtarëve të Komsomol dhe sindikatave.
Qëndrimi përçarës, anti-leninist i Parisë Shqiptare të Punës

Komiteti Qendror i Partisë Komuniste të Bashkimit Sovjetik e konsideron të nevojshme të informojë organizatat e partisë dhe të gjithë komunistët, për qëndrimin anti-leninist dhe armiqësor ndaj kauzës së socializmit, të mbajtur nga Partia e Punës së Shqipërisë. Siç tregohet nga fakte të shumta, udhëheqësit shqiptarë po zhvendosen gjithnjë e më larg nga marksizëm-leninizmi dhe internacionalizimi proletar, duke revizionuar linjën e lëvizjes komuniste botërore dhe duke kryer aktivitet përçarës brenda radhëve të saj.

Ata po bien gjithnjë e më thellë në pusin e nacionalizimit dhe po përpiqen të zëvendësojnë ideologjinë komuniste me oportunizmin dhe sektarianizmin e majtë, që është i huaj për komunistët e parimeve të larta marksiste-leniniste. Duke spekuluar me aspiratat anti-imperialiste të popullit të tyre, udhëheqësit shqiptarë po minojnë uniteti e komunistëve dhe forcave demokratike, duke dobësuar frontin e betejës kundër imperializmit dhe reaksionit.

Me anë të presioneve dhe shtypjes, udhëheqësit shqiptarë Hoxha e Shehu i kanë ngritur konceptet e tyre anti-leniniste në nivel politikash shtetërore, që kanë si qëllim prishjen e unitetit të miqësisë së madhe socialiste në lëvizjen tonë. Ata po kryejnë një politikë të jashtme të izoluar e aventuriere, duke refuzuar të punojnë me vendet e tjera socialiste në skenën ndërkombëtare.

Tendenca aktuale e retorikës anti-sovjetike është karakteristikë e kursit aktual të partisë shqiptare dhe asnjëherë që prej kohës së trotskizmit liderët politikë që e quajnë veten komunistë nuk janë përfshirë në sulme të tilla kundër partisë së madhe të Leninit apo partive të tjera vëllazërore, sa ç’po bën partia shqiptare aktualisht.

Me përkeqësimin hap pas hapi të marrëdhënieve me BRSS, ata kanë përkeqësuar lidhjet mes partive vëllazërore. Kohët e fundit aktivitetet e tyre kanë ekspozuar dëshirën e shkëputjes së Shqipërisë nga kampi botëror socialist dhe nga lëvizja komuniste. Me këtë udhëheqësit shqiptarë dëmtojnë kauzën e socializmit botëror dhe vënë në rrezik arritjet socialiste dhe vetë interesat e popullit shqiptar.

Partia Komuniste Sovjetike, e udhëhequr nga dëshira dhe detyra ndërkombëtare për të mbrojtur unitetin e kampit socialist dhe linjën e lëvizjes botërore komuniste, e konsideron të nevojshme të informojë komunistët për këtë qëndrim përçarës të partisë shqiptare. Deri vitet e fundit marrëdhëniet mes partisë shqiptare, asaj sovjetike dhe partive të tjera vëllazërore po zhvilloheshin bazuar në bashkëpunimin e ngushtë e të afërt. Populli dhe partia sovjetike ashtu si dhe vendet e tjera socialiste, gjithmonë e kanë trajtuar Shqipërinë me miqësi të sinqertë dhe i kanë dhënë ndihma bujare.

Asistenca e BRSS
Vetë origjina e republikës Popullore të Shqipërisë është e lidhur ngushtë me fitoren e madhe të popullit sovjetik mbi fashizmin në Luftën e Dytë Botërore. Kjo fitore historike krijoi kushtet e favorshme për çlirimin e vendit të tyre nga pushtuesit dhe vendosjen e demokracisë popullore, për ndërtimin e socializmit në Shqipëri. Pas fitores së revolucionit demokratik të popullit, Bashkimi Sovjetik i ka dhënë ndihma të konsiderueshme Shqipërisë për ndërtimin e socializmit, ka rritur profilin e saj në skenën ndërkombëtare dhe ka mbrojtur sovranitetin e saj dhe integritetin territorial.

Qeveria sovjetike vazhdimisht ka deklaruar se do të ndërhyjë në çdo moment për mbrojtjen e Shqipërisë në rast sulmi ushtarak ndaj saj. Në një takim në Tiranë në maj 1959, Hrushov ka deklaruar: “Kushdo që tenton të shkelë kufijtë e Shqipërisë ose të një vendi tjetër socialist, do të përballet me të gjithë forcën e kampit të madh socialist”.

Me iniciativën e qeverisë sovjetike Shqipëria u bë anëtare e Paktit të Varshavës, i cili garanton sigurinë e të gjitha vendeve anëtare. Bashkimi Sovjetik i ofroi Shqipërisë kredi falas dhe me kushte të favorshme prej më shumë se 2 miliardë rubla dhe me ndihmën e BRSS Shqipëria ka ndërtuar rreth 80 ndërmarrje industriale, që tashmë përfaqësojnë bazën industriale të vendit.

Qeveria sovjetike i fali Shqipërisë 26 stabilimente të rëndësishme industriale, të pajisura me mjetet më moderne. Asistencë është dhënë gjithashtu në zhvillimin e bujqësisë, shkencës, kulturës. Mes qytetarëve shqiptarë më shumë se 3000 specialistë janë trajnuar në institucionet arsimore të Bashkimit Sovjetik. Ndërsa për forcimin e kapaciteteve mbrojtëse të Shqipërisë, BRSS ka ndihmuar në ndërtimin e forcave të armatosura shqiptare duke i pajisur me pajisjet më të fundit të luftimit.

Shqipëria gjithashtu ma marrë asistencë nga vende të tjera socialiste, veçanërisht për zhvillimin e kapaciteteve të saj minerare, ndërtimin e ndërmarrjeve të reja, zhvillimin e bujqësisë dhe trajnimin e specialistëve. Asistenca e dhënë për Shqipërinë këtu nuk përmendet për të theksuar veprat e mira të Bashkimit Sovjetik dhe vendeve të tjera socialiste, por për të treguar masën e respektit për detyrën tonë ndërkombëtare dhe të partive të tjera vllazërore ndaj Shqipërisë.

Dëshira jonë e vetme ishte që Shqipëria të tejkalonte prapambetjen e saj që kishte trashëguar nga e kaluara, për t’u bërë një republikë e lulëzuar në brigjet e Adriatikut. Deri në mesin e vitit 1960, marrëdhëniet tona me udhëheqësit shqiptarë po zhvilloheshin normalisht. Shqipëria ka theksuar vazhdimisht unitetin me partinë sovjetike dhe partitë e tjera vëllazërore për problemet e përgjithshme të lëvizjes komuniste botërore.

Në dokumente tona të përbashkëta marrëdhëniet janë bazuar gjithmonë në parimet marksiste-leniniste, në respektin dhe mbështetjen e përbashkët dhe mosndërhyrjen në punët e brendshme. Një deklaratë e përbashkët shqiptaro-sovjetike e nënshkruar në maj 1959 thotë: “Gjatë kohës së kaluar nga delegacioni sovjetik në republikën e Shqipërisë, përfaqësuesit shkëmbyen pikëpamje mbi çështjet urgjente të lëvizjes ndërkombëtare komuniste, dhe shprehën unitetin e tyre të plotë mbi çështjet e diskutuara”.

Kritikat ndaj Shqipërisë
Por duhet të theksohet se megjithëse u shpreh unitet mbi çështjet kryesore, ne pamë disa aspekte negative të udhëheqësve shqiptarë dhe u përpoqën t’i zgjidhim ato në frymë bashkëpunimi. Ne tërhoqën vëmendjen e tyre te fakti që ishte e nevojshme të kryhej një përpjekje e menduar mirë ideologjike kundër revizionistëve jugosllavë, duke ekspozuar devijacionizmin e tyre nga marksizëm-leninizmi.

Ne i tërhoqën vëmendjen e tyre për qëndrimet e gabuara që kanë mbajtur Hoxha e Shehu mbi çështjen e kultit të individit dhe kritikat për spastrimet ndaj anëtarëve të vjetër të partisë shqiptare. Ne menduam se bazuar në unitetin e pikëpamjeve mes lëvizjes komuniste, udhëheqësit shqiptarë do të mund të korrektonin pozitën e tyre.

Ne besonim se shqiptarët do të shprehnin devotshmërinë ndaj linjës komuniste botërore siç i ka hije komunistëve. Ne besuam se ata do ta vlerësonin miqësinë e partisë sovjetike interesat e së cilës janë të njëjta me interesat e tërë kampit socialist. Por ashtu siç u vërtetua nga lëvizjet e mëpasshme, deklaratat e Hoxhës e Shehut për unitet me lëvizjen komuniste, kishin qenë hipokrite dhe të një natyre të dyfishtë. Mospërputhjet mes linjës së partisë shqiptare dhe linjës së rënë dakord me kampin socialist, u bënë më të qarta në verën e vitit 1960.

Sjellja e tyre me Bashkimin Sovjetik dhe vendet tjera socialiste tregon gjithnjë e më shumë se udhëheqja shqiptare po heq dorë nga qëndrimet e saj të mëparshme, duke i hyrë rrugës së rrezikshme të provokimeve dhe aktiviteteve përçarëse. Në konferencën e partive vëllazërore në Moskë në 1960, Hoxha sulmoi hapur partinë sovjetike dhe partitë vëllazërore. Në fjalimin e tij të papërmbajtur ai shpifi kundër partisë dhe kampit tonë socialist, dhe kundërshtoi linjën tonë të përbashkët me pikëpamje ndarëse.

Nuk ka më asnjë dyshim se udhëheqësit shqiptarë kanë marrë një rrugë nacionaliste anti-leniniste. Me nënshkrimin e deklaratës së partive vëllazërore në 1957 u bë e qartë se Hoxha dhe Shehu po bënin lojë të dyfishtë dhe herë pas here duke guxuar të dilni hapur me platformën e tyre aventuriste. Në fakt ata kishin kundërshtime dhe me konkluzionet e atij dokumenti historik, apo me konkluzionet e kongresit të 20-të ë BRSS, të cilat morën aprovimin e të gjithë lëvizjes ndërkombëtare komuniste.

Në konferencën e vitit 1960, Hoxha foli hapur kundër kongresit të 20-të sovjetik dhe kundër deklaratës së vitit 1057. Si në përmbajtje dhe në formë, fjalimi i Hoxhës ishte dashakeq e i paskrupullt anti-sovjetik. Por aktiviteti subversiv i udhëheqjes shqiptare dështoi në mënyrë të turpshme. Qëndrimi i saj u denoncua me vendosmëri nga mazhoranca absolute e pjesëmarrësve në konferencë, si anti-marksiste dhe në kundërshtim me interesat e unitetit të lëvizjes komuniste.

Si në konferencë dhe pas saj anëtarë të shquar dhe veteranë të lëvizjes komuniste si S. Ibaruri, V. Gomulka, M. Thorez, P. Togliatti, A. Novotni, V. Ulbricht, J. Kadar, T. Zhivkov, e të tjerë, denoncuan aktivitetin përçarës të udhëheqjes shqiptare.

Zbardhet letra e Komitetit Qendror Sovjetik kundër Shqipërisë: Hoxha dhe Shehu hipokritë, sulme dhe shpifje ndaj nesh Read More »

Mbishkrimet në Shkëmbin e Gramës !

Leave a Comment / Art-Kulture, Histori, Turizem / Aurora / May 18, 2018

Mbishkrimet në Shkëmbin e Gramës

Gjiri i Grammatas ose i Gramës (Gjiri i Shkronjave .gr), ndodhet në rrëzë të shpatit perëndimor të Karaburunit, në një zonë të pabanuar. Gjiri në antikitet, ka shërbyer fillimisht si një nga guroret më të mëdha të gadishullit të Karaburunit, e cila është shfrytëzuar, që në shek VI para. Kr. Në këtë gurore, faleza ka qenë shfrytëzuar në një lartësi prej 130 m dhe në një gjerësi prej 100 m.

Mbas braktisjes së gurores, duke nisur nga shek. III para. Kr, në faqet e sheshta të krijuara nga prerja dhe heqja e blloqeve shkëmbore gdhenden lutje nga marinarët apo udhëtarët, që strehoeshin në këtë gji për t’iu shpëtuar stuhive. Kjo traditë e inçizimit të lutjeve ka vazhduar dhe përgjatë mesjetë, por tashmë ato i detikohen kultit të krishterë, deri në shek. XIX.

Mbishkrimet janë gdhendur në korniza dhe në shumicë e rasteve janë realizuar me inçizim. Shumica e mbishkrimeve antike në gjuhën greke u drejtohen Dioskurëve, Kastorit dhe Poluksit, që janë hyjni shpëtimtar, mbrojtës të detarëve. Gjatë periudhës helenistike, gjiri ka shërbyer si një sanktuar i hapur kushtuar këtyre hynive. Në këto mbishkrime nuk mungojnë as emrat e figurave historike, siç është ai i Cnaeus Pompeius, i perandorit Bizantin Johanit V Paleologu apo dhe Mark Antonit. Numri i mbishkrimeve mendohet të jetë rreth 1500 copë.

Bibliografia: Daumet. H, Heuzey. L, 1876-1977, Mission archéologique de Macedoine, Paris; Patsch. C., Sandschak Berat in Albanien, Wien, 1904; Zeqo. M., Rezultatet e kërkimeve arkeologjike në Karaburun dhe në Rrëzën e Kanalit. Monumente, 34, 2, 1984, f. 153-156; Drini. F., 1999, ‘les iscriptions de grammata’, in P. cabanes (ed.), L’Illyrie méridionale et l’Épire dans l’Antiquité III, (actes du IIIe colloque International de chantilly, 16-19 ottobre 1996), Paris,121-126; Hajdari. A, Reboton. J, Shpuza. S, Cabanes. P., Les inscriptions de Grammata (Albanie), REG, 2007, 2.

Funksioni: Ka qenë gurore antike dhe sanktuar i hapur, sot është monument kulture.
Hyrja: Pa biletë.

Itinerari: Për të shkuar drejt Gjirit të Gramës me rrugë tokësore ekzistojnë dy varjante, në të dy raster pa automjet, por me anë shtigjesh. Varianti i parë është rruga Llogara-Qafa e Thellë-Gropa e Kumbullës-Gjiri i Gramës dhe zgjat 5 orë e 30 minuta.

Varianti i dytë është nga “Rrugët e Bardha” (Palasë)-Shën Andrea-Gjiri i Gramës dhe zgjat 4 orë. Në të dy rastet duhet të jeni të pajisur me veshje të përshtatshme, ushqime dhe ujë. Një variant i tretë, që zgjat rreth 40 min ose 1 orë është me anë të rrugëve detare, me mjete lundrimi që nisen nga Gjiri i Vlorës ose nga Dhërmiu.

Mbishkrimet në Shkëmbin e Gramës ! Read More »

“Ahmet Zogu ka bërë për Shqipërinë, atë që asnjë kryetar shteti se ka bërë deri tani”

Leave a Comment / Histori / Aurora / May 18, 2018

Ahmet Zogu u shfaq. Dhe vendi u transformua. Fillimisht, ai krijon një Kushtetutë. Dy dhoma. Dhoma e Deputetëve, e zgjedhur me votim të drejtpërdrejtë nga populli; Ajo e Senatit, në të cilën një e katërta caktohet nga Presidenti, pjesa tjetër zgjidhet si deputetët. Presidenti i Republikës është në të njëjtën kohë President i Këshillit, si në Shtetet e Bashkuara.

Shkruan Aurenc Bebja (Francë)

“Comoedia” ka botuar, të enjten e 6 shtatorit 1928, në faqen n°3, shkrimin e shkrimtarit, romancierit dhe gazetarit, Pierre Chanlaine, në lidhje me arritjet (sukseset) e Ahmet Zogut gjatë udhëheqjes së tij. Aurenc Bebja, nëpërmjet blogut të tij “Dars (Klos), Mat – Albania”, ka sjellë për publikun shqiptar, tekstin ekskluziv të gazetës franceze:

Pse shqiptarët e duan Zogun I ?

“Z. Ahmet Zogu, President i Republikës së Shqipërisë, që prej 31 janarit 1925, sapo u shpall Mbret i Shqipërisë. Nëse disa kurora rrëzohen, të tjera shfaqen. Kompensim i merituar.

Kur luftova në Shqipëri, ishte vendi më i prapambetur që ekzistonte. Një vend i bukur, ku përrenjtë kapërcejnë me gëzim pranë maleve gjigante, një vend gjithashtu simpatik. Shqiptarët e kanë mbrojtur gjithmonë gjuhën e tyre ndaj shtypjes greke apo turke. Shqiptari është besnik ; Ai e ruan nderin. Nga tradita, ai është një ushtar i mrekullueshëm. Etërit e tij luftuan në Fornovo (Fornoue) në ushtritë e Henry III, Maximilien-it dhe François I.

Ai është i matur. Është trim. Si mund të mos e duam atë ?

Po, por para Ahmet Zogut, duhet të thuhet se vendi nuk ishte shumë i sigurtë. Ky organizëm i vogël ishte i infektuar me mikrobe – komitadjis – që e hanin atë. Nuk kishte pushtet qendror. Dhe nëse rastësisht fuqitë e mëdha do të kishin vendosur një, askush nuk do t’u bindej atyre.

Anarkia mbizotëronte dhe lindi pyetja, pavarësisht simpatisë që shqiptarët kishin ngjallur, pavarësisht protestave të tyre të rrepta dhe legjitime, nëse do të ishim të detyruar që t’i ndajmë ata mes grekëve dhe jugosllavëve.

Ai formon Kabinetin dhe është përgjegjës për Dhomën e Deputetëve. I investuar në detyrat e tij dhe i shqetësuar nga përgjegjësitë e tij, Ahmet Zogu punon. Ai ndërtoi rrugë : atë të Durrësit për në Tiranë; atë të Elbasanit për në Korçë ; atë të Tiranës për në Shkodër, e cila ndahet nga një urë madhështore mbi lumin Mat.

Kompania Franceze e “Fives-Lille” ka ndërtuar dy nga këto vepra arti, midis Durrësit dhe Tiranës, për të cilat mund të jetë krenare. Këtyre rrugëve u shtohet ajo e Beratit për në Tiranë, e ndërtuar kohët e fundit, dhe ajo e Santi – Quaranta për Selanik, të cilën e kishim riparuar gjatë luftës dhe që ai e riparoi sërish.

Ahmet Zogu urdhëron që të qarkullojnë rrugëve shërbime të rregullta auto-transporti. Por, pavarësisht gjithçkaje, meqë komunikimet janë të ngadalta, ai krijoi tri linja avionësh : Tiranë, Vlorë, Korçë; Tiranë – Shkodër, Brindisi, Vlorë.

Menjëherë, vendi u bë i sigurtë. Ahmet Zogu do t’i sigurojë atij mjete që do të mundësojnë shkëmbime. Ai po ndërton portin e Durrësit. Një kompani shqiptare është themeluar për të prodhuar energjinë hidroelektrike të nevojshme për veprimtarinë e qytetit. Një hekurudhë – e para në këtë vend – është ndërtuar mes Tiranës dhe Durrësit ; tani ajo shtrihet deri në portin e Vlorës.

Dhe pastaj, presidenti, metodikisht, por me energji, shfrytëzon – së fundi – pasurinë e tokës : bakrin e rajonit të Pukës, shfrytëzimin e naftës së Elbasanit dhe të Vlorës prej katër kompanive – një franceze, një italiane, një angleze dhe një amerikane ; peshkarexhat e gjirit të Vlorës, që një kompani franceze i ka dhënë me qera, perlat e liqenit të Ohrit, kuajt e vegjël të fushës së Mukrës (Mursisë), të cilët njihen për rezistencën e tyre dhe shitja e të cilëve në vendet fqinje është një burim fitimesh i rëndësishëm për Shqipërinë.

Industritë e vjetra – fabrikat e sapunit, rafineritë e naftës (vajit), fabrikat e duhanit dhe të alkoolit – mbrohen ; kultivimi i drithërave dhe hardhive, zhvillohet. Dhe kur një vend i organizuar tërheq vëmendjen e të tjerëve, dhe meqë duhet frymëzuar frika së bashku me admirimin, Ahmet Zogu krijoi një ushtri dhe një xhandarmëri.

Oficerë italianë dhe anglezë janë përgjegjës për organizimin e njërës dhe tjetrës. Forcat e armatosura përbëjnë totalisht rreth njëzet mijë burra. Ahmet Zogu ka bërë për Shqipërinë, atë që asnjë kryetar shteti nuk ka bërë për vendin e tij. U tha se ai kishte bërë vetëm një koloni italiane…Një interpretim i gabuar! A do t’a lejonte patriotizmi shqiptar një gjë të tillë ?

Në të vërtetë, shqiptari, si të gjitha vendet në zhvillim, shfrytëzon pasurinë e tij nëpërmjet kompanive të huaja. Por konçesionet jepen në bazë të gjykimit (analizës) dhe vetëm në rast të ofertave të barabarta fitojnë kompanitë italiane.”

/https://www.darsiani.com/la-gazette/comoedia-1928-ahmet-zogu-ka-bere-per-shqiperine-ate-qe-asnje-kryetar-shteti-nuk-ka-bere-deri-tani-per-vendin-e-tij/

“Ahmet Zogu ka bërë për Shqipërinë, atë që asnjë kryetar shteti se ka bërë deri tani” Read More »

Cilat janë 5 femrat që ndryshuan botën , në mesin e tyre shqiptarja e njohur !

Leave a Comment / Histori / Aurora / May 17, 2018

Ato njihen si 5 femrat që ndryshuan historinë e botës. “Lufta” për të drejtat e grave filloi në vitin 1872, për te ndaluar diskriminimin gjinor.

Susan B. Anthony u përpoq për të drejtën e votës për Zgjedhjet Presidenciale. Edhe pse nuk votoi dot, Amendamenti i 19-të në Kushtetutën e SHBA-ve mori emrin e saj: “Susan B. Anthony Amendment.”

E dyta do të ishte Marie Curie. Ajo ishte femra e pare që mori titullin Profesor në Universitetin e Sorbonnës në Paris, në vitin 1906. Njeriu i parë në botë që fiton dy Çmime Nobel. I pari ne 1903 për Fizikën, bashkë me të shoqin dhe një bashkëpunëtor të tretë, i dyti për Kiminë në vitin 1911, për punën e saj mbi radioakrivitetin.

Në këtë listë është edhe një shqiptare. Bëhet fjalë për Nënë Terezën. Shqiptarja që njihet si me origjinë nga Maqedonia. Ajo e ka zhvilluar pjesën më të madhe të aktivitetit të saj humanitar në Indi. Ka arritur armëpushimin në Liban për të evakuar një spital, ka ndihmuar në Etiopi dhe në Armeni. Katolikja dhe humanistja e madhe, është nderuar me Cmimin Nobel për Paqe në vitin 1979.

E katërta është Mae Jemison. Ajo është astronautja e parë Afro-Amerikane. Fizikante, që përpara nisjes së punës në NASA, është marrë me aktivitet humanitar.

E fundit por jo më pak e rëndëshishmja është shkrimtarja franceze Simone de Bovuar. Ajo luftoi shumë për lirinë e femrave dhe u dha forcë me anë të shkrimeve të saj.

Cilat janë 5 femrat që ndryshuan botën , në mesin e tyre shqiptarja e njohur ! Read More »