Myzejen Hoxha, e njohur si tezja Xene, konsiderohet si gruaja që hapi bibliotekën e parë shqipe për fëmijë në Prizren.
Ajo mban mbi supe tetë dekaka, por vitet e shumta nuk ia kanë zbehur shikimin e as dëshirën për lexim.
Ani pse nuk pati fëmijë, jetën e saj ia kushtoi fëmijëve të tjerë dhe librave. E historia e saj me librin u vulos në vitin 1956, kur ajo hapi bibliotekën për fëmijë me vetëm katër tituj shqip.
“56-shin, më një maj, u lajmërova unë në Kuvend, edhe ata thanë do me çelë një bibliotekë të fëmijëve? Edhe unë u pajtova edhe u hap biblioteka e fëmijëve, hera e parë, nuk ka pas bibliotekë të fëmijëve, ka pasur për të rritur, por për fëmijë jo”, tregon Hoxha.
“Kur pranvera vonohet”, “Lulet e Shingjergjit”, “Për ty” dhe “Lugjet e verdha”, ishin katër tituj shqip që i hapën rrugë bibliotekës shqipe për fëmijë. Ani pse nuk ishin tituj shumë të përshtatshëm për fëmijë, Hoxha thotë për KosovaPress se nuk kishin mundësi të tjera.
Por kjo bibliotekë u bë ndihmesë edhe për shkollat fillore, të cilat nuk kishin biblioteka të vetat.
“Në realitet ne nuk kishim kurrfarë librash, pastaj kur erdhëm këtu, do të thotë u bë 74-shi, u ndërrua politika, filluan shkrimtarët tanë të shkruajnë libra, ne merrnim libra nga ta, kështu që shtatë shkolla tetë vjeçare merrnin libra, lektyra, biblioteka nuk kanë pas shkollat, dhe merrnin këtu”, thotë ajo.
Me kalimin e kohës, përveç huazimit të librave, Hoxha tregon se në këtë bibliotekë filluan të mbaheshin edhe orë letrare e aktivitete të ngjashme për fëmijë.
Por pas 36 viteve punë si bibliotekiste në Prizren, Myzejen Hoxha dha dorëheqje në vitin 1992, sepse nuk donte ta pranonte sistemin serb.
“Kur u bë 92-shi, vjen njëri e i thotë vëllait, nesër do të vijnë për nënshkrime, kush është për Serbinë, e kush nuk është. Edhe vjen vëllai e më tregon, më thotë Xene, se mua më thërrasin të gjithë Xene, emrin e kam Myzejen, veç kështu popullorçe jam Xene. (Vëllai) thotë, shih, duan të vijnë për nënshkrime, a je e gatshme. Kush, për Serbinë, jo ore, nuk e qes, dal prej pune, edhe erdha i thashë drejtorit, prej nesër nuk dal në punë, e kemi pas drejtorin serb”, thotë Hoxha.
Vitet kaluan, e Hoxha nuk u kthye më për të punuar në bibliotekë, edhe pse pas përfundimit të luftës në Kosovë, pati propozime të tilla.
Tash ajo e viziton shpesh bibliotekën, por vetëm si lexuese e rregullt. Sikur të gjithë anëtarët e tjerë, ajo kohë pas kohe shkon e merr libra në bibliotekë, e kartela e saj e anëtarësisë e tregon më së miri interesimin e saj për lexim.
Hoxha shprehet e lumtur që sot bibliotekat janë plot libra, por sipas saj, vullneti i fëmijëve për lexim është zbehur.
“Tash më bëhet zemra mal me këto libra që janë bërë bibliotekat, janë mbushur me libra, vetëm se nuk kanë lexues sikurse kemi pasur ne, se atëherë nuk kanë qenë këta kompjuterat, fëmijët kanë ardhur e kanë lexuar, e unë e kam pasur një të “keqe”, kur fëmijët ma kthenin librin, e pyesja a e ke lexuar. Kur e vërej që nuk e ka lexuar, ia shtoja edhe dhjetë ditë”, rrëfen Hoxha.
Myzejen Hoxha u lind në vitin 1939 në Kukës të Shqipërisë, e më pas bashkë me familjen u zhvendos në Prizren. Shkollimin e mesëm e kreu në drejtimin për bibliotekiste, e po ashtu ndoqi kurse të kësaj natyre në Prishtinë e Beograd. Bashkë me Lili Berishën, hapi bibliotekën e parë për fëmijë në kuadër të bibliotekës së komunës së Prizrenit. Myzejen Hoxha aktualisht jeton në Prizren.
Përndryshe, biblioteka e parë në Kosovë konsiderohet biblioteka e Suzi Qelebiut, që u hap në Prizren në vitin 1513. Mirëpo, funksioni i kësaj biblioteke ishte i lidhur me misionin e bashkësive të kultit.
Ndërkaq, biblioteka e parë shqipe u hap në Prizren, në vitin 1944, si institucioni i parë publik bibliotekar, ndërsa pas dy vitesh u bartë në Prishtinë, e sot njihet si Biblioteka Kombëtare e Kosovës. /kosovapress
