Triologjia “Kreuztanne”, (Udhëkryq) e artistit Fate Velaj, është një libër i cili përcjell tek lexuesi përjetimet vetjake të autorit.
KY libër gjithashtu sjell një panoramë për historinë e Shqipërisë, pas viteve ’90, aspiratën e një brezi të tërë ëndërrimtarësh që arritën t’i projektonin dhe ndërtonin ëndrrat e tyre, mes sfidash në Europë.
Dr. Vjollca Lubonja, mësuese, pedagoge, autore dhe botuese librash e ka cilësuar triologjinë “Kreuztanne” të artistit Fate Velaj si vlerë që e kapërcen letraren sepse, në të njëjtën kohë është edhe dokumentare po aq dhe psikologjike.
“Vlera e saj, shpërfaqet në disa aspekte ku e para dhe shumë e rëndësishme është sinqeriteti, besueshmëria e tërë veprës si dhe gjuha e lëvruar me një gërshetim të përmbajtur dhe elegant të letrares me dialektoren (ajkën e dialektit lab të qyteteruar që e lezeton shumë veprën)”, shprehet Lubonja për këtë vepër.
Ajo gjithashtu shprehet dhe për penën e përdorur nga artisti Fate Velaj të cilin e cilëson si një shkrimtar që nuk e bezdis lexuesin pasi vepra e tij ka brumë, ka vende dhe njerëz real, ka status të një vepre bashkëkohore shumë më lehtë për t’u perceptuar dhe besuar.
Lubonja shprehet se, “kultura e formimit dhe informimit të shkrimtarit që shpaloset aq sa duhet pa e bezdisur lexuesin por duke e siguruar se vepra e tij ka brumë, ka vende dhe njerëz real, ka status të një vepre bashkëkohore shumë më lehtë për t’u perceptuar dhe besuar”.
Lubonja e cilëson autorin Velaj si shkrimtarin më autentik dhe elegant pasi ai është personazhi autor.
Dr. Lubonja the se, “autori është sot shkrimtari më autentik, më elegant sepse është personazhi autor dhe lexuesit i afohet pa dritë- hije, pa të panjohura dhe ai, lexuesi, e pranon, e do si një personazh hero triumfues jo thjeshtë për karrierën e sotme por për rritjen, metamorfozën e zhvillimit real të personazhit- njeriut (pse jo të modelit)”.
Pas leximit të kësaj triologjie e cila përbëhet dhe nga romani “NILKON” si pjesa e 2-të e saj dhe përmbyllet me botimin më të ri të artistit Fate Velaj “ITAKA”, Dr. Lubonja shprehet se kjo triologji është jo vetëm dallëndyshja e parë e këtij lloji në letërsinë shqipe dhe jo vetëm shqipe që përbën jo thjeshtë “një ngjarje letrare” siç thotë Kadare, por një ngjarje në historinë e letërsisë, një risi në formë e përmbajtje, në sjellje e qasje, në shprehje dhe ndijim.
Dr. Vjollca Lubonja thekson se kjo triologji duhet studiuar nga kritikë letrarë me nivel
dhe duhet të përkthehet e plotë në të gjitha gjuhët e mundshme.
Kjo sipas Lubonjës sepse ngjarjet aty i kapërcejnë kufijtë e Shqipërise, Austrisë, Rumanisë, Greqisë, Egjiptit e ku zhvillohen ngjarjet sepse jeta e treguar aty, e autorit- personazh mund të ishe edhe dikujt nga Kina, nga Nigeria, nga Australia, Amerika etj..
“Ka një ndryshim esencial tek Fate Velaj, e artistit 3D. Të shkruajturit e veprës së tij, në krahasim me të tjerët, ai nuk sjellë vetëm fjalën, nuk e sjell atë vetëm me shkronja por edhe me ngjyra dhe hera-herës me veshje muzikore dhe fotografike”, përfundoi përjetimet e saj për veprat e artistit Fate Velaj, Dr. Vjollca Lubonja. /atsh
