KUPTIMI I EMRIT TË KISHËS SË MARMIROIT
Nuk ka fakte, ka vetëm interpretime. ( Fidrih Niçe)
Shkruar nga Xhevdet Hoxha
I shtyrë nga një artikull me autor Ilirjan Gjika që flet për ndërtimin dhe historinë e Kishës së Marmiroit, por edhe nga një mendim i arkeologut austriak Karl Paç (Karl Patch 1865-1945) në vitin 1900 mbi origjinënë e emrit të kësaj kishe, po shfaq edhe unë mendimin tim rreth këtij argument.
Për këtë, po jap në fillim citimin e fjalëve të Karl Paç sipas wikipedias.
‘Është e çuditshme se kjo kishë sot nuk e ruan emrin e saj të dikurshëm. Sipas traditës kristiane çdo objekt kulti ka emrin e tij i cili është marrë nga panteoni i apostujve, Maries, shenjtorëve dhe martitëve kristianë.’ Këtë gjë profesori dhe studiuesi vjenez e konstatoi në 1902, vit në të cilin e vizitoi kishën dhe vuri re se kleri e kishte braktisur dhe nuk ishte në gjendje të mire e funksionale.
Më pas Karl Paç tekson: – Por më e çuditshme është fakti se vendasit e quajnë Kisha e Marmiroit, ndoshta kisha e bardhë, nga latinishtja marmoreus (i mermertë), i bardhë si mermeri, për shkak të ngjyrës së gurëve me të cilët është ndërtuar.’
Megjithatë përreth këtij objekti ndeshim edhe toponimin /Dukat/ (lat. Duko)= ngre, çoj, dmth vend I ngritur, i lartë. Më pas autori i artikulli hedh një tjetër ide: -Po tu hedhësh një sy manastireve ortodokse në Shqipërinë Jugperëndimore vë re se pjesa mbizotëruese e tyre mban emrin e Marias, nënës së Jezusit. Këtë e shohim te manastiri i Ardenicës (Lushnje), i Apolonisë (Fier), manastirin rrënojë të Ballshit, manastirin e Zvërnecit.
Autori Ilirjan Gjika duke iu referuar austriakut Karl Paç thotë se është e çudtshme që kisha nuk mban sipas traditës emra të apostujve sikurse nënvizojnë edhe arkeologët shqiptarë A Meksi, Pirro, Thomo, etj. Mandej na orienton tek vedësit të cilët e quajnë Kisha e Marmiroit.
Ai e mbyll artikullin me hipotezën se kisha e këtij manastiri ka mbajtur dikur emrin e Marias, por vendësit ia kanë ndryshuar emrin e vërtet Pasi i lexova me vëmendje këto mendime unë me modesti ju hedh hipotezën se kjo kishë, ashtu si simotrat e saj përgjatë bregdetit nga Shkumbini deri në Himarë, mban emrin e Maries dhe ja pse:
Së pari kjo kishë është ndërtuar pranë një fushe dhe kjo lidhet me faktin se në traditën kristiane Maria është mbrojtësja e bujqësisë.
Së dyti unë nuk mendoj se popullsia vendase është larguar aq shumë nga ndjeshmëria fetare, kristiane në emërtimin e një kishe a manastiri të ndërtuar në shek. XII në afërsi të kishës më të famshme të Orikut (pjesë e Peshkopatës së Orikut dhe e qëndrës Administrative tëAmantias deri në shek. VI, e.r, kur u rrafshua nga barbarët dhe u rindërtua në shek. IX.
Së treti, fjala /marmiro/ është fjalë shqipe, ndërsa /marmoreus/ është latinisht, që do të thotë mermer dhe kjo e dyta nuk bëhet dot si e para sepse zanorja /o/ nuk bëhet asnjëherë /i/. Prandaj studiuesi austriak nuk e gjen dot në latinisht fjalën /marmiro/ dhe e përshtat atë me fjalën /marmoreus/
Në gjuhën shqipe kjo fjalë zbërthehet në dy njësi linguistike: marmiro= mar(ë) + miro.
Fjala /marë/ në zonat e Jugut të Shqipërisë është emri i Maries, nënës së Jezusit, ndërsa fjala /miro/ në fjalorin e shqipes (1980) do të thotë ‘vaj i shenjtë’ me të cilin prifti miros, bekon duke i lyer me vaj besimtarët e vet. Pra, marmiro= Maria e mirosur, e bekuar, e shenjtëruar.
Varianti i dytë i kësaj fjale të shpjeguar përmes shqipes është: mar=marr(ë), pra folja /marr/ ku njëra /r/ ka rënë dhe miro= bekim, pra ‘marmiro’ dmth ‘marr bekimin’, ose kisha e bekuar, kisha e bekimit.
Si përfundim kjo falë e gjen shpjegimin e vet me anë të gjuhes sonë, gjuhës shqipe dhe në thelb ruan traditën kristiane në vënien e emrave të objekteve të kultit të asaj periudhe..
