May 12, 2018

Gëzim Llojdia
1.
Kanionet e Kurveleshit një grup i madh i shpellave karstike në masivin e Kurveleshit jugor në gjykimin e speleologëve italianë pamja e parë ,madhësia,lartësia mbi det shfaqnin një pamje madhështore sakaq të linin pa frymë. C’praj një viti ata kishin vëzhguar masivin karstik në perëndim të qytetit të Tepelenës. Lartësia e tyre dhe thellësia, por më tepër gremina masive e frikshme dhe ndërkaq kur ngjitesh në këtë udhë ku mjegulla e supeve,vjetërsia e saj shënon rreth 50 vjet kur rinia , kooperativistët hapën udhën nga Bënça për në Tepelenë, një ndërmarrje kurajoze dhe vetëmohuese nëpër ngricë,llohë dimri për të çarë këtë trase rruge maloren,që përshkon mbi 15 kthesa dhe një lartësi mbi 950 m në gjithë gjatësinë e saj prej 14 km. Drejtimi i udhës janë shtyllat e tensionit,që të adresojnë rrugë- brinjen, përkarshi ke kanionet e thella të frikshme gri e gjelbër, pemët fletë-shumë.
Ja sic ishte historia :Të shtunën në 30 korrik 1994, grupi i speleologëve italian i përbërë nga Giovanni Bruno, Instituti i Gjeologjisë dhe Gjeoteknikës Politecnico di Bari, Carlo Fusilli, Speleologjik Group Dauno-Foggia, Ferdinando Didonna, Giuseppe Savino, Domenico Sgobba (Group Puglia Grotte-Castellana Grotte) do të zbrisnin në portine e Vlorës në një mbrëmje të errtë , 4 vjet pas rënies së regjimit po e gjenin vendin e shqiponjave me shumë pak ndryshme dhe sipas C. Fusilli,
është e frustruar në mënyrë rutinore nga përhapja e madhe e papunësisë, delikuenca,nga pagat, uria, kushteve të jetesës të botës së tretë, si atëherë fjala gjithmonë e njëjtë: të ikin diku tjetër duke kërkuar për një vend në diell! Era e ftohtë detit, përhumbet fytyra të njohura dhe të panjohura në kuvertën e anijes mes një grupi të madh speolologëve, gjeolog politeknik, asistentët ,specialistë të tjerë ,ku ata do të kujdeseshin për kërkime natyraliste në flore dhe faune,sipas C. Fusilli , nga koha në kohë admirojnë pamje të bukur të maleve përreth dhe kanioni më i thellë lumi Bencë dhe kur kanë hyrë në fshatin e bukur të Progonatit ,fshati ishte mes një dasme. Ata e kishin ndërmarrë këtë rrugëtim të gjatë për të vëzhguar shpellat, ata i kishin piketuar një vit më parë, gjatë një zbulimi të shpejtë në Kurveleshin jugorë.
2.
Për të përshkruar katundet e Kurveleshit :Lekdush,Progonat,Gusmar dhe Nivicë ,Rexhinë duhet një frymëzim qiellor. Mirëpo G. Bruno,shkruan pak a shumë kështu një vit më vonë te revista Spelologia 32 mars 1995 :Kurveleshi, është një rajon që është vendosur në pjesën jugore të Shqipërisë, dhe sipas këtij specialisti, zona paraqet karakteristika gjeomorfologjike të veçanta e lidhur në thelb ,renditet midis 800-1000 m s.l.m. dhe kjo është bërë nga zona karstike nga rrafshnalta e pranishëm mes fshatrave të Progonatit dhe Nivicës, ndërsa niveli i lartësisë më i lartë, në mes të 1100-1400 m s.l.m, shtrihet në mes të fshatarëve të Golemit dhe Progonati. Të tre nivelet e ngritura, janë ndikuar fuqimisht nga fusha tektonike që zhvillon me strukturat e zgjatur,kryesisht në drejtim NË-SE dhe Orientimi NE-SË dëshmive lokale NNE-SSË. Sipas këtij specialisti,mosha nga pikëpamja e zonës lithostratigraphic e eksploruar karakterizohet me dalje të shkëmbinjve sedimentarë të natyrave të ndryshme, të cilat duke mbuluar një interval kohor që shkon nga Mesozoike te neozoik. për të identifikuar shpellat e kanioneve të kësaj zone punoi bashkërisht një grup në drejtimin NË-SE cila përfshin pjesërisht fshatrat e Gusmari, Rexhini dhe Nivica janë dalje të përbërë nga shkëmbinj të lartë,nga fund të lartë, nga gurë gëlqerorë, dhe flishi balta me rërë etj.
Dy specialistët e tjerë italianë G. Savino, D. Sgobba kur përshkruajnë shpellat karstike të Kurveleshit shprehen se zonat e përcaktuara, që korrespondojnë me tre nivele lartësi të ndryshme, për arsye të dukshme të karakterit, hulumtimit të shkëmbinjve, vendosjen tektonike-strukturore dhe,së fundi, një veprim intensiv
Morphodynamics e kryer nga procesi karstike.Rajoni shtrihet nga luginat e lumenjve Vjosës, Drinos në lindje dhe Shushicës në luginën e lumit në perëndim. Në veçanti zona e hulumtuar bie në tabelë topografike,shkalla 1: 25.000, e quajtur”Progonati” dhe shtrihet në rreth 100 km. Nga pikëpamja e orografike,ajo mund të përkufizohet si një rajon në thelb malor me mesatarisht rreth për 920 m s.l.m. gjetjet më të rëndësishme të tilla majat malore janë si:Kendrevices (2122 m), Griba a(1568m), Cipini i Bolenës (1659 m), dhe Buza e Bredhit (1573 m), Mali i Pusit (1564 m) janë shpërndarë rreth zonës së hulumtuar në nga të cilat, rreth 2,5 km në perëndim të fushës bazë, të përfshirë në rrjedhën e sipërme të Malit të Thate) me një kuotë prej 1 568 metra, renditet ndër më të lartat në rajon.
3.
Kurveleshi, shquhet për shkëmbinjtë dhe kanionet shpellat ,për honet e thella,qafat dhe pyjet,aty ajri është transparent,ndërsa frymëmarrja ngushtohet. Disa shpella që spelologët italian përshkruan janë :”Shpella e asteroidit”, shpella “Fryma e dragoit”, shpella:” Mëma e ujit”, shpella “Shankoll” dhe shpella të tjera.
G. Savino e përshkruan”Shpellën e asteroidit”të vendosur në fund të një kanioni të vogël dhe është fshehur në bazën e sterrës së Cikës,me bimësi të dendur,tashmë me thyerje. Kjo na jep indikacionet e para të asaj, që do zhvillimi morfologjike në të gjithë zgavrën. Me të hyrë ju shkoni poshtë se edhe pse unik, është -40, -50 dhe -65 metra, nga tarraca të mëdha dhe nga një parvaz i vështirë që e bën të hidheni në të pjerrët rrëshqitëse, p.30 sigurisht jeton shpellën vetëm duke shkuar poshtë pusit atje bëhesh i vetëdijshëm për gjenezën e kësaj zgavëre. P.30, në fakt, kap thyerje të dytë, pothuajse,ajo është e vendosur përgjatë thyerje dhe ofron skenarë me të vërtetë spektakolare morfologjike nga hyrja,shenjë e furnizimeve të bollshme ujore. Uji, në fakt,në këtë pikë ai është i detyruar për të udhëtuar nën presion duke pasur parasysh madhësinë dhe në çdo rast nuk është i mjaftueshëm për shkatërrimin. Thjesht se në dimër ajo derdhet në shpellë. Një meandrino e stolisur me shtresa dhe nodules stralli, çon në kërcimin e fundit të shpellës,një fakt na lejon për të arritur në bottom. Kjo është ajo ku ju mund të shihni në mënyrë të qartë dy thyerje të mëdha që janë të ndjeshëm dhe ndërpritet krijimi interesant. Në galeritë me bazë të shkurtër një pritje spektakolare fushë akulli duket se për të mbajtur tavanin e zgavrën në mënyrë që të përkulem nga pesha krijimit e duke kaluar nga një mënyrë tjetër dhe kështu speolologu italian G. Savino, duke përshkruar shkencërisht ndërtimin e shpellës, thotë se sipas mendimit tonë kjo do të jetë e vështirë për të arritur një thellësi më të madhe se e tanishmja.
Fryma e Dragoit” është një shpellë për të cilën G. Savino thotë,se që në hyrje një rrymë e ftohtë ajri, që vjen nga brenda shpellës që në metrat e parë dhe sipas këtij speolologu nuk do të kishte një emër më të mirë nëse nuk është ajo e “The Breath e Dragoit” dhe çfarë në nder të përbindëshit shumë të kërkuar Merlinean “King Arthur.
Një galeri çon në një vijë gjarpëroj, gjysmë përmbytur në disa vende dhe pothuajse tërësisht në disa të tjera, ajo ofron mundësi të ndryshme e progresion. Në disa vende mund të anashkalosh zonën e përmbytur përgjatë nga lart, në shesh pushimi në shtresat shumë të fortë. Edhe në këtë shpellë të shquar është prania e strallit si shtresim të cilit lejohet rrjedha e ujit e kushtëzuar Përkufizimi i morfologjisë së saj, duke e lënë pjesa e parë të gjarpëroj, të ecin së bashku nga ujërat nëntokësore .Në këtë shtrirje disa dritare eksplorimet e të cilëve janë ndërprerë në bazë të të ardhurve të mëdha ose në ngushta me “tunele shumë të lagshtë”, që, atëherë, ribashkohet dega kryesore .Ndërsa në pjesën e parë të shpellës diferenca dhe lartësia është pozitive, në fund të tubacionit çuditërisht ndryshimi me shpatin dhe ujë Ajo ndjek një kurs pikërisht të kundërt me atë të seksionit të mëparshëm. Në fund të tubacionit, një hap pak i ‘pakëndshme na çon në një dhomë të bukur të gjerë: “Dhomen e Cinque Terre.”Pesë, në fakt, janë rrugët që ndërpriten në këtë pikë.
D. Sgobb, thotë për shpellën Shankoll, se ajo hapet në një jastëk të butë dhe origjina e saj mund t’i atribuohet rënies dhe koha pasuese vendosja e një zgavëre para-ekzistuese. Kjo është P.38, 20 metrat e para dukete imët dhe e shkatërruar,në mënyrë që të kërkojnë ndarje të shumta .Kjo pjesë e parë e shpellës është bërë nga blloqet e shkëmbit t çimentuar dyshimtë. Në pjesën e dytë bëhet e madhe.Ashtu si në të gjithë zonën, edhe këtu gëlqerorët përfshin nodules stralli të një ngjyre duke filluar nga zi në të kuq.
Shpella:” Mëma e ujit”,sipas C. Fusilli, është një ringjallje e rëndësishme ajo aktivizon ujërat e të cilit, ato kanë ushqyer në të kaluarën ujësjellësin e fshatit aty pranë Lekdush. Zgavrën e kishte të zhvilluar tërësisht dhe kjo është pjesërisht e hollë kontakton midis formacionet gëlqerore të Kretak të Epërme dhe shtresave themelor selcifero. Morfologjia mbizotëruese janë ato tipike me terren i kryer, me seksione eliptike kryq dhe fiston në mure. Dega kryesore është zhvilluar për rreth 250 metra dhe përshkohet nga një lumë i cili ndonjëherë formon ujëvara të vogla dhe të qarta me pellgje. Pas rreth 60 metra nga hyrja, vijnë në degëzimin e parë.Pas kthimit në galerinë kryesore,rreth 100 metra nga degët e një dege të mëtejshme e cili zhvillon përpjetë dhe pas 100 metra shumë e ulët, bëhet e pakalueshme. Në 160 metra nga hyrja, të reja dhe të rëndësishme është udhëkryqi. Shkuarja në S-SE(galeria vazhdon për 30 metra duke i dhënë fund me një kurth të thellë. Dega e lindjes në vend të kësaj rritet dhe pas rreth 80 metra bëhet jopraktike për shkak të një lumi nga i cili e ka origjinën shumë nga ujërat që ushqen rrymën e shpellës. Për Shpellat e tjera të zonës G. Savino shkruan:Përjashtuar disa, jo të gjitha janë eksploruar shpellat në Kurvelesh kanë karakteristika që meritojnë interes të veçantë. Zbuluar rastësisht shpella e Casarit është një rigjallërim fosile shumë të detajuar. Ajo, në fakt, paraqet liqene të bukura (aktive dhe fosile) interesante me ujërat nëntokësore gdhendur nga fiston, galeritë dhe rrugët, në tri nivele të ndryshme, ndjekja dhe ndërpritet në një labirint i tuneleve të ngushta, puset ka në te gjitha është e përqendruar në rreth 200 metra zhvillimit. Shpella e Lekë Petes. Dy fjalë për “Risorgenza e Progonat “, hyrja në të cilën është me të vërtetë mbresëlënëse. Kjo është një portë 15 metra e gjerë 15 e lartë e cila është pamje e kanionit, që shkon përgjatë te njëjtit fshat. Potenciali eksploruese i kësaj shpelle janë të shquara, duke pasur parasysh ajrin e fortë që është ndjerë këtu në bazën e rrëshqitjet e tokës që kanë ndërprerë hulumtimet tona. Shpellat e tjera, ka më shumë se 11, janë në thelb, puse të cilat janë hedhje unike nga thellësitë të ndryshme në mes të 20 dhe 60 metra, të mbyllura në fund nga toka e kuqe ose nga rrëshqitjet e tokës. Shumë nga këto shpella janë hulumtuar dhe zbuluar në pllajat e larta, në mes të 1100 dhe 1400 m s.l.m., ku karsti është fosil dhe fenomene karstike janë karakterizuar me mbushje të mëdha.

“U gatuajmë bamje me mish në furrë dhe ata duan të hanë bashkë me ne. Kështu u kthye zakon në të gjithë fshatin. Turistët nuk rreshtin së kthyeri”

Vetëm dy kilometra larg Ersekës ndodhet Rehova, palcërisht ortodokse. Me shumë kisha e rrëzë mallt të Gramozit. Fshati është krejt ndryshe nga Erseka, me një rregullsi urbanistike që të mahnit. Mund të quhet me plot gojë edhe fshati i gurtë. Ndërtimet nuk janë më shumë se tri kate dhe çdo banesë ruan elementin e gurit. Nuk sheh gjëkundi suva dhe tulla, karakteristikë e modernizmit urban. Syrit nuk i shpëtojnë edhe trotuaret e ngushta, po të ndërtuara me kalldrëm, madje kjo hollësi është ruajtur edhe në rrugën hyrëse të fshatit, e cila, pavarësisht se është shtruar me asfalt, në dy anët e saj kufizohet nga trotuarë kalldrëmi.

Rehova ia ka hapur prej shumë pak vitesh dyert turizmit; ky është viti I katërt. Nuk është një fshat si ata që kanë marrë famë përmes investimeve, por për veçantitë që ka. Fshati i pret turistët si miqtë e shtëpisë, 7 shtëpi janë kthyer tashmë në mikpritëse. Në verë, të huajt vijnë çdo fundjavë.
I pari që ka hapur shtëpinë, ishte Koço Thomollari, të cilit iu kërkua nga disa të njohur të priste turistë nga Franca. Në fillim, madje, ai nuk donte. Koçon e gjejmë në qendër të fshatit, një burrë që nuk e ka të vështirë të përfshihet në bisedë e të nisë të tregojë.
“Më kontaktoi një miku im pasi donte të sillte 4 turistë francezë. Nuk doja t’i pranoja, por pas këmbënguljes, u dorëzova. I prita si njerëzit e shtëpisë dhe nga ai moment di të them se në fshat nisën të vijnë turistë njëri pas tjetrit. Tani pres 6 turistë në natë dhe, si unë, janë edhe 7 familje të tjera që presin turistë”- rrëfen ai.
Brenda pak kohësh fshati nisi të gëlojë nga larmia e vizitorëve të huaj, jo vetëm nga Franca.
“Turistët kërkojnë kushtet normale të një banesë, aspak luks, janë të kulturuar dhe na respektojnë. Momentet më të veçanta janë ato të vakteve. Pasi bashkëshortja u shtron tryezën, ata nuk pranojnë të nisin të hanë nëse edhe ne nuk ulemi me ta. Ky u kthye në zakon në të gjithë fshatin. Gatimet janë nga më të ndryshmet, por kryesisht u gatuajmë bamjet me mish në furrë, pasi në Francë bamja nuk njihet fare. Në fillim e shohin si me çudi dhe më pas përfundojnë duke thënë fjalët më të mira. Me ta ndihemi vëtet mirë, janë të edukuar dhe krijojnë lehtësisht një atmosferë familjare”, tregon ai duke qeshur.
Teksa biseda merr rrjedhë, dielli nis të bëhet përvëlues dhe ne ulemi në shkallët e gurta të kishës. “Turistët rikthehen sidomos edhe për alpinizmin në malin e Gramozit. Shpesh madje thonë se kur ngjiten lart, pjesa shqiptare u duket më e bukur se ajo greke, sepse natyra dhe gjelbërimi dominojnë në çdo stinë. Mbërrijnë zakonisht në drekë dhe deri në mbrëmje shfrytëzojnë kohën për të vizituar fshatin ndërsa të nesërmen në mëngjes nisen drejt majës së malit. Ka raste kur vetë ndonjë nga djemtë e fshatit u bën guidën dhe i shoqëron deri lart duke u kthyer në udhërrëfyesin më të mirë pasi askush nuk e njeh më mirë zonën se vendalinjtë”.
Pas një rruge tejet të ngushtë që të çon në zemër të fshatit, hapet një pamje që të përfshin dhe të bën të ecësh në mënyrë të pavetëdijshme. Pasi ke përshkruar rrugët e kalldrëmta gjendesh në qendër, një shesh jo shumë i madh, por që mban në mes një kishë madhështore. Eshtë kisha e Shën Kollit, e cila daton në vitin 1910, vendi ku çdo banor i Rehovës nis ditën e diel. Një ritual shekullor që i paraprin punëve të fundjavës për banorët.
Pavarësisht bukurisë, fshati nuk i ka shpëtuar braktisjes nga të rinjtë, të cilët prej vitesh kanë gjetur si zgjidhje emgracionin. Gjithsesi, është ndër të pakta fshatra që asnjëherë nuk braktiset dhe ku brezat rikthehen.

Rehovarët njihen si ustallarë të mirë dhe ndërtuan prej kohësh një “nam“ të mirë për veten në kurbet. Por edhe sollën me vete kulturën e vendeve të huaja. Gurëpunuesit e morën famën shpejt dhe, prej asaj kohe, të gjithë burrat vazhduan të punonin në ndërtim. Edhe sot banorët tregojnë se djemtë e fshatit në emigracion punojnë vetëm në ndërtim. Këtë profesion e kanë në gjak. Fshati, që sot është një ndër më të bukurit në Shqipëri ka ruajtur çdo hollësi të jetës me fanatizëm; askush nuk mund të blejë shtëpi apo tokë në Rehovë. Jo se nuk ka, por ngaqë banorët nuk e lejojnë shitjen.

Të shkosh në plazhet e gjirit të Vlorës nga Uji i ftohtë e deri në Orikum dhe të mos lësh një pjesë nga koha jote për në Llogara, mos thuaj  që isha në Vlorë. Një vakt në Llogara, mëngjes apo drekë, është një kënaqësi mbresëlënëse. Ushqimet blegtorale bio këtu janë fantastike, ose, ndoshta  kështu të duket mes freskisë së pishave, që nga mishi i pjekur në hell, nga djathi, gjiza, salca e lëkurës e deri te arapashi, gatim tradicional i zonës me të përbrendshmet e qengjit, miell  misri dhe gjalpë.

Kënaqësia tjetër më e madhe, është rruga që mbi Dukat e deri në qafë sipër, ku duket Riviera, fshatrat e Himarës, Korfuzi dhe brigjet e Jonit.

E shijon këtë mrekulli me makinë, natyrisht duke ecur ngadalë, por edhe duke zbritur here pas here nga makina për të marrë një dorë çaj apo rigon mali, apo për të soditur pishat, që për shkak të erës, i ngjajnë një flamuri të shpalosur, dhe bash për këtë ato quhen pisha flamur.

Në qoftë se je i ngeshëm dhe kurioz mund të hysh thellë në pyll dhe të relaksohesh me pamjet e mrekullueshme dhe bimësinë që gjen atje.

Llogaraja është shfrytëzuar si vend pushimi që në periudhën komuniste. Këtu ishin ndërtuar kampe pushimi për punonjësit dhe për fëmijët.

Tani aty është krijuar një fshat i bukur turistik me hotele, motele, restorante dhe mjedise argëtuese çlodhëse dhe argëtuese. Vegjetacioni i dendur dhe klima e freskët në verë dhe e ashpër në dimër, me mundësi shfrytëzimi për lojëra dimërore, shto këtu edhe rrugën që shkon nga Tirana për në Sarandë e bëjnë këtë vend nga më të vizitueshmit në Shqipëri.

Fshati turistik

Fshati Turistik Llogora ndodhet në zemër të Parkut Kombëtar Llogora. Ajo ka një sipërfaqe prej 1.2 ha. Në brendësi të saj ndodhen 16 vila druri, hotel 4 katësh me pishinë të brendshme, Beer Club, Tavernë, Restorant, Bar, fushë basketbolli, sallë konferencash dhe dy salla të vogla të cilat mund të përdoren për festa të vogla familjare ose mbledhje.

Në stinën e verës kur temperaturat janë të larta në qytetet e tjera të Shqipërisë, në Llogora temperatura gjatë ditës është 10 gradë Celcius më e ulët, ndërsa gjatë natës arrin 10-12 gradë Celcius. Kjo ju jep një freski gjatë gjithë ditës dhe një gjumë te ëmbël gjatë natës. Ndërsa në periudhën e dimrit Fshati Turistik Llogora mbulohet nga dëbora. Në brendësi të territorit shëtisin të lirë drerë dhe sorkadhe të cilët i bëjnë pushimet në këtë vend akoma më magjike.

Në raste festash, Fshati Turistik Llogora organizon mbrëmje argëtuese me muzike live, darka speciale dhe surpriza te tjera.

Fshati Turistik Llogora ofron mundësi argëtimi për të gjitha moshat, duke filluar që nga pishina, që ndodhet në brendësi të hotelit dhe është funksionale gjatë gjithë vitit, një fushe basketbolli, bilardo, ping-pong, table-soccer, mjetet e nevojshme për trecking (ecje në mal) etj.

Gjithashtu, sipas dëshirës, në dispozicionin të turistëve ka udhërrëfyes që shoqërojnë në zonat më të bukura të parkut kombëtar Llogora si: Pllaja e Jul Cezarit, Pisha Flamur, shpella të zonës, në Dukat etj.

Në Fshatin Turistik Llogora ndodhen tri salla konferencash me kapacitete përkatësisht 160, 30 dhe 20 persona, të cilat mund të përdoren për konferenca, seminare, trajnime, mbledhje biznesi, etj. Këto salla janë të pajisura me të gjitha sistemet bashkëkohore audio dhe vizive.

Llogara-Dukat, Orikum-Karaburun: një zonë, dy ekosisteme

Një nga qendrat më të mëdha në këtë zonë ka qenë dhe është Orikumi, që shtrihet në bregun jugperëndimor të Gjirit me të njëjtin emër, në këmbët e gadishullit të Karaburunit. Qendra arkeologjike ndodhet në një kodër të ulët shkëmbore gëlqerore në fundin e një skele druri që ndan një lagunë të vogël nga gjiri (Pasha-Liman). Një kanal, tani i shndërruar në një kënetë lidhte lagunën me detin. Orikumi ka qenë qytet antik i disa periudhave, që nga ato greke, romake dhe deri në mesjetën e hershme. Sot ai është kthyer në një qytet modern, që merr më shumë rëndësi dhe gjallëri në nerv me vërshimin e turistëve të shumtë vendës dhe të huaj. Orikumi ka akoma mundësi dhe resurse të tjera turistike të pashfrytëzuara. Ende një pjesë e tij, më e bukura, mbahet nga repartet ushtarake në një vijë të gjatë bregdetare.

Por Orikumin nuk duhet ta marrësh të shkëputur nga e gjithë zona për rreth që fillon nga Lugina e Llogarasë deri në Pashaliman (tek Gjiri i Bristanit) duke u kufizuar me Gadishullin e Karaburunit, me luginën e Llogarasë dhe Dukatit fushë duke përfunduar me lagunën e Orikumit. E vendosur midis Parkut Kombëtar Llogara dhe Rezervatit Natyror të Menaxhuar Karaburun kjo zonë shërben si një urë lidhëse midis dy ekosistemeve natyrore, dhe është pjesë e pandarë natyrale e tyre.

Çuditë natyrore të portës së Rivierës Shqiptare

Parku Kombëtar i Llogarasë gjendet në juglindje të qytetit të Orikumit dhe 37 km larg qytetit të Vlorës. Ai përmbledh një sipërfaqe prej 1,010 ha. Ajri i freskët e i shëndetshëm, pamja e mrekullueshme e drurëve halorë,fshati turistik dhe ujët e ftohtë që burojnë nga brendësia e maleve i japin këtij parku vlera turistike e kombëtare. Nga të huaj e vendas cilësohet si një nga vendet më të bukura të Rivierës Shqiptare. Parku i Llogarasë përbëhet nga dru halore, pisha e zezë, bredhi, lisi, mëllenja e butë e robulli. Ështe shpallur monument natyror dhe kulturor në vitin 1966, po në atë vit ka marrë dhe statusin e parkut kombëtar. Prej disa vitesh në park funksionojnë një sërë objektesh turistike si hotele të vegjël, restorante, bare të hapura në natyre, etj., të cilët kënaqin kërkesat e turistëve dhe udhëtarëve.

Tri gjëra që nuk duhet të lësh pa parë dhe pa shijuar në Llogara

Pisha flamur

Te kilometri 31 i rrugës Sarandë-Vlorë, në dalje të Parkut, në të djathtë të rrugës kryesore, ndodhet Pisha Flamur, që është shpallur Monument Natyre dhe që është lehtësisht e dallueshme.

Ajo ndodhet në lartësinë 910 m mbi nivelin e detit, ka një moshë mbi 100 vjeçare dhe  mbart vlera unikale, si vepër artistike e erërave të Jugut. Pisha i përket llojit Pinus nigera. Ka formën e flamurit si rezultat i veprimit të erërave të forta të juglindjes. Është e gjatë 20 m, ka perimetër 3.30 m, diametri maksimal 75 cm, ka moshë rreth 100 vjeçare. Ky monument ka vlera shkencore, biologjike, estetike dhe turistike. Disa degë po thahen nga faktorët natyrorë.

Pisha flamur vazhdimisht ka tërhequr vëmendjen e vizitorëve vendas e të huaj dhe është botuar në guida të ndryshme turistike dhe botime shkencore. Natyrisht këtu nuk mund të rrish pa bërë një foto, me të cilën mund t’u mburresh miqve në Facebook, duke u thënë: “A e shihni ku kam qenë unë”?!

Për të vajtur tek ky monument merret rruga automobilistike Vlorë – Dukat – Llogora deri pra se të dalësh në Qafën e Llogorasë, në të djathtë të rrugës, pasi keni kaluar fshatin turistik. Por edhe po nuk patë Pishën Flamur të evidentuar si të tillë, në Llogara ka plot pisha të tilla, që për shkak të erërave, në një anë janë të zhveshura dhe në anën tjetër kanë  plotë degë, si një flamur i shpalosur.

Kullat e Dervish Aliut në Dukat

Kullat e Dervish Aliut ndodhen në afërsi të fshatit Dukat i Vjetër, 4 km nga rruga nacionale Vlorë-Sarandë. I ndërtuar në fillim të shek. XIX ky kompleks mban emrin e Dervish Aliut, personazh i njohur si organizator i revoltave fshatare kundër reformave të Tanzimatit në Shqipëri gjatë viteve 1847-1848. Banesa është e tipit Kullë, që i ngjan një keshtjellëze të fortifikuar.

Kullat e Dervish Aliut u ndërtua në vitin 1828 nga specialistë janinas, për të siguruar mbrojtjen e fshatit, si dhe për të shërbyer si strehim në kohë të vështira sulmesh a luftërash.

Tri kullat e Dervish Aliut kanë rreth 40 frëngji dhe prej andej mund të luftonin mbi 200 luftëtarë.

Në dhjetor 1977 Kullat e Dervish Aliut u shpallën shtëpi-muze dhe u  morën nën kujdes nga Instituti i Monumenteve të Kulturës. Edhe sot ato gëzojnë statusin e Monumentit të Kulturës, por  fatkeqësisht, me gjithë rikonstruksioneve që i janë bërë, po shkojnë drejt degradimit.

Për të vizituar këtë monument kulture ndiqet rruga që të çon në qendër të Dukatit të Vjetër. Pasi arrihet në qendër të fshatit merr rrugën që të çon në lagjen “Mazo”. Rruga që të çon deri në qendër të fshatit përshkohet nga makina, më tej rreth 1 km ecet në këmbë.

Specialitete të kuzhinës labe

Sipas dëshirave dhe shijeve këtu gjen të gjitha llojet e kuzhinave, që nga ato evropiane, por edhe të krahinave të tjera shqiptare. Por ajo që është e veçantë në artin kulinar të restoranteve të Llogarasë, është kuzhina tradicionale labe, mishi i pjekur në hell, kukurecët, arapashi dhe kosi me arra.

Të shkosh në Llogara dhe të thuash nuk kam ngrënë arapash, më mirë mos trego se ke qenë atje. Arapashi është specialiteti më tipik i kuzhinës së staneve të Labërisë. Bëhet në formë qulli me miell misri, gjalpë dhe të brendshmet e kecit dhe të qengjit. Se çfarë shije dhe sa i këndshëm është, nuk përshkruhet dot. Po të doni, shkoni dhe e shijoni!

Llogara-Dukat, Orikum-Karaburun: një zonë, dy ekosisteme

Një nga qendrat më të mëdha në këtë zonë ka qenë dhe është Orikumi, që shtrihet në bregun jugperëndimor të Gjirit me të njëjtin emër, në këmbët e gadishullit të Karaburunit. Qendra arkeologjike ndodhet në një kodër të ulët shkëmbore gëlqerore në fundin e një skele druri që ndan një lagunë të vogël nga gjiri (Pasha-Liman). Një kanal, tani i shndërruar në një kënetë lidhte lagunën me detin. Orikumi ka qenë qytet antik i disa periudhave, që nga ato greke, romake dhe deri në mesjetën e hershme. Sot ai është kthyer në një qytet modern, që merr më shumë rëndësi dhe gjallëri në nerv me vërshimin e turistëve të shumtë vendës dhe të huaj. Orikumi ka akoma mundësi dhe resurse të tjera turistike të pashfrytëzuara. Ende një pjesë e tij, më e bukura, mbahet nga repartet ushtarake në një vijë të gjatë bregdetare.

Por Orikumin nuk duhet ta marrësh të shkëputur nga e gjithë zona për rreth që fillon nga Lugina e Llogarasë deri në Pashaliman (tek Gjiri i Bristanit) duke u kufizuar me Gadishullin e Karaburunit, me luginën e Llogarasë dhe Dukatit fushë duke përfunduar me lagunën e Orikumit. E vendosur midis Parkut Kombëtar Llogara dhe Rezervatit Natyror t ë Menaxhuar Karaburun kjo zonë shërben si një urë lidhëse midis dy ekosistemeve natyrore, dhe është pjesë e pandarë natyrale e tyre.