Histori

Nga Prof.Dr Pajtim Ribaj

Në orën10 apo 11, të një  date të caktuar,  në vendet demokratike dhe kudo, njerëzit përulen me respekt ndaj të rënëve në luftë. Nga Presidenit, Kryeparlamentit, tek Kryeministri, Kryebashkiaku, ministra, Shefi i Shtatmadhorisë, ,kryetarët e partive, të gjithë pa përjashtim ndodhen së bashku dhe mbarë kombi vë kurorë kudo në monumentet e të rënëve.. Janë të gjithë tok për vlera që bashkojnë dhe identifikojnë sepse liria, paqja e begatia nuk janë rastësi por fryt i sakrificës dhe flijimit. Tek ne ,5 Maji, i pranuar  në të dy shtetet shqiptare  është fati i ynë sepse liria dhe dinjiteti ynë si komb ushqehet nga të rënët tanë. Përulja me respekt ndaj rinisë së flijuar është më e pakta që mund të bëjmë.

Bota e qytetëruar i respekton të rënët për liri. Politika, institucionet, media, shoqatat etj nuk ia lënë përkujtimin rastësisë. Tek ne,përveç në pak raste si shëmbulli i shkëlqyer i Shoqatave të Luftës së UÇK-së,.shumë pak për të mos thënë asgjë. As programe, as dokumentarë, as konferenca, as vizita, as mesha apo ceremoni fetare, as investime etj. Indiferenca zyrtare ndaj ndaj kësaj dite na njollos dhe zvogëlon si komb. Bota i respekton vlerat sepse respekton vetveten dhe dinjitetin.

5 Maji është vlera dhe pasuria jonë, trashëgimia e “bileta” që i jep dinjitet qytetërimit shqiptar në rrugën  e integrimit në BE.  5 Maji është rikujtesa e “borxhit” të madh që kemi si shoqëri ndaj të rënëve dhe vetvetes. Paqja dhe dinjiteti kombëtar nuk është dhuratë dhe kur harrohet, sakrifica përsëritet Të rënët janë mbi ndarjet e ditës. Ata janë mbi ne, janë “shenjtorët” tanë që ranë që të mos bjerë më kush! Para tyre vihemi të gjithë në rresht.…
Të respektuar pjesëtarë të UÇK-së
Ju kini vënë në jetë ëndrrat e një populli të tërë për liri duke finalizuar një luftë të gjatë e të mundimshme për pavarësi. Prandaj sot  kujtojmë me respekt të madh luftën e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, kujtojmë dhe respektoj sakrificën e të gjithë qytetarëve të Kosovës, për liri. Kudo që ishin, në Kosovë e diasporë, te vëllezrit e Shqipërisë. Kujtojmë punën e presidentit Rugova, kujtojmë heroizmin  e pashoq të komandantit legjendar Adem Jashari dhe shumë e shumë heronjve të tjerë që e vulosën lirinë dhe pavarësinë e Kosovës.

Nisur nga momenti historik, për nga detyrat që shtroheshin, pjesëmarrja, karakteri dhe së fundi nga rezultati Lufta e UÇK-së mbetet një luftë çlirimtare,e me karakter popullor, e cila, së bashku më ndërhyrjen e NATO-së solli, çlirimin e Kosovës nga zgjedha e huaj, siguroi pavarësinë e saj.

Vetëm në  raste të tilla cilido motivohet të pajtohet me filozofin  Hegel, që besonte se lufta ruante shëndetin etik të kombeve dhe deri me mendimin  e  H. von Treischke, I cili e konsideronte luftën si “ të vetmin shërim të kombeve që vuajnë”, se lufta është  si një nga kushtet për progres, “fshikullim me kamxhik, që pengon një komb të bjerë në gjumë, duke e detyruar mediokritetin e kënaqur t’i largohet apatisë së vetë”.

Dihet se,në kushtet kundër shtypjes serbe filloi veprimtarinë “Ushtria Çlirimtare e Kosovës” (UÇK), krahu i armatosur i rezistencës shqiptare. Pas veprime sporadike deri në shkurt të vitit 1998, ajo vijoi në një fazë më të re duke formuar zona të lira. Me kohë ajo njohu ligjet e luftës dhe i respektoi ato me një ndershmëri fanatike. Veprimet e saj në asnjë rast nuk u drejtuan kundër popullsisë civile, siç vepronte milicia serbe, por kundër forcave ushtarake, që përfaqësonin krahun e armatosur të regjimit të pushtuesit.

UÇK-ja tregoi një epërsi të padiskutueshme morale, edukatë të vërtetë lufte me qëndrimin e saj shembullor ndaj robërve, që ranë në duart e saj. Ajo zhvilloi një luftë që ngriti në këmbë të madh e të vogël e që ka për kryefjalë himnin kombëtar. Zhvilloi një luftë në emër të Kosovës dhe për pavarësinë e Kosovës.. Ajo sensibilizoi jo vetëm faktorin e brendshëm, por edhe atë të jashtëm për zgjidhjen e çështjes kombëtare në Kosovë.

Ky faktor lindi frymën kombëtare në Kosovë dhe bashkoi moralin dhe shpirtin e gjithë shqiptarëve në botë, u bë  dalë zot i shqiptarëve etj. Në një periudhë rënie dhe zvetnimi,  faktori martir dhe idealist i ringjallur në Kosovë u bë vetiu pasuri shpirtërore e morale e të gjithë shqiptarëve kudo që janë( Kadare) . Dalja e ne skene e UÇK-se ne politiken e Kosovës mposhti  apo theu defetizmin dhe propagandën frikësuese, e cila ishte  mbjellur nga Regjimi Serbe, por edhe te një pjese e faktorit politike,;prishi statuskuon politike e cila ishte vendosur ne Kosove. vërtetoi se vetëm lufta e armatosur është  metodën kryesore e rezistencës dhe çlirimit te Kosovës.

UÇK-e pati një rendësi edhe ne proceset politike ne viset e banuara me shqiptaret ne Maqedoni, Kosovën Lindore dhe Mal te Zi . UÇK-ja dhe rezistenca e saj ndryshuan radhën e çështjes shqiptare në ish-Jugosllavi, në hierarkinë e çështjes ndërkombëtare dhe kthimin e çështjeve rajonale në shqetësim ndërkombëtar. Faktikisht bota politike njohu UÇK-në ndikimin e saj, jo vetëm si faktor ushtarak, por edhe si faktor politik. Faktori UÇK, i cili ka realizuar edhe mbështetjen e fuqishme, në radhë të parë të SHBA e pastaj të Anglisë e më gjerë, vuri në pikëpyetje dhe shkoi me siguri drejt heqjes së hipotekimit të Serbisë mbi Kosovën

Të nderuar pjesëtarë të familjeve të dëshmorëve

..Kur përkujtojmë 20 vjetorin e rënies së Dëshmorit të kombit Luan Haredinaj,luftën e UÇK-së , mendja të shkon tek ajo plejadë e shkëlqyer idealistësh atdhetar, që e krijuan dhe e formësuan UÇK, te heronjtë e martirët e vërtetë, te drejtuesit, mjeshtër të fjalës e të veprimit, emrat e nderuar   ndriçojnë  rininë progresive e rrugën e tyre për emancipim, liri e demokraci. Këto personalitete të shkëlqyera, si rasti  Haredinaj, etj, nuk lakmonin asgjë nga jeta materiale, përveçse një investimi te populli liridashës, me përpjekje të qarta, dimension njerëzor, dinjitet dhe sfidën për liri.).

Kuptohet sigurimi i një shteti është shqetësim i të gjithëve që del nga dijenia e të gjithë qytetarëve, që “vlerat mbi të cilat shteti i tyre është ndërtuar nuk janë një dhuratë për rezultatet e përpjekjeve kolektive dhe e bindjes së ndërgjegjes së cilitdo dhe të gjithëve” (Havel).  Sot, me vetëdijen e plotë të historisë së tyre të vështirë, por dinjitoze, me vetëdijen e rolin e tyre në ngjarjet e mëdha të përbotshme, siç ishte dhe Lufta e UÇK-së, shqiptarët kudo ku që jetojnë, në Republikën e Shqipërisë, në Republikën e Kosovës, në Republikën e Maqedonisë, në Republikën e Malit të Zi, apo në Çamëri e në diasporën e vjetër e të re disa milionëshe, kanë rolin e tyre të rëndësishëm  si një faktor paqeje e stabiliteti në rajon, duke kultivuar bashkëjetesën e bashkëpunimin me popujt fqinjë në rrugën e përbashkët të integrimeve europiane e euroatlantike.

Është e vërtetë se, në trajtimin e kësaj Epopeje, krahas punës lavdëruese, nga pena të shpeshta kemi parë shpesh të dalë një “historiografi” e zbukuruar nga paragjykime dhe ideologji partish, e instrumentalizuar nga qëllimet e pacifizmit dhe e harlisur gjatë kësaj të çare dramatike të tranzicionit të gjatë, që i vënë kundrejt njëri tjetrit luftëtarët e lirisë,mbështetësit e luftës për çlirim.dhe pasardhësut e tyre Vlerësimet për LNÇ duhen parë me realizëm të plotë sipas parimit se nuk mund të ketë lufte pa dëmtime, pa të meta e gabime, pa efekte anësore, pa humbje e pa fitore..Edhe ushtritë më moderne të shtetev të fuqishme demokratike janë të mbushura me histori lavdie, por dhe faqe turpi UÇK , megjithëse vullnetare, me komandadntë e luftëtarë idealist, që nuk i njihnin gjithnjë ligjet e luftës, zbatuan modelin e shkelqyer të së Drejtës Zakonore Shqiptare. ..

E për këtë arsye duhet që politika e jashtme e shteteve shqiptare nuk duhet të jetë servile, nënshtruese, por të  ruajë dinjitetin dhe identitetin që mbolli kjo Epope. Politika e jashtme e Kosovës nuk duhet të rreshti  për t’ipërmendur Europës faktin se po gabon duke nxitur Gjykatën e Veçantë, e cila si gjykatë me juristë ndërkombëtarë njëetnike, do të merret me dënimin e çlirimtarëve të Kosovës, ushtarëve të UÇK-së, “që mund të kenë rahur ndonjë tradhëtar bashkëkombas, ose ndonjë kriminel sërb gjatë luftës, por nuk po kërkon zbulimin dhe dënimin e kriminelëve sërbë që kanë bërë masakra ndër shqiptarët civilë të paramatosur në Dubravë, në Krushevën e Madhe e të Vogël, në Abrisë, Nagavs, Bellaqevc, Prekaz, Reçak, Celinë, Poklek, Rezallë, Leçinë, Raushiq e në shumë fshatra të tjerë” (Qosja) Lufta kriminale u zbatua nga formacionet ushtarako-policore dhe paramilitare serbe, të cilët vranë, masakruan, zhdukën, dhunuan, dëbuan dhe deportuan popullsinë civile shqiptare, i plaçkitën, dogjën dhe rrënuan shtëpitë, objektet fetare, shkollore, kulturore, ekonomike, e të tjera, si dhe vendbanime të tëra shqiptare, me synim spastrimin etnik.

…Jemi të ndërgjegjshëm se ky rivlerësim do të jetë i gjatë, por me siguri, , më në fund do të hartohet një histori e kësaj ngjarje epike dhe tragjike, siç qe lufta e Kosovës. Dhe vetëm atëherë e zhveshur nga zbukurimet false të retorikës, nga ekzaltimet hipokrite dhe nga gënjeshtrat e përhapura, që fatkeqësisht ende vijojnë,në versionet partiake, por edhe e pastruar nga balta e hedhur, nga ata që donin ta shihnin atë vetëm si “mit” apo të tjerë që kërkojnë  të deformojnë karakterin e saj apo ta lenë në harresë, si një mallkim më i madh që mund ti bëhet kësaj ngjarje historike, lufta e UÇK-së po shfaqet te ne, dhe, me siguri, më shumë, në sytë e brezave të ardhshëm me madhështinë e saj, me dritëhijet e saj, me heronjtë dhe martirët e saj, por edhe me arrivistët dhe  ngatërrestarët e saj, me momentet e saj të lavdishme por edhe mizore.

Vetëm atëherë do ta kuptojmë se sa e madhe ka qenë, “tmerrësisht e madhe, çfarë burrash ka pasur dhe çfarë kontributi të jashtëzakonshëm i ka dhënë atdheut dhe do të përkulen para saj me respekt, gati-gati me frikë sepse do ta kuptojnë misionin ose mësimin mbinjerëzor…”(Luraghi)

Kuptohet parë në retrospektivë, jo gjithçka është zgjidhur gjithmonë drejtë. Por në këndvështrimin njerëzor jemi të ndërgjegjshëm sepse ne nuk jemi veçse gjykatës të dobët të vështirësive dhe përpjekjeve mbinjerëzore që bën luftëtarët e UÇK-së, se gjatë vendimeve të tyre ata u ndodhen përballë problemesh e vështirësish për mbarëvajtjen e Kombit, se këto probleme janë ende përpara nesh dhe që akoma kërkojnë përgjigje. Dhe, nëse njerëzit e atyre kohëve mund të pranojnë se nuk mundën t’i finalizonin objektivat, – brezi ynë dhe më të rinjtë nuk mundet ta ketë këtë luks…

Të nderuar miq

Ndërkohë kur mesazhi I UÇK ,i të rënëve , të dëbuarve, etj. urimi më i madh i tyre ishte që “mos të vinte kurrë dita që të kapeshim kosovarë dhe shqiptarë” mes njëri tjetrit!… …  ndodh sot në rrjetet sociale  marrëzia me popull kosovar dhe popull shqiptar (është dikush idiot dhe që e thotë haptas si model këtë gjë) dhe po ashtu religjoni po kapërcen vijat e detyruara që i bëjnë keq kombit?! ‘…Sigurisht jemi të mirë në shumë aspekte dhe njëri prej tyre ishte viti kur vëllezërit e një gjaku u detyruan të vijnë në Shqipëri. E kjo është dhe “rruga që duhet të na prijë”. Amaneti i të rënëve thërret për të bërë përpara dhe në bashkim së bashku me veçori të vogla që na bëjnë më interesantë dhe të ndryshëm për të qënë më të “lezetshëm”.

Duhet të mos kishim më kufi në rrugë, të kishin lidhje ekonomike shumë më të mëdha, kontroll krimit dhe korrupsionit shumë më të madh, të kishim shkollën dhe universitetet më të forta, akademi apo universitet të sigurisë kombëtare të përbashkët dhe të bashkuara në akademizëm dhe kulturë, të ishim më kompetitivë në sport dhe të ishin shumë më të përfaqësuar në përballje me të tjerët. Shkurt të ishim bashkë për të qënë më të fortë dhe sidomos më të mëdhenj.

Popujt e mirë kulturuar (të mos harrojmë se zgjerimi I kulturës është zgjerim I hapsirës) dhe kur kanë qënë të detyruar të ndarë – janë bërë bashkë kulturalisht dhe pastaj ekonomikisht, deri sa ja kanë dalë të jenë bashkë dhe politikisht?! Provincializmi në politikë ka shkaktuar lindjen e idesë provinciale të krijimit të kombit kosovar, një ide feudale jashtë kohe, e sajuar nga politikanët sërbë  për të shuar idenë e pavarësisë së Kosovës dhe të bashkimit të saj me Shqipërinë….

Ideja e kombit kosovar, është ide anakronike, reaksionare, kundërkombëtare, sepse popullin shqiptar të Kosovës e kanë njohur në shekuj dhe e njohin edhe sot si pjesë të popullit shumëshekullor shqiptar, që ka një një gjuhë të tij të veçantë, një kulturë të përbashkët, një histori të veçantë, qytetërimin e tij të njohur që nga Antikiteti, të cilat prej gjithë shqiptarëve dhe të huajve janë njohur e quhen “popull shqiptar, komb shqiptar, gjuhë shqipe, histori shqiptare, kulturë shqiptare, qytetërim shqiptar” (Qosja). Bashkësia e këtyre vlerave madhore gjuhësore, historike, kulturore, shpirtërore e qytetëruese e ka bërë popullin tonë të mbijetojë në shekuj në territoret e veta dhe të ketë njohje europiane dhe botërore.

.Po kështu, është fakt se, brenda 140 viteve territoret shqiptare cënohen tri herë me pazare ndërkombëtare. Rishikimi i vijës kufitare Kosovë-Mali i Zi, është i treti demarkacion për këtë periudhë, të trija të kërkuara dhe të fituara nga Mali i Zi. ,,,Politikës kosovare i thuhet me forcë, madje dhe në mënyrë ultimative, se Demarkacioni duhet pranuar …nëse nuk miratohet Demarkacioni, nuk ka liberalizim të vizave etj. Politika shqiptare detyrohet të dëgjojë çfarë thonë diplomatët europianë dhe ata amerikanë, por më në fund të bëjë atë që i intereson kombit të vetë, të mbrojnë interesat kombëtare shqiptare!!

Konkluzioni është i thjeshtë: Duhet të luftojmë për t’ia ngushtuar hapësirën shprehjes së servilizmit, sepse kështu ia zgjerojmë hapësirën shprehjes së dinjitetit tonë.:“Që Shqipëria e Kosova të mos jenë më shtete partiake… jo shtete me demokraci totalitare,…Që Shqipëria dhe Kosova të jenë shtete të së drejtës, në të cilat do të mbrohen të drejtat themelore të qytetarëve, ku çdo qytetar do të trajtohet, siç nuk trajtohet sot, i barabartë si çdo qytetar a milioner” (Qosja)

Të nderuar pjesëmarrës

Në këtë datë që ngulmon se, kombi shqiptar, gjithë prizmi i politikës, , kanë një rast të rrallë për të themeluar, qoftë dhe simbolikisht, një frymë të re.. Është përkujtimi i një lufte dhe i martirëve të saj. Lufta ka ndodhur vërtet. Të vrarët kanë ikur nga kjo botë vërtet. Hapi i parë i një fryme mirëkuptuese do të duhej të niste pikërisht me të vrarët në luftë, e pas tyre me krejt luftën. Të vrarët pushuan së jetuari, ata s’panë asgjë nga ç’erdhi më pas. Është detyrimi ynë historik, e sidomos detyrimi ynë njerëzor për t’i lënë në paqen e tyre.(Kadare) Ata do ta humbisnin përgjithmonë atë paqe, po ta dinin se diktatura, oligarkët, sa herë kishte nevojë të përligjte korupsoinin e deri  krimet, do të përdornin formulën e njohur “amaneti i dëshmorëve”,. Asnjë lidhje me këta s’mund të kishin,luftëtarët antifashistë, dëshmorët e lirisë dhe  djemtë idealistë,të UÇK-së

Koha kërkon që populli shqiptar i të dy shteteve të ndërgjegjësohet maksimalisht për të shmangur liderët/sundimtarët e tranzicionit të stërlodhshëm”, oligarkët, e për të sjellë në pushtet me anën e votës njerëz të ndershëm e atdhetarë, të cilët të krijojnë një strategji për të ardhmen e këtyre dy shteteve drejt bashkimit, korrigjim i padrejtësisë që.iu bë popullit tonë ,oblgim historik kombëtar, amanet i të rënëve, betim i UÇK-së, interes kombëtar mbijetese, ligjësi objektive e përputhjes së gjeografisë me historinë kombëtare shqiptare, etj.

Motra dhe vëllezër

Përvjetorët të tillë janë kujtesë për peshën e lirisë përballë sfidave të njerëzimit, ndoshta është një ditë për atë gjithçka fisnike që bënë heronjtë e martirët e vërtetë. Dhe “… një popull që nderon burrat e vet, një popull që pavdekson kujtimin e tyre, jo vetëm në faqet e historisë, por edhe mbi rrasa e monumente, ai popull tregon se ka ndërgjegje, se ka ndjesi të holla, se njeh miradien e ka dëshirë me u sjellun e me u drejtue mbas shembullit të MËDHANJËVE të vet” (Luigj Gurakuqi)

Lavdi Dëshmorëve Të Kombit
Rroftë Kombi Shqiptar

Nga Prof. Asoc. Dr. Zaho GOLEMI , Angjelo KAZO

Të takosh historinë

Moti kish shkundur supet e vesuar dhe kish hedhur vellon e jeshiltë. Malet kishin hequr qeleshen e bardhë të dëborës. Në këmbët e tyre jeta rrjedh e qetë. Zhurmojnë veç rrugët nacionale e qendrat urbane.

Fshatrat presin udhët që të “zgjohen”. Pasi kalon ujin e Ftohtë të Tepelenës dhe Shkallën e Zezë përhapet një dritë e ndritshme e luginës së Drinos. Në të majtë lamë Hormovën e kapedanëve dhe të historisë, ku pak kohë më parë Sheh Hysen Hormova kishte zhvilluar një takim mbreslënës. U kthyem djathtas. Morën rrugën që gjarpëron drejt Shtëpëzit, vendi ku u mbajt kuvendi historik i prillit 1914, ku kapedanët lidhën besën për luftë ndaj andartëve grekë. Ka kaluar një shekull dhe Shtëpëzi është mes gjelbërimit me kokën “pështetur” në faqe të malit. Ai ngjason me bedenat e një kalaje të stërlashtë. Vellua e jeshile e hijeshisë e qetësisë, e Shtëpëzit na fton si në një ballkon të luginës së Drinos. Pushteti i dukshmërisë është si në pëllëmbë të dorës, nga Lekëli në Kakavijë. Përballë tij, hijerëndë manastiri i Cepos, vendi i Zotave, një karakoll mijravjeçar i ngjarjeve heroike, me kuvende, ku “shkruhej” e ardhmja labe e shqiptare.

Në të djathtë lugina e lumit të Kardhiqit kullon bardhësi dhe që përfundon me qafën e Skërficës dhe atë të Shtufit. Mali i Gjerë, i Lucës, i Pusit mbyllnin horizontin me rryma të freskëta mëngjesi, që pasojnë me ditë të shndritshme të mbushur me diell. Fshatrat e Labërisë në shekuj kishin qenë gjerdan në kuvende. Sa herë binte briri i luftës lebrit, gjirokastritët, lunxhiotët, tepelenasit e përmetarët ishin bashkë, sikurse thotë polifonia, lidhur “si fishekë gjerdani,/kush na prek i humbet nishani”. Kështu ishin mbledhur dhe para një shekulli, në fillim të prillit 1914 paria e kuvendi të kapedanëve dhe prijësave. Nga Fushëbardha Halil Sullo, legjenda e pushkës, burrërisë dhe mendjemprehtësisë së bashku me katër djem fushëbardhas: Dalip Kondi, Surja Tefa, Rizal Muho e Sejdi Baho. Nga Golëmi ishte kordinatori i katër çetave Solo Beqiri, luftëtar trim dhe i mençur. Nga Zhulati Hazhi Zeman Muxhai, luftëtari kombëtar Çerçiz Topulli, trimi dhe luftëtari i paepur Hasan Xhiku, legjenda e të gjithë luftrave me osmanët, grekun e italianin e 20-tës, Selam Musa Salaria etj. Prijësa e kapedanë të tjerë shkuan në kuvendin e Shtëpëzit, nga Kurveleshi i sipërm dhe Kardhiqi. Në takim ishin edhe kapiteni holandez De Ëaal, lejtnanti Juljus Sonne dhe ekipi mjekësor i përbërë nga ushtarakët Tido Reddinguis, Van Vliet dhe civili De Groot.Takimi i Shtëpëzit u inicua nga hollandezët mbështetur nga një batalion xhandarmërisë shqiptare. Qëllimi ishte që të vëzhgohej nga afër tërheqja e ushtrisë greke dhe rivendosja e autoritetit të shtetit shqiptar nën drejtimin e V.Vidit. Në fakt ishte direktiva e Fuqive të mëdha. Ushtria e grekut po tërhiqej nga Picari, Fushëbardha e Kardhiqi. Urdhëri i fuqive të Mëdha ishte që ata të dilnin jashtë kufirit të njohur të “Shqipërisë londineze” të miratuar nga Konferenca e Ambasadorëve. Takimi i Shtëpëzit ishte përzgjedhur në kohën e vendin e duhur. Shtëpëzi ishte një vendkomandë lufte në faqe të malit, që priste e përcillte kapedanë, ku lidhej besa si gjerdan i gatshëm për beteja. Kuvendi i Shtëpëzit ishte besë për lirinë. Burrat e bashkuar në idealin e lirisë lidhën besë që do të zinin pikësëpari të pesë shtigjet e Labërisë por shtegu i parë ishte qafa e Skërficës. Ata u bashkuan kundër synimeve të qeverisë autonomiste të Vorio-epirit me seli në Gjirokastër. Foli kapedani i çetës së Fushëbardhës Halil Sullo, i cili kërkoi nga hollandezët vetëm armë dhe municion. Gjithë burrat e fshatit ishin të gatshëm për luftë. Kishin vetëm pak mauxer, maliher e disa nagantë, një pjesë e tyre të fshehur në Qafë Dardhë që të mos i gjenin ushtarët e Xhavarrës (komandant i postës greke në 1914). Këto anë nuk kishin pasur ndonjëherë ndihmë shteti deri në këtë periudhë. Për herë të parë shikonin dhe mjekë hollandezë në Labëri. Personel mjekësor tradicional kanë qenë nënat labe dhe ilaçet popullore si melhem për plagët si dhe shehlerët, hoxhallarët e ca “doktorë” pleq e plaka që mjekonin me mjete rrethanore. Foli Sulo Beqiri, Kapedan Çerçizi, Xhaferi nga Gusmari, Latifi nga Progonati… “Fermani i kuvendit të Shtëpëzit” ishte i qartë: “…të mbyllet me çdo kusht e me çdo sakërficë Skërfica, kjo portë e moçme e Labërisë nga kapedan Halili dhe burrat e Fushëbardhës, Zhulatit e Rrëzomës, por edhe luftëtarë të tjerë. Kapedan Sulo Beqiri me çetat e tij u vendos nga Manastiri i Cepos, Qafa e Shtufit, Gryka e Kaparielit dhe Rehovës, Jomenin dhe me radhë.. gjithë shtigjet e Kurveleshit dhe të Labërisë”. Krismat për lirinë përcjellin historinë në një krahinë e treve luftarake të pa nënshtruar ndaj çdo pushtuesi. Ishin këta prijësa dhe çetat e tyre që përbaltën akademikët ushtarakë fqinjë, që hodhën në koshin e plehrave të historisë strategjitë e tyre, përfshi edhe ata ushtarakë grekë që kishin studiuar në akademitë gjermane. Kishin kaluar gjithë jetën me armë në dorë. Takimi pati dhe romuze, kur oficerët hollandezë kërkonin t’u mësonin lebërve artin e luftës dhe armët. Nuk e dinin se shqiptarët kishin lindur me armë. Lebërit ishin mjeshtra kur merrnin nishan në zemër dhe dinin t’i dërgonin plumbat në lule të ballit. Djalëria e labërisë këpuste dhe fijën e gjalmit me plumb. Dyfekun e kishin zanat. “Mësimi” i armëve në Shtëpëz nga lejtnanti Juljus Sonne i njohu me arsenalin e armëve të andartëve grekë që pothuaj ishin që të gjitha i markave bavareze gjermane me pushkë gjysëmautomatike, mitroloza e armë artilerie, topa të kalibrave të lehtë e të mesëm, por dhe thikat (bajonetat). Depërtojmë në gojëdhënën popullore, në arkivën e përjetshme të shqiptarit, por dhe në fondet dokumentare gjejmë ende krismën e betejave popullore të 120 burrave në Fushëbardhë, 60 burrave në Zhulat, 170 luftëtarëve të Golemit, 100 vetë të Lekëdushit, 80 vetë të Gusmarit, 46 burra të Rexhinit, 110 burra të Nivicës dhe çdo fshati të Labërisë. Çdo betejë në Labëri është një epope.
Udha historike në luginën e Kardhiqit

Tek Ura e Kardhiqit, ku rrahin erërat e shekujve ka një tabelë-kilometrazh: “Fushëbardha 17 km”. Një stacion ku janë ankoruar malet e bukuria. Në të djathtë ura që bashkon brigjet dhe lejon të rrjedhin ujrat e bardha të Belicës që derdhen në Drino. Ujrat e maleve të krahinës së Kardhiqit derdhen tek këmbët e kalasë së lashtë të Palokastrës që daton bashkë me romakët. Lugina e lumit të Kardhiqit është një histori më vete. Është një “portë” natyrore, me çelësa tek Qafa e Zenele. Ky është “check point” (pikëkontrolli) i Cepos. Belica ose lumi i bardhë përshkon luginën e Kardhiqit, “mbledh” në një shtrat grykën e Kaparielit, rrëketë e malit të Pusit, lumin e Fushëbardhës, Çullunarin, grykën e Honit e Piriun, rrëketë që zbresin nga mali i Pusit, Grykës së Shurit, Gramatisë, lumit të Piksit, Qafës strategjike të Skërficës, etj. Udhëtim përmes kënaqësive e bukurive mahnitëse. Zogjtë, lumi, fëshfërima e erës, gjelbërimi masiv “flet” me gjuhën e vet. Bregu i Shehe, Çepuna e Zenelaj, vendbanime të lashta e të reja. Historia i njeh si “tuma” ilire. Në një shekull janë jetësuar pranë erës së urbanizimit. Më tej fshatra me rëndësi historike si Plesati, Kardhiqi, Prongjia, Kakodhiqi, Taronina, Zhulati e Fushëbardha. Peizazhi natyror e historik përzihen. Vende-vende natyra është dehëse me lule erëmirë në detin e gjelbërimit. Rruga ekzistuese dikur gjithë gumëzhimë është “e lodhur”. Rruga e re që do të lidhë Urën e Kardhiqit me Skërficën e Sarandën, “përton” të shtrojë transe të re. Koridoret e shtigjeve të lashtë kalojnë përmes gryka malesh që presin të gjallërohen sërish. Nga antikiteti e mesjeta nga kaonët ilirikë, molosëve epirotë të Pirros, maqedonasve të Aleksandrit të Madh, romakëve, sllavëve, osmanëve, grekëve, italianëve, gjermanëve panë e provuan të kalonin Skërficën, këtë “patkua strategjik”, shtegun e parë të Labërisë si një ndër pesë shtigjet e stërralltë të Labërisë. Punimet pesë vjeçare të rrugës së re kanë shkuar deri në këmbët e Kardhiqit, kanë çarë fushën e Kakodhiqit.

Banorët e pakët të fshatrave gjysmë të braktisur nuk e besojnë javashllëkun që po shton shpopullimin dhe padurimin. Ka pasur dhe disa investime për shtëpitë e tyre, por që të gjithë banorët e ish banorët janë sy e vesh mbi të rejat e rrugës. Shumëkush pyet: “-Ku janë fshatrat me emër e histori si Fushëbardha, Zhulati..? Ku është jeta e gjallëria e dikurshme?” VKM-ja që mundësuan fushëbardhasit në maj 2005 për rrugën e re Ura e Kardhiqit-Sarandë vetëm 37 kilometra, e cila do lidhë dy shtigje të Labërisë Kardhiqin dhe Skërficën pranë Fushëbardhës, do rindezë shpresat e turizmit malor në një zonë me bukuri e peizazhe mahnitëse. Vetëm me rrugë turizmi malor do gjejë shtëpinë e vet.

Cepua si vendkomandë lufte dhe vend peligrinazhi

Manastiri i Cepos është ndriçim i memories historike të Labërisë për besimin e hershëm kristian të krahinës së Labërisë. Manastiri ka qenë në vijimësi shtëpia e kuvendeve. Historikisht kapedanët e prijësat mblidheshin poshtë shpatit verior të Malit të Gjerë, një prerje shkëmbore dhe një pikë dominuese strategjike midis Kardhiqit dhe Luginës së Drinos. Kurveleshi, Kardhiqi, Fushëbardha, Tepelena, Lunxhëria, Picari, Kolonja, Golemi. Këtu ishte parlamenti i fjalës dhe besës.

Manastiri në Cepo njihej nga vendasit dhe të huajt, për pozicionimin gjeografik strategjik, si vendi i shenjtëruar i besimit, i bekimit dhe i faljes. Këtu ishte selia kundër të gjithë pushtimeve.. Në 1914 mori flakë dyfeku kundër andartëve të etur për tokë e gjak. Cepua ka pritur e përcjellë gjithmonë luftëtarë legjendë të njohur të Jugut të Shqipërisë si Çerçiz Topulli, Halil Sullo, Hasan Xhiku, Sulo Beqiri, Çelo Picari, Barjam Prongjia (Ligu), Hito Labi (Lekdushi) etj. Kënga e ka përjetësuar: “Cepo moj te manastiri,/Gjëmon pushka, buçet briri,/Sokëllin Sulo Beqiri,/Sa dëgjohej nga Erindi/E nxori pallën nga milli/ Se na rrethoi qafiri/U vra Vejo Strokë trimi,/Halo Godua lule prilli,/Elmaz Jaçe bojëmiri..”. Por kjo kala natyrore u shfrytëzua për kuvende e luftra në të gjitha brezat. Edhe gjatë LANÇ këtu u shkrua epope heroizmi e mençurie nga bijtë më të mirë të krahinës si Riza Veipi, Dilaver Poçi, Mustafa Matohiti, Karafil Bello, Shefqet Peçi, Adil Çarçani, e shumë të tjerë. Pas luftës strategët ushtarakë shqiptarë të mësuar në shkollat më prestigjioze të botës, e bënë Cepon kazermë ushtarake, vendkomandë. U ruajt tradita si vendgrumbullim luftëtarësh, si pikë referimi për kuvendet e brezat dhe ndërtimin e jetës. Nën këmbët e Cepos janë Plesati e Prongjia. Dielli i rreh vetëm në Perëndim në mbretërinë e heshtjes së manastirit me kishë bazilikë me kupolë, hajat, trapezari, hambarë etj., ku jo të gjitha mbijetojnë. Përballë vendlindja e Çelo Picarit, më tej Kolonja, Rehova e Golëmi i Çobo Golëmit. Trima e burra të mëdhenj të krahinës. Çelo Picari ishte djali i hallës së Çobo Golëmit. Të dy bashkë kur vinin në qafë të Skerficës për në Kurvelesh lanin këmbët e kuajve në burimet e Skërficës, që balta e moçalishteve të mos vinte në Labëri. Çelua dhe Çobua anulluan planin e zhvendosjes së Kurveleshit me arsyetimin: “A do donit që atë baltë kur të vdisni ta hidhni mbi trupin tuaj?” Populli këndonte: “Kur dil Çobua në Skërficë,/Të ligjtë bijnë e vdisnë,/Hajde sylesh i syleshit,/Del i pari i Kurveleshit,/Del Çobua me pallë sheshit..”. Rruga ecën paralel me lumin e kristaltë të “Joshe”. Prongjia e identifikuar me emrin e Bajram Ligut (Prongjisë), i cili vrau bimbashin e Gjirokastrës bashkë me Hito Lekdushin (Labin) më 1908 dhe shkroi histori në vigjilje të Pavarësisë. Zhurmëmadh në dimër “Kollopanashi” ku në bashkim me Belicën është një lapidar i 7 gushtit që përkujton batalionin partizan “Asim Zeneli”. “7 gushti” është zëvendësuar me “takim brezash” në Fushëbardhë, Zhulat… që vijë të shuajnë mallë me gjithçka të mirë të trashëguar në shekuj. Humelica, Zhulati e Kardhiqi janë “guri i rëndë” krahinor i së shkuarës. Fshatra me bedena, me qytetari të hershme, që nuk ngjasojnë. Humelica në kodër me gjurmë kishash, Zhulati në gropë me kalanë mbi kokë me gjurmë krishterimi, Kardhiqi në brinjë paralel me kalanë me gjurmë xhamish e tyrbesh. Historiani Halil Inalxhik (Hicri 835 Tarihli Suret-i Defter-i Sancak-ı Arvanid, Ankara: TTK, 1954) sipas Evlia Çelebia, Pukëvili..etj. Kalatë e muret e kështjellave kanë “harruar” të shkuarën, janë braktisur e tjetërsuar. Dritaret e dyert e banesave, pragjet, dyshemetë, tarracat, qemerët e gurit, kullat me frëngjitë, oxhakët kanë humbur mesjetarizmin. Urbanistika e karakteristikat, shkëlqimi dhe “madhështia” janë përkulur sikur duan të kërkojnë ndjesë. Në literaturën gazetareske: “Atë që nuk e bëri hakmarrja e Ali Pashës dhe luftërat e bënë vitet 90-të dhe skamja. Pukëvili, konsulli francez i Napoleon Bonapartit në Oborrin e Ali Pashë Tepelenës, shkruante për mbijetesën në shekuj e banorëve të zonës së Kardhiqit e Zhulatit.. Po sot? Kardhiqotët fshatarat e saj arianë në kohë të Alarikut që shkatërruan Epirin, kristianë ortodoksë kur perandorët e Kostandinopojës zotëronin Epirin, katolikë gjatë invazionit të normanëve dhe katalanëve, myslimanë pas pushtimit të Epirit prej osmanëve; ju fshehën pushtuesve edhe pse me veshje e identitet kaon. I mbijetuan hakmarrjes mizore të Ali Pashë Tepelenës, që afro 40 vjet pas çnderimit të Hankos, më 1812, rrethoi Kardhiqin dhe fillimisht ekzekutoi 60 burra të parisë kardhiqote. Aliu shkroi histori mizore në Kardhiq, në hanin e Xharahajve në Valare, për “faljen e madhe vëllazërore”, që në fakt ishte hakmarrja më e çmendur e shekujve me vrasjen e masakrimin e 705 burrave kardhiqotë. Nuk u përfillën as këshillat e komandantit mirditor Ndrek Gazulli. Thanas Vaja ishte nënshkrues i masakrës, dhe kënga e përjetësoi: “Mu te pusi i Valaresë,/I biri i Hanko kapesë,/Vrau shtatëqind e pesë..”. Historia mbart lavdinë, luftrat, fitoret, dëshmorët, tregon “bardh e zi” mizoritë, brengat, tmerret e tragjeditë. Të gjitha udhët të çojnë tek historia. Idriz Sulli, parlamentari i kanunit dhe sharteve labe është autor i dy kuvendeve madhështore, kuvendin e Besës në Senicë dhe atë të rrepeve të Agait (1773) pranë qytetërimit zhulatas dikur me kala, akademi e bibliotekë të famshme. Brezat mësojnë nga autorë si Ismet Elezi, Marko Koroni, Eqerem Vlora, Ramiz Harxhi, Riza Runa, Agim Hila, Bardhosh Gaçe, Bernard Zotaj, Albert Zholi, Laver Stroka, Rahmi Memushi, Arif Kazo, Mitat Kondi, Resul Bedo, Tamaz Kondi, Zeqo Cama, Muzafer Pula, Xhemil Çeli, Sejmen Gjokoli etj. Nga Taronina duket qartë Zhulati, ku një burrë të ulur këmbëkryq në mes të fshatit, si në kuvende, një perandor që ishte brenda rrapit shekullor të Zhulatit, por që e zbuloi me finesë artistike artisti Murat Shuquri Këraj më 17 gusht 2013. Kalaja “majë kodrine”, pa mure e gurë, por vetëm me ca radhë guri. U grabit në shekuj. Andartët më 1914 i rrëmbyen kambanën e sahatin për të shuar historinë. Zhulati quhej Julius/Zhul.. dhe heraldika botërore e njeh si kaproll në arkivat e Venedikut. Çelebi “Zhulati ndodhet në një zonë të thellë malore, me 200 shtëpi .. Kalaja e Zhulatit madhështore si kalaja e Kordusit ose Benefshes në Peloponez, u ngrit nga mbreti i Spanjës dhe ka ndërruar “pronarë”, me Dukën e Venedikut, në shekullin e Bajazitit me Qedik Ahmet Pasha; në shekullin e XVII u sundua nga “Çarçanët”, (titull osman). Çarçanajt janë Gjikaj të Qeparoit, Senicës e Fushëbardhës. “Çarçanët”, komanduan edhe kalanë e Zhulatit.

Në fushëbardhën historike e lapidare të memorialeve

Në këtë trevë padyshim më i madhi është Papa Zhuli burri dhjetë shekullor. Në Taroninë një lapidar kujton të shkuarën luftarake, por dhe vetë duket sikur ka dalë nga LIIB. Në Taroninë mushkëritë zgjerohen nga ajri si parfum mali që të gudulis fytyrën.

Para një çerek shekulli korierja e më vonë autobusi i Skënder Veliut, qëndronte çdo mëngjes në këtu, ku merrte “racionin” e Zhulatit, 10 vende të rezervuar në autobus drejt Gjirokastrës. Rruga gjarpëron grykës së Çullunarit në fundin e Hingës, emër i gjetur në zhargonin popullor. Kemi hyrë në Fushëbardhë. Ndihemi ndryshe. Gjaku lëviz me natyrshmëri e gjallëri. Takojmë vendin e këngës, trimërisë, mençurisë, për të cilën këngëtari virtuoz fushëbardhiot Murat Nelo Cama këndon: “Fushëbardhë nuk ka më lartë,/Këtu zoti derdhi mjaltë,/ Të dha bukuri e dije,/Mbretëreshe labërie…”..“Trimëri guxim i labit,/Për kët’ popull fisnik/Fushëbardha lapidare,/Por dhe Qafa në Skërficë…” Emri “Mbretëreshë Labërie” i takon princit të polifonisë pilurjotit me rrënjë Lefter Çipa. Ai erdhi i pari ta prekte memorialin “Fushëbardha 2014”.

Fshati e vendbanimi historik ku ka jetuar Papa Zhuli, themeluesi i Kanunit të Labërisë, është i njohur edhe pse 933 vjet më parë në qershor 1081 u realizua dhe marrëveshja e parë në Labëri. Papa Zhuli edhe me këshillën e të urtëve të krahinës bëri pakt me ushtrinë e Boemundit (sipas revistës “Shejzat” Romë 1957). Udhëtari që zbret në Fushëbardhë e gjen vet emrin e fshatit. Fusha e bardhë flet shumë me dy lapidarë, një çezmë me emblemë dhe domethëniet e shekujve për ngjarjet. Monumentet dhe rrapi “monument kulture” tregojnë për luftë e qëndresë, për sakrificë e mbijetesë shekullore, për unitet njerëzor, dikur kanunor, përbën një kompleks vlerash të kulturës shpirtërore të bashkësisë labe, që ngjan si kala qindravjeçare të ndërtuar gur mbi gur, si monument i kulturës materiale, dhe të bashkarisht në unitet të pandarë si pjesë përbërëse e kulturës së kombit shqiptar. Jeta dhe e drejta zakonore janë të gdhendura dhe përbëjnë unitet vlerash zakonore; lirinë, barazinë, nderin, besën, mikpritjen, solidaritetin njerëzor..

Në Fushëbardhë nuk rreshtin gojëdhënat për Papa Zhulin, për mençurinë…për të drejtën zakonore labe. Historiografia nuk e ka thënë plotësisht fjalën e saj për këtë figurë të rëndësishme të Kanunit të Labërisë gjendet qysh atëherë dhe ka vepruar në praktikë krahas monokanunit bizantin, pavarësisht se ende nuk janë gjetur dokumente arkivorë. Një personalitet i kulturës labe e më gjerë studiuesi i apasionuar Fitim Çaushi, e analizon historinë përmes vargjeve të këngës si një nga këngët më të vjetra dhe më të bukura: “Lum, o bir, Petro Zhulati,/Kal i kuq sa gjysmë shpati,/Me Bizant të zu inati,/Ç’i bëre gjithë ata trima,/Me kuaj si vetëtima,/Jataganët vringëllima”.

“Fushëbardhë 2014” – memoriali i luftës, qëndresës dhe mbijetesës

Përpara na shfaqet me përmasa të pabesueshme Memoriali “Fushëbardha-2014” në qendër të fshatit, i veçantë në llojin e vet, që mbart historinë e një shekulli më parë, që mbart emocion, mendim të thellë, vërtetësi e vlerë të lartë artistike. Ai flet për betejën në Qafë të Skërficës, në këtë istikam natyror, ku çeta bëri një qëndresë heroike për një javë rresht ditë e natë nga 20 deri në 26 qershor 1914. Memoriali fletë për bashkim e burrëri, për qëndresë dhe mbijetesë. Skërfica u kthye në një xhephane të vërtetë lufte. Rezistenca ishte mjaft e fortë dhe pati përgjakje nga të dy palët. Memoriali të kujton luftën që u bë fillimisht nga 11 fushëbardhas si detashment zbulimi i përparuar në Gurët e Bashe, tek Shpella e Dhespinës, Shkëmbi i Kaze, Nomeja e Qershisë, Përroi i Shametit, Qafa e Trullave, Gropa e Dërrasës poshtë Gramatisë, Vrahull e deri në Qafë të Skërficës. Memoriali flet më shumë se 1000 fjalë për luftën e Skërficës në një patkua strategjik të gozhduar në të dy anët e malit në darën e malit të Gramatisë dhe të Pylloit.

Memoriali përjetëson Skërficën dhe burrat e shquar që u trupëzuan njësh me të në emër të lirisë: Halil Sullo, Dalip Kondi, Halil Nora, Rizal Muho, Sejdi Baho, Surja Tefa, Cenko Onjea, Mete Jonuzi si dhe 60 të plagosur që shkruan faqe heroizmi që u gdhend në panteonin e kombit.
Memoriali përmban dhe Haxhi Muxhain nga Zhulati; … që ranë dëshmorë në një xhephane të përbashkët lufte për Labërinë, por dhe dëshmorë të tjerë që jetën e bënë fli për atdheun. Dokumenti “dëshmor” i përket vendimin Nr. 162 datë 30.11.1979. botuar në librin “Dëshmorët e Atdheut”, me rastin e 100 vjetorit të shtetit. Memoriali përmban histori, luftë, qëndresë e mbijetesë. Në të janë të shkrira motivet, etapat, mendimi unanim i djemëve të Fushëbardhës, nderim për brezat e sakrificave sublime. Kënga “Fushat me lule, malet me dëborë,/Qaj moj Shqipëri, ulëri e gjorë,/Gratë e Kurveleshit nisen për në Vlorë..” është në çdo grimcë të memorialit. Dëshmitari okular, Ramiz Harxhi nga Gjirokastra, ka publikuar një shekull më parë në Amerikë të vërtetën për “Betejën e Skërficës: “Në luftën e rreptë, q’u bë në Skërficë,/Ku, kundër një tufe, luftoi një pakicë,/Grykën e Skërficës, shtegn’e Labërisë,/Ç’e kishin rrethuar shtazët e Greqisë….Trimërisht luftuan me rrëmbym sa s’thuhet,/Sa q’ajo betejë as mund të përshkruhet, /Të pavdekur janë gjith’ata luanë,/Që për nder të kombit u grin’e u vranë”. Skërfica është shtegu i udhës së lashtësisë, si pjesë e strategjisë së mbretërve. Në 230 p.e.s Antigonea. Qafa e Skërficës kjo fortesë natyrore ishte dhe në planet luftarake të kalimit ushtarak për të sunduar në Foinike, kryeqytet i epirotasve. Mbreti Skerdilaid, komandant ushtarak dhe sundimtar i shtetit ilir (217-205 pes), që ishte kunati i Teutës së Durrësit, 23 shekuj më parë, i solli fitoren Mbretëreshës Teuta mbi foinikasit. Skerdilaidi manovroi trupat në Skërficë dhe bashkë me Teutën për krijimin e një Fronti të Adriatikut kundër Romës. Skërfica ishte porta ku vendosej fati i luftës. Zotërimi i Butrintit, Onhezëmës (Saranda) erdhi pas marshimit të Skerdilajdit me ushtrinë në ngushticën e lumit të Kardhiqit, në Fushëbardhë dhe në Skërficë. Historiani grek Polibi, shkruan: “Kur kaonët morën vesh se Skerdilajdi me 5000 luftëtarë ilirë po vinte kundër tyre nëpër tokë, duke kapërcyer ngushticën e Antigonesë, dërguan një pjesë të forcave të tyre për të mbrojtur këtë qytet”. Më vitin 198 p.e.s., mbreti Filipi V u nis për të pushtuar “ngushticat e Antigonesë”, por në planet e luftës kishte dhe “portën” e Skërficës. Historiani romak Tit Livi, shkruan: “..ushtria romake e udhëhequr nga konsulli romak Tit Kuinkt Flamini, e ndihmuar edhe nga një bari vendas që dinte shtigjet, goditi nga pas shpine kampin maqedon në anë të lumit Aos (Vjosa e sotme).

Në shekuj Fushëbardha e Skërfica ishin dhe mbetën çelësi magjik në shtegun e parë të Labërisë. Në gjoksin e grykës së Skërficës u “gozhdua” kujtesa e luftës si ngjarje lapidare e madhore e fillimshekullit të XX. Misioni i thjeshtë, por i madh e i shenjtëruar: “ruajtja e tokës shqiptare”. Lufta zgjati nga 20 deri më 26 qershor 1914. Çeta e Fushëbardhës kishte edhe djem nga Zhulati, Golemi, Picari, Libohova, Gjirokastra, Delvina, Rrëzoma që në total shkonin mbi 120 luftëtarë. Komandoheshin nga Halil Sullo në shtegun e parë të Labërisë. Luanët flisnin me grykën e maliherit ndaj pesëqind andartësh. “Kali i Trojës”, nuk mundi të mposhtë “Patkoin strategjik” të Skërficës deri në largimin e gjithë banorëve drejt Vlorës. Fushëbardha e Skërfica të lidhura pazgjidhshmërisht nëpër shekuj. “Patkoin strategjik” të Skërficës e “zbuluan” për herë të parë dhe u ndeshën legjonet romake, Pirrua i Epirit tregoi muskujt në emër të forcës dhe krenarisë kaone, duke bërë që të lartësohej lavdia e forca e madhështisë ilire. Në Skërficë me marrëveshje me Papa Zhulin kaloi Boemundi, por u bë shteg i pakalueshëm për gjithë hasmët e të pabesët e Shqipërisë. Skërfica dhe Fushëbardha si binjake historike në mbretërinë e Zotave. Shkalla e Bregu i Erëzës bashkë me qafën e pesë priftëre janë mbushur me legjenda e mite që i pështjell Lëmëthi me mistere historike. Ato janë dëshmitare nga kaluan romakë, bizantinë, venecianë, osmanë, grekë etj. Vëndasit u ndeshën me perandoritë në Gjashtë, Lëkurës, Sarandë, Delvinë, Rrëzomë në të gjithë Kaoninë. Liria, dinjiteti, krenaria kanë shoqëruar në shekuj luftëtarët Fushëbardhas, zhulata.. në barikadën e shekujve. Ndaj u bënë barikadë për andartët e 1914-ës. Nuk harrohet “përqafimi” bajonetë më bajonetë e thikë më thikë më pushtuesit në Skërficë. Kaonia, Labëria, Fushëbardha ecin… në rrugën e prosperitetit.

Dëshmorët e djeshmja dhe e sotmja bashkë. Rruga aty këtu ndriçon nga gurët e shndritshëm fosforikë, që Fushëbardha i ka me bollëk. Ngjan si bulevard pedonaleje e ndriçuar me drita të “mbira” nga dheu. Ato rezatojnë vetëm lartë. Dëshmorët e 14-ës, luftëtarët e tjerë në Skërficës nuk bënë pakt me dredhinë, sepse nuk u zihej besë të pabesëve. Dëshmorët u trupëzuan me kalanë natyrore të Skërficës, portën e parë të Labërisë. Ata ngelën në panteonin e kombit e memorien popullore të Kardhiqit, Rëzomës, Labërisë, mbarë kombit shqiptar. Fushëbardhën e kishte mbuluar një mbrëmje magjike ku tingujt e muzikës çanin muzgun. Hëna që sapo nxori synë mbi majin e Lucës si ta dinte që ishte festë nuk e linte fshatin të flinte. Fekste habitshëm mbi lapidarët e dëshmorëve, mbi sheshin e fshatit, shkollën, rrapin, çezmën e re, shtëpi më shtëpi dhe e kishte kthyer natën në ditë!.. Diku larg një lehje qeni, një këngë këndezi, një zile mushke, një blegërimë qingji… Çezma “thërmon” ujin me gurgullimë… Gjithçka flet. Yjet e hëna kuvendojnë gëzueshëm, vallëzojnë dorë më dorë shtegtojnë larg…Sami Frashëri shprehej: “Njerëzit i bëjnë të përjetshëm veprat”. Memoriali i 100 vjetorit të luftës, dëshmorëve të Skërficës dhe kontributit në luftë për liri e pavarësi flet shumë, thjeshtë e qartë.

Nisma ka autorësi: “Shoqata “Fushëbardha”, Çuli, Trifoni, Nexhipi, Pajtimi, Banushi, Tiku, Teli, Flamuri…skulptori i talentuar Murat Këraj. 16 gushti 2014 po afron.. Këngë e monumente të reja sërish do ngrihen në Fushëbardhë, por memoriali i luftës, qëndresës e mbijetesës për betejën e Skërficës do tregojë gjatë shekullit XXI dhe në shekujt e tjerë.

Rajoni i Durrësit ishte konstruktuar me një rrjet mbrojtjeje nga më të fuqishmit e kohës, pasi ishte porti kryesor i vëndit dhe në rast zbarkimi të trupave armike në gjirin e Durresit dhe atë të Lalëzit, rrezikohej kryeqyteti i vendit Tirana e cila ishte vetëm 30 km larg.

Akademistët ushtarakë të asaj periudhe kishin hartuar një rrjet të kryqëzuar zjarresh për mbrojtjen e territorit, por kishin instaluar njëkohësisht edhe një vijë mbrojtjeje të paisur me topa të artilerisë së rëndë me qitje direkte për të siguruar 12 milje hapësirë detare të ligjëruar sipas konventave ndërkombetare të detit.

Ish ushtaraku Vladimir Duda flet me hollësi për mënyrën e organizimit të Regjimentit të 4-të të Artilerisë Bregdetare Detare në Durrës, regjiment që sipas tijë, ka qënë dhe mbeti deri në fund një nga njësitë kryesore të ABD në veçanti dhe të artileris së ushtrisë në përgjithësi.

Ky regjiment, sipas Dudës, ka qëndruar në pararojë në vijën e parë të zjarrit direkt në buzën e ujit dhe në kepat e largët të rrethit të Durrësit për mbrojtjen e kufirit shtetëror detar e bregdetar në bashkëveprim të ngushtë me forcat tokësore, ushtarako detare e të aviacionit si dhe forcat vullnetare e ato kufitare që vepronin gjatë gjithë vijës bregdetare që nga derdhja e lumit Ishëm e deri në grykëderdhjen e lumit Shkumbin. Një hartë ushtarake e asaj periudhe tregon qartë se ishin rajonizuar repartet e shumta si dhe pozicionet e vijës së parë të artilerisë.

Detyra kryesore e kësaj njësie ishte që të mbronte me zjarr kufijtë detarë të vëndit që nga largësia maksimale e larghedhjes së topave deri në buzën e ujit, të mbronte portin më të rëndësishëm të vëndit tonë dhe të mos lejonte zbarkimin e trupave desantuese në të. Po ashtu detyrë e veçantë ishte edhe Mbrotja e bazës ushtarake të FLD në Kepin e Bisht Pallës anijeve e katerave silurues në pikat e hapjes faktike si në Kepin e Rodonit deri në Kalanë e Turrës. Si dhe mbrotja me zjarr e anijeve të flotës sonë gjatë goditjeve të përbashkëta si në gjirin e Durrësit dhe në atë të Lalëzit duke dëmtuar asgjësuar desantin ajror që mund të zbarkonte në fushën e Hamallajt dhe në ish kënetën e Durrësit.

Vladimir Duda thekson se kjo njësi zotëronte fuqi të madhe zjarri dhe larg hedhje. Bateritë e kepave mbronin me zjarr të gjithë hapësirën detare të vëndit tonë në thellësinë 12 milje ose 22 km. Nga Repi i Rodonit deri në Kalanë e Turrës kishte në vijën e parë 32 topa të kalibrave të rëndë. Të gjitha qëndërat ishin të paisura me ushtarë aktivë të gadishmërisë ushatarke. Norma e hapjes së zjarrit që nga dhënja e urdhërit pas konstatimit të objekteve në det ishte për repartet bregdetare 7 minuta. Shkeljet e kësaj norme të çonin në gjyqin ushtarak. Repartet më në thellësi kishin normen 17 minuta.

Një veçori specifike e Regjimentit Bregdetar të Durrësit ishte se të gjitha topat ishin të fortifikuar në tunele. Vënd komandat po ashtu në tunele të gatëshme për të përballuar çdo lloj sulmi. Të gjitha bateritë në veçanti nga artileria tokësore, kishin brënda qëndrave të zjarrit nga 150 predha për top dhe mbushje të kalibrave të mëdha.

POZICIONIMI I BATERIVE TE REGJIMENTIT

Regjimenti i 4-rt i ABD në momentet e krijimit të tijë përbehej nga 7 bateri të disllokuara në pozicione zjarri të cilat ishin : Bateria 122 m/m e vendosur në Shetaj, Kepi i Rodonit me larghedhje të predhave 24 km. Bateria 130 m/m me tërheqje mekanike e vendosur në Shkafane, larghedhja e predhave 27 km. Bateria 122 m/m top e vendosur ne kepin e Bishtpallës me larghedhje 24 km. Bateria 130 m/m stacionar vendosur në Currila, larghedhja 24 km. Bateria 130 m/m me tërheqje mekanike e vendosur në Golem të Kavajës dhe më pas në vitin 1973 u vendos në tunelet e Shkëmbit të Kavajës, larghedhja 27 km.

Bateria 122 m/m top e vendosur në Karpen të Kavajës larghedhja 24 km. Bateria 130 m/m stacionare e vendosur në Kalanë e Turrës me larghedhje 24 km. Në vitin 1978 u bë riorganizimi i regjimenteve të ABD dhe Regjimnetit te 4-t i u hoqën bateritë e Karpenit të Kavajës dhe të Kalasë së Turrës. Dhe i u bashkëngjiten 2 bateri të tjera që ishin në vartësi të regjimnetit të Lezhës, bateria 122 m/m e Kepit të Rodonit dhe bateria fushore 100 m/m në fshatin Bizë të Ishmit. Me ardhjen e këtyre 2 baterive regjimenti plotësonte detyra zjarri në Gjirin e Shëngjinit.

VROJTIMI DHE MODERNIZIMI I TEKNOLOGJIS ZBULUESE TË MJETEVE DETARE ME RADARË JAPONEZË

Ujërat territoriale sipas skemës së regjimit të lundrimit përfshinin territorin 12 milje thellësi nga vija e drejtë që bashkonte Kepin e Rodonit me te Bisht Pallës, Kalanë e Turrës, dhe vijonte. Ujrat brenda kësaj vije quheshin ujra të brëndëshme. Ujrat tona territoriale, vijon biseden Vladimiri, fillonin pas kesaj vije dhe shtriheshin në 12 milje ose rreth 23 km.

Në këto parametra bateritë e Rodonit, Bisht Pallës dhe Kalas së Turrës duke pasur larghedhjen e predhave deri në 24 km e mbulonin me zjarr tërësisht këtë sipërfaqe ujrash territoriale. Nga ana tjetër u moren masa të rëndësishme për forcimin e zbulimit të mjeteve detare. Kështu krahas 2 stacioneve radiolokatore që kishin Currilat dhe Kalaja e Turrës, në vitin 1978, vit që koinçidon edhe me prishjen e mardhënjeve miqësore me Kinën, të gjitha bateritë bregdetare u paisen edhe me radarë J.R.C.

Japonezë me aftësi zbulimi deri në 72 milje që e mbulonin plotësisht zonën e zbulimit të objekteve detarë në largësi të mëdha. Krahas tyre për zbulim ishin në funksion edhe P.C.V-të në Shetaj, Durrës dhe në Gurin e Gomares ne Divjakë. Që kishin fuqi zbulimi shumë më të mëdha.

Ndërkohë në të gjitha bateritë shërbimi i zbulimit organizohej 24 orë pa ndërprerje. Ky ishte një shërbim optiko pamor me sy dhe instrumenta si dhe me radar. Ky shërbim kryhej edhe në drejtim të ajrit. Të gjitha pikat e vrojtimit, ashtu si në të gjithë rajonin bregdetar të vëndit, edhe ato të Durrësit, nga Rodoni deri në Kalanë e Turrës, ishin të detyruara të raportonin në vënd komandat qëndrore dhe në grupin e drejtimit në çdo 15 minutësh se çfarë objekti kishin në sektorin e vrojtimit të tyre. Dhe të gjitha këto pika bashkëvepronin me njëra tjetrën për të ndjekur objektet detare që lëviznin në thellësi duke përfshirë edhe anijet tregtare, ushtarake si dhe deri tek peshkatoret tona.

SHMANGIA E INCIDENTIT TE RATSËSISHËM ME 2 DESTROJERË QË KISHIN SHKELUR NË UJRAT TERRITORIALE

Vladimir Duda ruan shume kujtime të veçanta nga jeta ushtarake në këtë regjimnet. Ku ka pasur disa detyra drejtuese si Komnadant Baterie në Shafane, Shef Zbulimi i Regjimnetit, Shef Shtabi i Regjimnetit të Artilerisë Bregdetare dhe në fund të karierës ushtarake ka pasur detyren e Shefit Operativ të Regjimnetit. Ai tregon se si në vitin 1980 ishin duke kryer një qitje reale në det në zonën e Currilave të Durrësit. Shenja që do të goditej, maketi lundrues po afrohej në pikën kur sapo do të jepej komanda për të hapur zjarr. Ai kujton: “ Papritur, në drejtim të maketit që do të qëllohej, kur sapo do të jepja komandën e hapjes së zjarrit, dalloj larg në horizont 2 destrojerë që ishin duke lundruar në vijë të drejtë me shenjën që do godisnim. Ato sapo kishin hyrë pak në ujrat tona territoriale. Ndalova zjarrin urgjentisht dhe njoftova Komandën e Regjimnetit për situatën që na u paraqit papritur.

Pas kontaktimit të tyre me Komandën e Marinës dolën 2 katera siluruesa në det dhe u afruan te destrojerët dhe i njoftuan për hyrjen e tyre në ujrat tona teritoriale. Ato ndërruan kurs dhe dolën nga zona. Në se do të kishim qëlluar në ato momente realisht do të ishim gjendur padashur në një prag incidenti ndërkombëtar të rëndë” thotë Duda. Po këto “ rastësi “ me pasoja kanë vijuar edhe më pas. Në vitin 1993 në kohën kur po bëhej rikonstruksioni i divizionit dhe i njësive të reparteve të tijë, në Currila zhvillohet një stërvitje treguese në të cilën merrte pjesë edhe Ministri i Mbrojtjes Safet Zhulali dhe Shtabi i Ushtrisë.

Stërvitja kishte si temë: “Veprimet e batalionit të këmbësorisë në mbrojtje në bregdet në bashkëveprim me të gjitha llojet e armëve”. Në atë kohë, kujton ushtaraku Duda, megjithese isha i shkarkuar nga të gjitha funksionet, më dhanë si detyrë që të udhëhiqja pregatitjet e efektivit të artilerisë bregdetare për qitjen që do të bëhej. Në këtë periudhë në bregdetin tonë patrullonin 2 destrojerë amerikanë për të bllokuar trafikun e klandestinëve. Kur filluam stervitjen për pregatitjen e efektivit ndezem edhe lokatorin ZALLP 13 prodhim sovjetik i vitit 1954, me llampa. Për mësim filluam të përcaktonim drejtimin, kursin dhe shpejtësinë e 2 destrojerëve, me që nuk kishte objekt tjetër në det.

Ata po lëviznin në drejtim të veriut njëri pas tjetrit. Në momentin kur po përcaktonim të dhënat për drejtimin e lëvizjes së tyre,kurs, shpejtësi etj atyre i u bllokohen të gjitha stacionet e drejtimit. Dhe përfaqësuesit e tyre pranë Ministris së Mbrojtjes protestuan se një stacion radiollokator shumë i fuqishëm u ka bllokuar stacionet e drejtimit. Ata kishin dyshuar se mos ishte i qëllimshëm ky bllokim për të ndikuar në mos zbulimin e rrjetit të trafikut të klandestinëve në Adriatik.

Në atë periudhe Ministria e Mbrojtjes ishte me personel krejtësisht të ri dhe të papërvojë dhe ende nuk ishte stabilizuar personeli i artilerisë bregdetare që të njihte situatën në Durrës. E njëjta gjë ishte edhe për divizionin e Shijakut. Për fat në divizion ndodhej ushtaraku Gjergj Marina i cili e kuptoi situatën. Ai me telefonoi dhe me pyeti në se kishim bërë stërvitje me ZALLP 13 dhe se çfarë objektivash kishim përpara. I u përgjigja se po dhe se në drejtim të baterisë kanë qënë 2 destrojerë. Më njoftoi se kanë protestuar në Ministri se u kishim bllokuar stacionet e drejtimit të tyre. Më këshilloi që të merrja masa për plotësimin e dokumentimin e zbulimit pasi do të shkonte një ekip për verifikim. Po problemi u mbyll me kaq./Shqiptarja.com

Me datë 6 maj të vitit 1619, u nda nga jeta prifti arbëresh dom Lukë Matranga (1576-1619) në Horë të Arbëreshëve. Papas Lekë a Lukë Matrënga është autori më i vjetër arbëresh që njohim deri më sot. Dom Lukë Matrënga (siç e quan edhe atë Justin Rrota në veprën “ Per historìn e Alfabetit Shqyp”, Shkodër 1936 e jo ‘Lekë’ siç shkruhet në shumë libra letërsie) u lind në Horë të Arbëreshëve në Sicili.

Pasi kreu studimet filozofike e teologjike në kolegjin e Shën Athanasit në Romë, u kthye në Sicilinë e tij të lindjes, ku shërbeu si prift. Në vitin 1592 përktheu nga italishtja dhe botoi në Romë katekizmin e jezuitit atë dr. Ledesma me titull “E mbesueme e kërshterë” “Embuesueme e Chraestere” e Lukë Matranges ( Doktrina e Krishterë).

Kjo vepër me 28 faqe që ka rëndësi shpirtërore e katekistike për historikun e kishës arbëreshe, përveç rëndësisë e vlerës letrare. Kjo vepër përfshin një vjershë me tetë vargje që përbën llojin e parë të vargut të shkruar shqip, si dhe vetë katekizmin, është pra një doracak fetar për doktrinën e krishterë në formë pyetje-përgjigje.

Kjo vepër është e rëndësishme edhe për dokumentimin e një faze të vjetër të të folmeve të arbëreshëve të Sicilisë. Ajo paraqet interes edhe për vjershën e shkurtër botuar në atë vëllim, dokument i parë i botuar i vjershërimit shqip. Një prej dorëshkrimeve qe botuar edicioni i Doktrinës me shënime të Prof. M. La Piana në revistën ‘Roma e l’Oriente’ – 1912. Ja një fragment i shkurt poetik shkëputur nga teksti i Matranges te Këngë e Përshpirtshme:
Gjithëve thëres, kush do ndëlesë,
të mirë të krështë, burra gra,
mbë fjalët e Tinëzot të shihi meshë,
se s’ishtë njerii nesh çë mkatë s’kaa;
e lum kush e kujton se ka te vdesë,
e mentë bashkë mbë Tënëzonë i kaa,
se Krishti ndë parrajsit i bën pjesë,
e bën për blje të tij e për vëlla.

Historia që na kujton rikthimi i Izetit/ Kur ishte gjallë i hidhnin pështymë, prej 20 vitesh i hedhin lule
Shkruan: Memo Aliaj

Rikthimi i Izet Haxhiajt në “zyrat” e drejtësisë shqiptare, për të deklaruar të vërtetën e ekzekutimit të deputetit Azem Hajdari (sipas tij), ka hapur edhe shumë “letra” të vjetra, lidhur me qëndrimin që kupola “berishiane”, ka mbajtur ndaj tij sa ishte gjallë në vitet 1992-1998. Pas vdekjes, Azemi u “nderua me madhështi” prej partisë që e diskretitoi sa ishte gjallë.

Me urdhër të Sali Berishës që ishte realisht organizatori i sulmeve ndaj tij, Azemit iu thurrën këngë e iu shkruan monografi. Iu dhanë dekorata e tituj të lartë nderi. Iu bënë dokumentarë filmik historik e simpoziume, duke e trajuar si “hero”. Me emrin e tij, u emërtuan sheshe, qëndra rinore, lulishte e shkolla. Iu ngritën buste e monumente. I bënë vajzën deputete, si simbol vazhdimësie të aktivitetit të tij!

Në çdo përvjetor të “Dhjetorit ‘90”, në çdo datëlindje e datë vrasje të tij, udhëheqësit e PD kujtojnë aktin heroik të Azemit, në themlimin dhe fuqizimin e PD. Por nuk kujtojnë “veprën e madhe” të tyre denigruese kundër Azemit, deri me shkarkim e përjashtim nga strukturat e paritsë dhe me heqje imuniteti për ta futur në burg!

Kanë kaluar 20 vjet, qysh nga koha kur Azem Hajdari nuk nderohej, por diskretitohej prej udhëheqjes së PD, që në atë kohë ishte vetëm me 1 person: Sali Berishën. Ndërsa të tjerët, ishin “kukulla me kollare”, që përdoreshin prej tij si “lolo”.

Vitet 1992-1998, ishin vitet kur Azemit i hidhnin pështymë e ngrinin akuza, ata që sot i këndojnë këngë, i derdhin lotë, i ngrenë statuja e i hedhin lule…plastike tek pllaka përkujtimore!

Por edhe këtij rituali nderimi fals, PD po i nxjerr qëllimisht bojën, aq sa thuhet se nga kjo hipokrizi është distancuar edhe vetë familja e Azemit. Këtë e vërteton ky fakt: Nëse e rishikoni kronikën e homazheve të 5 Majit 2018, do të shikoni se krerët e PD vendosën kurorë me lule edhe në vend-varrimin e Azem Hajdarit, por në këtë homazh mungonin familjarët e Azemit, madje edhe e bija deputete!

Historia e (gjoja) nderimit të Azemit, ka nisur pas vrasjes së tij, ndërsa historia e ç’nderimit ka nisur e vazhdoi intensivisht kur ai ishte gjallë, duke kulmuar 22 vite më parë, me 24 pyetje të “zeza”, që Sali

Berisha i drejtonte Azemit, maskuar pasa gazetës “ALBANIA”, botim special i SHIK, që përdorej për presion me hapje dosjesh të kundërshtarëve të Berishës.
Sot, për t’i rifreskuar kujtesën dyshes Berisha-Haxhia dhe familjes Hajdari, po publikojmë 24 pyetjet drejtuar Azemit nga SHIK i PD dhe 24 përgjigjet, që që dha Azemi, duke ia adresuar personalisht Sali Berishës:

Ja 24 pyetjet drejtuar Azem Hajdarit nga SHIK i Berishës

1. Ku e gjetët vilën e gjermanëve dhe me çfarë shume lekësh e bëtë rikonstruksionin e saj?

2. A e keni njohur Ajdin Sejdinë, dhe punën e gropave të tij?

3. Ti, rrogëtar i thjeshtë i Parlamentit, ku i gjete dy makinat “BMW” dhe “XHIP”?

4. Ku e ke fiatin “Regata”?

5. Pse firma “Ylli Bingo”, të fali fuoristradë para dhjetë ditësh? A e di ku ka punuar pronari i saj, dhe ku i ka kaluar këto katër vjet?

6. Ç’të lidh me firmën G….?

7. Po me frigoriferët që ka futur kontrabandë të kësaj firme para një viti e gjysmë dhe. a të kujtohet kush i shoqëronte?

8. Ç’të lidh ty me “B&G”, që u arratis me 1.2 milionë dollarë? Po me autobotët e karburanteve?

9. A ke dëgjuar gjë dhe a ke ndonjë lidhje me një numër llogarie, që Partia e Legalitetit ka në një bankë në Zvicër?

10. Ku e ke makinën që të fali Leka Zogu, para tre vjetësh?

11. A të kërkon akoma 10 milionë lekë, firma që të bëri rikonstruksionin e vilës?

12. A i ke takuar ditët e fundit djemtë simpatikë të Shijakut, dhe a i vazhdojnë ata punët e tyre me fitime përrallore?

13. A di ndonjë gjë për vilën e Marikajt dhe a të kujtohet, se pronë e kujt ishte ajo në vitin 1991?

14. Meqenëse je marrë shumë me punët e Rendit dhe të SHIK-ut, a të kujtohet Irakli Koçollari dhe a njiheshe me të?

15. A të kujtohet sa plumba mori pardesyja tënde e bardhë e veshur në trupin e I. H dhe, a e ke pardesynë që të fali Luan Pobrati?

16. A ke qenë këto ditë, nga shtëpia e Bardhyl Faskos dhe nëse ke qenë, si i shkojnë punët me pikën e karburantit?

17. Si arrite të marrësh shtëpinë e Erebarave për vëllain, në një kohë që Komisioni i Kthimit të Pronave, ka dy vjet që ia ka kthyer pronarëve të ligjshëm?

18. Meqë merresh shumë me punët e Rendit e të SHIK-ut, a të kujtohet kush t’i ka paguar paratë në hotelin “Palladio” në Greqia (Qendër e e Shërbimti Sekret Grek “ASFALIA)?

19. A ke dëgjuar ndonjë gjë për kontrabandën e kafesë dhe, a po i vazhdon më Guçja këto punë?

20. A ke miqësi me Maks Haxhinë dhe, si iu shkojnë ato “punët” juridike?

21. A ke takuar miq në restorantin “Kenedi” dhe, a të kujtohet ndonjë bisedë me ta?

22. Si “ekspert” i punëve të SHIK-ut, a e di sa përqind të njerëzve që të shoqërojnë për punët e sindikalizmës, janë ish-agjentë të Sigurimit të Shtetit?

23. Si president i sindikalizmës, a do të vazhdoni të merreni me deputetllëk? Po me presidencën e arteve marciale?

24. Çdo të bësh, me pronat e sindikatave?

Përgjigjet që dha Azem Hajdari, drejtuar Sali Berishës

1. Ajo ishte një shtëpi dërrase, që u privatizua. Unë e kam marrë me vendim të Qeverisë të firmosur nga Meksi, si dhe me vendim të Bashkisë. Kam dhe fotografi që tregojnë gjendjen e saj fillestare. Kam paguar 1 milionë lekë.

2. Jam i pari, që e kam denoncuar Hajdin Sejdinë. Pyetjet i duhen drejtuar atyre që e kanë lejuar Sejdinë të largohet nga Shqipëria.

3. Për pesë vite, nuk kam marrë asnjë automjet nga Parlamenti, duke punuar me makinat e miqve, si deputet i një zone të largët. BMW-në, ia kanë dhënë shoferit tim (mund të pyetet edhe ai) dhe e kam përdorur si presidenti i klubit “Vllaznia”. Ndërsa makinën “Xhip” e kam përdor për fushatë dhe ma kanë dhënë miqtë e mi.

4. As kam patur dhe as kam përdorur “Fiat Regata”.

5. “Ylli Bingo” s’më ka falur asnjë makinë. Personalisht unë e respektoj, më duket djalë i mirë. Nuk di ku ka punuar dhe ku ka qenë.

6. Kam tre vjet që nuk kam takuar as për t’i dhënë dorën. Dikur ka banuar afër shtëpisë time në Lagjen Nr. 8.

7. As nuk kam dijeni për një problem të tillë. Nëse kanë problem me K. K., pyesni atë si dhe personin që e ka shoqëruar.

8. Është hera e parë që dëgjoj një emër të tillë. Sa për autobotët e karburantit, le t’i drejtohen firmës “Shqiponja-PD”, presidentit të saj (Berishës) dhe atyre që janë marrë me karburantet. Policia i di emrat e tyre.

9. As kam dëgjuar dhe as kam asnjë ide, për një problem të tillë.

10. Nuk është e vërtetë. Mbata në përdorim për 3 muaj, një makinë nga Guri Durollari, automjeti ka 2 vjet që ndodhet për riparim në ofiçinën e Ministrisë së Brendshme.

11. Po, mi kërkon firma “Fratari”. Kemi rënë dakord, që t’i paguaj me këste. Kam paguar disa këste. Drejtojuni firmës “Fratari”.

12. Kam punuar 4 vjet në Shijak si deputet. Nuk kam pasur asnjë lidhje individuale, por vetëm me institucionet. Le të pyetet populli i Shijakut.

13. Vila e Marikajt, ka qenë për 30 vjet pronë e Sigurimit të Shtetit deri në vitin 1991.

14. Koçollari më kujtohet. Unë isha Kryetar i Komisionit Parlamentar për Rendin-SHIK-un, ku ai ishte kryetar i SHIK-ut, që qëndroi në detyrë edhe disa kohë pas fitores së PD dhe më të kam patur raporte pune.

15. Ju them se I.H. është djali i dajës i nënës sime, ai u vra nga Feriz Kërnaja që është arrestuar në prani edhe të Agim Shehut dhe sot vuan dënimin. Luan Pobrati ka qenë mik i disa personave, që sot janë veshur me pushtet të lartë në PD.

16. Kjo është një pyetje e turpshme, për atë që e bën.

17. Katër vëllezërit e mi, janë pa punë. Vëllai që flitet se ka qenë kryetar i PD në Tropojë. Për shtëpinë e tij nuk di si është marrë dhe nga kush është marrë. Në vitin ’91 ai është qëlluar me plumba në zyrën e tij në Tropojë së bashku me djalin e vëllait të Presidentit Sali Berisha, që quhet Agron Berisha.

18. Hera e parë që e dëgjoj këtë emër hoteli (Palladio).

19. Si e thashë më sipër, kam tre vjet që s’e kam takuar. Nëse të tjerët në PD, kanë problem me Guçen, le t’i drejtohen prokurorisë. Di që K… është nga një familje e përndjekur.

20. Maks Haxhinë? Pas dy vjetësh e kam takuar në rrugë dhe jemi pyetur për shëndetin. Kam respekt për të si njeri dhe pedagog.

21. Në restorantin “Kenedi” kam shkuar me dhjetëra herë, siç kanë shkuar me dhjetëra politikanë. Kam shkuar me miq e kam dalë me miq.

22. Ata që më shoqërojnë për sindikatën, kur shkoj në Kuçovë i quajnë enveristë, kur shkoj në Shkodër i quajnë djathtistë. Nëse kanë akuzë konkrete le ta thonë, por unë di se dosjet nuk hapen për njerëz të thjeshtë.

23. Do vazhdoj deputetllëkun, profesionet që kam dhe ato që me lejon statuti i sindikatës. Do jem presidenti i arteve marciale dhe i klubit “Vllaznia”.

24. Prona të Sindikatave të Pavarura nuk ka më, se i ka shitur Valer Xheka. Së dyti, ka një Dekret të Presidentit të Republikës, që thotë se ato i merr shteti./Pamfleti