Histori

Më 5 prill të vitit 1816 topi krisi njëzet e një herë nga kulla në bashin e kalasë së Kastros. Gjëmuan këmbanat në Janinë dhe në tërë Greqinë: Ali Veziri 73-vjeçar martohej me Vasiliqi Kondakçiun tetëmbëdhjetvjeçare.

Nuk do të bëhej dasmë, po një celebrim brenda sarajeve dhe nuk do të pranoheshin peshqeshe. Edhe kjo ishte një gjë e re, sepse për herë të parë Veziri nuk shikonte anën tregtare të një krushqie.

Po e fshehta e kësaj martese mbetet shkaku i saj, që askush nuk arrinte të kuptonte. Hamendja të çonte te ndonjë nga ato trillet e moshës së vonë që diku e pushtojnë njeriun. Veziri kishte qenë gjithnjë i dhënë pas grave, megjithëse e mbante sa më mbuluar këtë anë të jetës së tij.

Po edhe kjo hamendje binte, po të kujtoje se Vasiliqia ishte një robinë në haremin e tij dhe ai, si njeri që nuk shpenzonte kurrë diçka pa ndonjë qëllim, s’kishte pse të kërkonte dashurinë e saj me anë të martesës. E vërteta mbetej e groposur ndërmjet atyre të dyve.

Katër vjet më parë Aliu kishte shkuar në Plishevicë të Filatit për të kapur ca njerëz që bënin para kallpe me makina të dërguara nga francezët e Korfuzit. Kjo ishte një nga ato mjetet e fshehta të rrezikshme të luftës që synojnë prishjen e konomisë së kundërshtarit.

Aliu i gjeti në punë e sipër, u preu kokat jo vetëm atyre, por dhe tërë meshkujve të lagjes, ndërsa zjarri përpinte fshatin. Po jepte një ndëshkim që të dëgjohej larg.

Ai ishte duke ecur nëpër rrugët e fshatit në flakë, kur u shfaq para tij një vajzë e njomë, që bridhte si një kaproll i ndjekur. Vajza u ndal duke kërkuar me mendje drejtimin që duhet të merrte, sepse nga çdo anë kishte ushtarë.

Po nuk vrapoi, eci si në ëndërr drejt Vezirit, si e vetmja pikë ku mund të mbështetej, pa ditur me të cilin kishte të bënte.

Dridhej e tëra dhe me njërën dorë mbulonte rrobën e grisur në ijë. Veç tmerrit, Aliu pa në sytë e saj diçka që kishte të bënte me pastërtinë dhe thjeshtësinë e shpirtit.

Sytë e një vajze katërmbëdhjetvjeçare gjithnjë të bëjnë të mendohesh, të kujtojnë një udhëtar që ndalet një hop në udhëkryq.

Ajo vajzë e kishte të shkruar në sy rrugën e saj:ajo do të ishte gjithnjë e mirë, e butë, e dhembshur, pa asnjë shtirje me një bukuri të pashoqe.

Kjo bindje, e sajuar aty për aty, i shkoi Aliut në shpirt, ia mori vajzës fytyrën në duar dhe e pa nga afër, zuri t’i fliste, duke harruar veten dhe të tjerët.

Ajo ndjeu ngrohtësinë dhe mbrojtjen që i jepnin ato duar dhe hapi sytë e mëdhenj të shihte më mirë. Ai njeri ishte shpëtimi në një botë që po përmbysej në krisma, në britma e gjak.

Aliu po i thoshte se çdo gjë e keqe kaloi. Vajza u kthye me mendje tek ato që kishte parë, tek koka e prrë e të atit, tek ushtarët, të cilëve u iku nëpër duar, dhe zuri t’i merrej fryma.

Po në të njëjtën kohë dëgjonte zërin e mirë, të vërtetë e sundues të njeriut të habitshëm që po i fliste. Që ky ishte i rënë nga qielli, kuptohej edhe nga heshtja e thellë rreth tij: askush nuk bënte asnjë lëvizje.

Në ato çaste u lidh ndërmjet tyre një miqësi që do të kalonte nëpër rrugë të panjohura, por që nuk do të këputej kurrë. Vit pas viti Aliu pa se Vasiliqia ishte njeriu që i duhej.

Shpirti i tij, krejt i vetmuar dhe gjithnjë në shtrëngata të mëdha, duhej të kapej diku. E bëri vajzën dhe sekretaren e tij të besuar dhe aq më mirë që prehja e shpirtit pajtohej dhe me politikën, se me këtë martesë ai shpallte bashkimin e myslimanëve e të krishterëve.

Aliu e pyeti Vasiliqinë nëse donte të ndërronte fenë, që ta kishte më të sigurt të ardhmen.

-Një grua që heq dorë nga Perëndia e saj, s’mund të jetë besnike e një Perëndie tjetër imzot,-u përgjigj ajo.

Aliu qeshi. Këtë e kishte thënë vetë për njerëzit që ndërrojnë zot. Vinte re me gëzim se ajo nguliste në mendje çdo gjë të dëgjuar prej tij. I la të drejtën të falej e të kungohej në dhomat e saj, të mbante kryqe e ikona.

Bënin shaka në kafenetë e Janinës, thoshin se kryemyftiut gati i qe shkrehur të vjellët, ngaqë Veziri mbante erë temjani. Po ai I kalonte me ndonjë tallje këto shaka. Gjithnjë ishte tallur me fanatikët fetarë të paditur.

_Tani i ke të gjitha, si një mbret, imzot,- i tha Vasiliqia Aliut.

Kishte parë pallatet e tij në qytete e në vendet e pushimit, xhevahiret e stolitë që të verbonin, salltanetet që të merrnin mendjen.

Ajo ishte truphollë, po me një shëndet të mirë. Vishte shpesh një fustan mëndafshi ngjyrëvjollcë deri në fund të këmbëve, me jakën e mbyllur të qëndisur rreth grykës e me dantella të qëndisura edhe rreth duarve, kurse në mesin e ngushtë mbante një brez me fije argjendi. Lëkundej lehtas në ecje, po ashtu ishin të ecurit e saj.

Me ndjesinë e hollë të gruas së zgjuar kishte kuptuar se i shoqi i gëzohej me gjithë shpirt ashtu siç dhe ajo duhej të bënte kujdes të ishte e bukur, po pa asnjë shtirje. Flitej nën zë edhe nga të huajt se ishte gruaja më e bukur e Greqisë.

Ishte si një mirësi e qiellit, sepse orët e lira Aliu ia kushtonte asaj dhe ra në qetësi nga epshet e forta, që më parë i hanin një pjesë të mirë të kohës e diku i hapnin dhe telashe.

-Ta dinin njerëzia sa më rëndon gjithë ky salltanet, do t’u vinte keq për mua,-tha Aliu duke nënqeshur, me rrudhat pak të thelluara në fytyrën e madhe.

–Po ti e di,-tha prapë me shpirtin në prehje:’gjëja më e çmuar e më e rrallë është të kesh pranë një grua që i di dhe i kupton të gjitha.

Ajo njihte tani të kaluarën e tij që nga fëmijëria, pa zbukurime e hollësi të trilluara, dhe shihte të sotmen:burri i saj jetonte dramën më të thellë që mund të jetojë njeriu, duke e mbajtur të gjithë vetë. Ai ishte përherë në kundërshtim me të tjerët, me familjen, me vetë Perëndinë.

Nga njëherë ngasja e nevoja e kishin shtyrë të bënte dhe atë që nuk donte, dhe paguante për to, duke rënë në kundërshtim dhe me vetveten. Shpirtin e burrit të saj ajo e shihte në netët e tij, jo njëherësh, por përherë nga pak dhe sa më tepër e njihte plakun, aq më fort lidhej me të… /Konica.al

Në një studim nga prestigjiozja amerikane “The New York Times” gjuha shqipe radhitet në mesin e 3 gjuhëve më të vjetra të botës. E përditshmja amerikane paraqitet fakte se gjuha shqipe është ndër gjuhët më të vjetra të botës, madje si gjuhë është praktikuar që në kohën e Greqisë së lashtë.
Sipas saj, gjuha më e vjetër në botë është armenishtja, e dyta është greqishtja e më pas vjen shqipja, prej nga rrjedhin shumë gjuhë të tjera.

Ky vlerësim përforcon tezën e albanologëve shqiptarë, të cilët gjithnjë kanë argumentuar se gjuha shqipe burimin e ka në gjuhën indoevropiane, e cila ka gjetur përdorim që në kohën para lindjes së Krishtit, respektivisht para epokës së re.

Kërkuesit studiuan evolucionin e fjalëve mes 103 gjuhëve moderne dhe të zhdukura nga familja e gjuhëve indoevropiane dhe krijuan një pemë të marrëdhënieve mes gjuhëve të ndryshme.

Gjiri Durrësit ka qënë një gji strategjik në të cilin që nga lashtësija janë zhvilluar beteja detare të fuqishme. Këto beteja, përveç atyre të lashtësisë, kanë qënë prezente në këtë  teatër  ushtarak edhe gjatë luftës se parë dhe të dytë botërore.

Ne thellësite e detarve shqiptare ndodhen rreth 14 anije të mbytura ne konfrontimet detare ose nga aviacioni. L

idhur me këtë problematikë me ngarkesa të medha historike , historiani ushtarak Shefqet Kërcelli thotë: Sa herë diskutohet kjo temë më vjen në mëndje një shprehje e historianit Tozer, i cili ka thënë se, “Kur të shkruhet historia e përgjithëshme e lundrimit botëror, ujërat e brendshme të Shqipërisë, do të japin material shumë interesant që u përket kohërave më të lashta të historisë së lundrimit”…

Tashmë është vërtetuar konkretisht se, ashtu si nëntoka jonë që është e mbushur me dëshmi historike, ashtu dhe thellësitë e ujërave Joniano-Adriatikase strehojnë anije, mjete detare dhe materiale që dëshmojnë ekzistencën e një trafiku detar dhe tradite detare të spikatur të kombit shqiptar.

S’dua të zgjatem me këto histori, sepse i kam trajtuar gjerë e gjatë në tre vëllimet e “Antologjisë së Detarisë së Popullit Shqiptar”, por vlen të theksojmë se qysh në antikitet, në mesjetën e vonë, Luftën e I-rë dhe të II-Botërore,  në hapësirat detare të vendit tonë, për arësye të trafikut detar, piraterisë, dyndjeve apo luftrave të ndryshme, ka anije të mbytura ose mbetje të tyre të cilat janë një pasuri e cmueshme për popullin shqiptar, shpesh herë të krahësueshme me atë në tokë.

Gjej rastin të përshëndes punën plot pasion të ekipit shqiptaro-amerikan, bashkë me ekuipazhin e anijes “Herkules”, të cilët hodhën dritë mbi trafikun detar të antikitetit në ujërat tona.

Ndërkohë duhet inkurajuar dhe përkushtimi i mjaft studjuesve tanë si M.Zeqo, H.Ulqini, A.Anastasi dhe zhytësave profesionistë të këtyre viteve, që kanë eksploruar një pjesë të pasurisë nënujore të vendit tonë.

Madje ata kanë hedhur idenë e krijimit të hartës së anijeve të mbytura në pjesën adriatiko-joniane të vendit tonë, me koordinata të sakta, të cilat të arkivohen dhe ruhen nga shteti shqiptar. Dhe ato nuk janë pak, ndaj duhet krijuar një database i vecantë.

Natyrisht, në këtë histori, anijet e mbytura gjatë dy Luftrave Botërore zenë një vend të vecantë.  Fuqitë ndërluftuese në trojet shqiptare, shpesh herë e kanë zhvendosur luftën në det, kështu qysh në Luftën e parë botërore kemi prezencën e anijeve franceze, italiane dhe austrohungareze, përfshi dhe nëndetset.

Lufta e parë botërore: Tragjedia e “Bregenz”
Viti 1918. Në gjirin e Durrësit, në përfundim të Luftës së Parë Botërore, ka ndodhur një tragjedi.

Një avullore austro-hungareze me 1200 ushtarë në bord, ndërsa po i afrohej portit të Durrrësit, është siluruar në mesnatë nga torpedot italiane të cilat kanë ardhur befasisht nga porti i Brindizit.

Mjeti detar është mbytur shumë shpejt për shkak të dy silurave që kanë goditur në shenjë, ndërsa mjetet goditëse të imbarkuara në një destrojer që qëndronte në distancë janë larguar drejt bazës së nisjes.

94 vite më vonë anija fatkeqe “Bregenz” do të zbulohej në thellësi të gjirit të Durrësit nga një ekspeditë e përbashkët italo-shqiptare.

Pesë vite më parë shtypi italian ka pasqyruar kërkimet nënujore.Mjeti i mbytur është zbuluar nga  shqiptari Igli Pustina dhe nga zhytësi Mauro Pazzi me ekipin italian. Zbulimi është publikuar nga portali asso-net.

Zbulimi i anijes së mbytur
Avullorja “Brengenz” është mbytur në një përballje detare më 13 maj 1918. Një ekspeditë nënujore  ka bërë zbulimin e madh të anijes që gjendet prej vitesh nën ujrat e Adriatikut. Për gjetjen e tij ekspedita ka kryer zhytje dy ditore.

Identifikimi është bërë gjatë zhytjeve të kryera në datat 25 dhe 26 qershor 2012. Relikti u identifikua që i përkiste anijes austriake “Bregenz” që në momentin e goditjes po kryente transportin e 1200 trupave ushtarake.

Ai u fundos nga njësia detare italiane MAS, theksonte njoftimi i bërë 99 vite më parë në shtypin italian.

Zbulimi i rëndësishëm, i  realizuar nga  Igli Pustina dhe Mauro Pazzi, kreu  i kompanisë BLUSUB, i cili ka njohuri të thella mbi ujrat e bregdetit shqiptar dhe është  fotografi i dytë i specializuar në reliktet nënujore, ka qenë rezultat i kërkimeve disamujore, dhe studimeve në arkivat italiane dhe austriake të Luftës së Parë.Pustina ka konfirmuar se avullorja nuk ishte identifikuar deri në ditët tona.

Realisht fakti që në këto thellësi ndodhej një relikt, prej kohësh dihej nga peshkatarët shqiptarë, por asnjëherë nuk ishte arritur të identifikohej se cila anije ishte për shkak të kushteve të këqija në të cilat ndodhej objekti.

Vetëm gjetja e bërë gjatë një zhytjeje eksploruese, të një dylbie të prodhimit austriak të përdorur nga një oficer, bëri të mundur fillimin e zbërthimit të misterit të identitetit të anijes duke u nisur edhe nga koordinatat e ngjarjes, karakteristikat teknike.

Të gjitha këto bënë që të arrihej siguria se objekti i zhytur ishte avullorja austro-hungareze “Brengenz”, e goditur nga një njësi detare MAS e Marinës Mbretërore Italiane. Në këtë tragjedi kanë humbur jetën 234 ushtarë austro-hungarezë.

Gjatë eksplorimit, fotografi Mauro Pazzi  ka grumbulluar një dokumentacion të rëndësishëm fotografik të cilin e ka krahasuar  me imazhet e periudhës së luftës dhe ka arritur të bëjë identifikimin korrekt të anijes së zbuluar.

Avullorja “Bregenz” është prodhuar në tetor 1908, me porosi të marinës ushtarake austro-hungareze. Ajo ishte e gjatë 108 m, me 15 m gjerësi dhe tonazh rreth 3905 tonë. Ishte e pajisur me një motor me avull  fuqi prej 3,350 HP,  që i lejonte një lundrim me një shpejtësi maksimale prej 13.5 nyje.

Beteja e mesnatës dhe mbytja nga MAS
Në mesnatën mes datës 12 dhe 13 maj 1918, avullorja i ishte drejtuar Durrësit dhe po transportonte rreth 1.200 ushtarë austro-hungarezë, por pak para hyrjes së tij brenda fortifikimeve të portit, një shpërthim shkaktoi një të çarë të madhe dhe pak çaste më vonë anija është tronditur nga një tjetër shpërthim në kazanat e kaldajës, të cilat sollën fundosjen e pashmangshme me një pjesë të trupave që ndodheshin në bord.

Anija u mbyt nga silurueset TBT 84 dhe 98 dhe kaçatorpedinieri Dukla menjëherë rekuperoi 958 ushtarë në ujrat e detit, ndërsa viktimat rezultuan 234 vetë të mbytur.

Aksioni u realizua nga lejtnanti italian Mario Azzi që komandonte MAS 99 së bashku me komandantin Gennaro Pagano Melito dhe më pas kaluan në bordin e MAS 100.

Anijet MAS ishin vetëm disa metra të gjata, me autonomi të vogël, por me aftësi të mëdha manovruese, për shkak të fuqisë së madhe motorike kundrejt peshës së kufizuar me shumë pak karburant.

Për shkak të autonomisë së kufizuar të lundrimit,  dy mjetet MAS janë larguar nga Brindizi për në Durrës nga destrojerët italianë Nievo e Bronxetti dhe më pas, duke lundruar në mes të natës, arritën fortifikimet e jashtme të portit.

Pasi kryen sulmin MAS 99 që komandohej nga Pagano Melito mbeti viktimë e një dështimi, ndërsa komandanti Azzi në bordin e njësisë tjetër ishte në gjendje për të lëvizur rreth 200 metra afër anijës së armikut dhe lëshoi 2 silurat në objekt.

Anijet siluruese që shoqëronin anijen “Bregenz” identifikuan mjetet italiane dhe hapën zjarr menjëherë, por Azzi shfrytëzoi mjetin e vogël  të tij , duke kaluar me shpejtësi rrezen e zjarrit armik dhe doli në det të hapur.

Ndërkohë edhe MAS 99, pasi eleminoi shpejt difektin, lë zonën ku rrezikohej, për të arritur te destrojerët të cilët ishin duke pritur, për t’i kthyer në Brindizi.

Të dy komandantët italianë patën kohë për të parë goditjen në shenjë të silurave dhe zhytjen e shpejtë të anijes. Ishte ora 2.30 e datës 13 maj 1918.

Pas pak, jashtë portit të Durrësit u bashkuan me konvojin ushtarako-detar italian dhe dy anijet u imbarkuan dhe arritën në Brindizi në orën 7.30 të mëngjesit.

Gjatë Luftës së II-Botërore. Histori e shkurter e mbytjes së anijes Antonjetta Costa në vitin 1940
Deri ne fillim të viteve 70 banoret e Durresit mbajne mend direkët e një anije te mbytur 2 milje larg portit.

Ishin direket e anijes  italiane Antonjetta Costa, e cila u godit nga nendetësja britanike “ Regent”  që komandohej prej Kapiten Hugh Cristofer  Brajën.Ngjarja ka ndodhur ne oren  17:37 më 4 tetor, 21 milje në perëndim të Durrësit.

Lidhur me këtë ngjarje, historiani  ushtarak  Shefqet kercelli, autor i nje enciklopedie detare të vendit tonë thote në intervisten e tij eksluzive  për “ Te sheshi” se anija  Antonjeta Costa është goditur 60 milje larg Barit dhe është rimorkiuar dhe afruar rreth 2 milje ne afrësi të  portit te Durrësit pasi mendohej se mund të shpetonte, por me pas u braktis.

Anija u mbyt në më pak se dhjetë metra e ujit, duke lënë  mbi siperfaqe vetëm pak meter oxhak si dhe direket.

Tashmë sipas verifikimeve të bera anija Antonietta Costa  gjendet dy milje nga bregu i Durrësit, tre metra nën sipërfaqen e ujit.

Kercelli: Adriatiku dhe Joni sheshbeteja të fuqishme detare
Duke i u referuar historianit ushtarak Kërcelli, mesohet se detet periferikë dhe ngushticat u shndrua në një betejë të vërtete midis të gjithë fuqive ndërluftuese.

Në këto beteja flota britanike, italiane, franceze, gjermane, amerikane, ruse, etj, morën pjesë me të gjitha mjetet detare që posedonin.

Vlen të theksojmë se, operacionet e flotës britanike kundër anijeve dhe konvojeve italiane që furnizonin ushtrinë italiane gjatë pushtimit të Shqipërisë dhe më pas sulmit mbi Greqi, ishin një faktor kyc në dështimin e ushtrisë italiane.

Janë bërë disa studime për konfliktin italo-grek, por po ti hyjme shifrave, thekson Kercelli, dëmi që i shkaktoi flota britanike flotës italiane në njerëz, armatime e logjistikë, që në vendbazimet e saj në Toronto, Bari, Brindizi dhe lëvizjes së saj në Jon e Adriatik ishte i pallogaritshëm.

Kjo ndryshoi raportin e forcave në dobi të grekëve dhe për pasojë fitoren e tyre të përkohëshme, deri në ndërhyrjen e gjermanëve. “Viktimë” e këtyre operacioneve ishte dhe anija e transportit “Antonietta Costa”.

Sipas burimeve britanike, që citon Kërcelli,  anijen e transportit, 5900 t “Antonietta Costa”, e goditi ND e Marinës mbretërore britanike HMS Regent {N41}, më 4 tetor1940, në kordinatat 41o05’’N dhe 17o45” E, rreth dy milje nga porti i Durrësit.

Itinerari i Betejes
Nëndetesja britanike HMS Regent lëvizi nga porti i Aleksandrisë më 23 shtator 1940. Më 3 tetor 1940, ajo mori urdhër të lëviste në Adriatikun e Sipërm. Më 4 tetor HMS Regent ndiqte kursin Bari-Durrës.

Po këtë ditë një konvoj anijesh italiane i përbërë nga “Antonietta Costa”, “Oreste” dhe “Premuda”, shoqëruar nga kryqëzori RAMBIII, po lundronte nga Durrësi në Bari. Por konvoji ishte i pafat, sepse në orën 03.30 të mëngjesit, sapo u larguan nga porti i Durrësit, anija “Antonietta Costa” u godit nga një silurë e lëshuar nga HMS Regent.

Sic e përshkruajnë të mbijetuarit e anijes në fjalë, menjëherë mbas goditjes së silurës ndodhi një shpërthim nënujor që tronditi krejt anijen. Pjesë të trupit të anijes u zhvendosën dhe ranë në ujë. Ndërsa tronditjen e ndjenë dhe anijet e tjera të konvojit.

Pamvarësisht përpjekjeve e manovrave të kapitenit të anijes për ta nxjerrë në cekinë, ishte e pamundur, “Antonietta Costa” u zhyt në thellësitë e Adriatikut për tu bërë pjesë e trashëgëmisë nënujore të këtij deti sa të bukur, aq dhe të frikshëm. Shpëtuan rreth 56 detarë dhe pasagjerë, kryesisht ushtarakë me uniformë.

Kercelli vëren se që nga ajo dite tragjike, “Antonietta Costën”, e përshëndesin dhe e përdorin si pikë referimi detarët dhe pilotët që kalojnë shpesh në atë drejtim, duke i bërë homzhe dhe viktimave të saj, të atij agim tetori të vitit 1940.

Ndërkohë që Kërcelli  thekson përsëri  domosdoshmërinë e krijimit të hartës me të gjitha anijet e mbytura në ujërat shqiptare, të cilat duhet të arkivohen, vëzhgohen dhe ruhen nga autoritetet përkatëse të shtetit shqiptar, pasi jane pjesë kulturore e historike e shtetit tonë/Njekomb

Në vitin 1938 qeveria e mbretërisë jugosllave ka nënshkruar një konventë me qeverinë e Republikës së Turqisë për emigrimin e popullatës turke (në të vërtet ishte fjala për shpërnguljen e popullsisë shqiptare të konfesionit mysliman, transmeton kp), nga pjesa jugore e Serbisë, gjegjësisht nga Kosova dhe trevat tjera shqiptare që shtriheshin në 3 banovina: në banovinën e Zetës, Moravës dhe të Vardarit.

K O N V E N T A

Mbi rregullat e emigrimit të popullatës turke * (*Fjala është për shpërnguljen e popullsisë shqiptare të konfesionit mysliman) nga regjioni i Serbisë së Jugut në Jugosllavi.
Qeveria e Republikës së Turqisë dhe Qeveria e Madhërisë së Mbretit të Jugosllavisë konstatojnë:
– Emigrimin (shpërnguljen) e myslimanëve nga regjioni i Serbisë së Jugut, dhe

– Njëheresh vlerësojnë se kjo popullatë nga ana tjetër, në përgjithësi, i ka humbur të drejtat e regjimit të lirë në Jugosllavi, dhe së bashku janë përcaktuar ta braktisin territorin e Mbretërisë, me dëshirën e tyre legjitime, në mënyrë që t’u bashkohen etnikëve të tyre natyral në Turqi.

Ata shfaqën dëshirën që të nënshkruajnë Konventën sipas së cilës caktohen mënyrat e shpërnguljes si dhe pre-impotencat e tyre përkatëse të:

Madhërisë së tij, Mbretit të Jugosllavisë;

M.

Ekselenca e tij, Zoti Kryetar i Republikës së Turqisë.

M.

Ato do të komunikojnë dhe do t’i përmbushin dëshirat e tyre, sipas mënyrave të caktuara me dispozitat vijuese:

Neni 1.

Me këtë konventë identifikohen shtetasit jugosllavë me fé, kulturë dhe kombësi myslimane dhe që flasin gjuhën turqishte.

Ndërsa, me këtë Konventë nuk identifikohen, personat për të cilët hyrja në Turqi është ndaluar sipas ligjeve dhe rregullave të Turqisë, të cilat janë në fuqi, edhe atë: popullata nomade dhe ajo jevge.

Neni 2.

Regjionet, të cilat i nënshtrohen emigrimit sipas kësaj Konvente, janë si vijon:

1. Rajoni i Banovinës së Vardarit:

Rajoni i Malit Sharr (Prizreni); Gora (Dragashi); Podgora (Suha-Reka); Nerodimja (Ferizaj); Donji Pollog-Pollogu i Ulët (Tetova); Gornji Pollog-Polloga i Sipërm (Gostivari); Galica (Rostusha); Dibra (Dibër); Struga (Strugë); Graçanica (Prishtinë); Kaçaniku (Kaçanik); Gjilani (Gjilan); Presheva (Preshevë); Prespa (Resnja); Poreçi (Juzhni Brod-Makedonski Brod); Prilepi (Prilep); Bitoli (Manastiri); Kavadarci (Kavadari); Marihovo (Manastiri-Marihovë); Negotin Na Vardaru (Negotini i Vardarit); Skopje (Shkupi), Kumanova (Kumanovë); Velesi (Velesi); Ovçe Pole (Ovçe Pole); Radovishte (Radovishte); Strumica (Strumicë); Dojrani (Valandova); Gjevgjelija (Gjevgjelija); Kriva Pallanka (Kriva Pallanka); Kratovo (Kratova); Carevo Sello (Carevo Sello); Malesi (Berovo).

1. Rajoni i Banovinës së Zetës, përfshin:

Pejën (Pejë); Istokun (Istog); Mitrovicën e Kosovës (Mitrovicë e Kosovës); Gjakovën (Gjakovë); Podrimjen (Rahovec).

1. Rajoni i Banovinës së Moravës përfshin:

Llapin (Podujevë); Vuçiternën (Vuçitërnë); Drenicën (Sërbicë).

Qeveria jugosllave do të caktonte se nga cili regjion do të fillonte emigrimi (shpërngulja).

Neni 3.

Numri i familjeve, për të cilat Qeveria turke merr obligimin që t’i pranojë nga regjionet e përmendura në Nenin 2, sipas kushteve të kësaj Konvente, përbëhet prej 40.000 familjesh.

Këtu përfshihen familjet e përbashkëta dhe anëtarët e tyre (personat) dhe fëmijët e një gjaku, të cilët në momentin e nënshkrimit të kësaj Konvente, jetojnë në një bashkësi familjare të pandarë dhe nën një kulm të përbashkët.

Neni 4.

Riatdhesimi i këtyre 40.000 familjeve do të realizohet për gjashtë (6) vjet, sipas këtyre proporcioneve:

1. Në vitin 1939 4.000 familje

2. Në vitin 1940 6.000 familje

3. Në vitin 1941 7.000 familje

4. Në vitin 1942 7.000 familje

5. Në vitin 1943 8.000 familje

6. Në vitin 1944 8.000 familje

Nëse ky numër i familjeve nuk mund të realizohet sipas viteve të parapara për shkak të pengesave-vështirësive eventuale, dy palët kontraktuese, do të bëjnë marrëveshje sipas dispozitave përkatëse ligjore mbi numrin e të emigruarve (të shpërngulurve), të cilët do të evakuohen nga njëra anë, dhe do të pranohen nga pala tjetër, tre muaj para fillimit të emigrimit.

Por, kuptohet se këto ndryshime eventuale të numrit të të emigruarve (të shpërngulurve) në vit, nuk mund të zgjatet më tepër se një vit gjatë gjashtë (6) viteve të caktuara -të fiksuara për emigrim (për shpërngulje). Koha e emigrimit (shpërnguljes) për çdo vit do të zgjasë (do të fillojë) prej muajit maj deri më 15 tetor, pos kontingjentit të vitit të parë, i cili do të fillojë në fillim të muajit korrik të vitit 1939.

Neni 7.

Qeveria jugosllave duhet t’i paguajë Qeverisë turke shumën prej 500 lirash turke për një familje, ndërsa shuma e tërësishme do të jetë 20.000.000 lira turke për 40.000 familje, në bazë të së cilës shumë, këto familje do të merren në konsiderim.

Përkundër kësaj pagese globale, të gjitha pasuritë e patundshme fshatare që u përkasin të shpërngulurve, në pajtim me Nenin 6, mbeten pronë e Qeverisë Jugosllave. Sa i perket pasurisë së tundshme dhe të patundshme fshatare, e cila i takon kombësisë myslimane ose Evkafit (Vakëfit), kuptohet se kjo Konventë nuk i dëmton dispozitat e Ligjit ekzistues, i cili i rregullon ato.

Neni 8.

Qeveria jugosllave më 1. prill dhe më 1. tetor të çdo viti do të kryejë (bëjë) pagesën periodike (semestrale), e cila do të jetë në proporcion me familjet që shpërngulen, të cilat do të evakuohen gjatë vitit, e që mund të zvogëlohet ose të rritet në proporcion me numrin e tyre. Pagesa, shuma e së cilës është caktuar me nenin e mëparshëm (Neni 7) do të bëhet në 12 kiste e ndarë për gjashtë (6) vjet.

Neni 9.

Qeveria jugosllave, secilën pagesë do ta bëjë në këtë mënyrë:

30% në deviza, të cilat duhet t’ia lejojë në dispozicion Qeverisë së Republikës së Turqisë përmes Bankës Popullore të Jugosllavisë;

70% në dinarë, duke i deponuar në Bankën Popullore të Jugosllavisë, në dobi të xhirollogarisë – në favor të Qeverisë së Republikës së Turqisë.

Banka Popullore e Jugosllavisë, për secilën pagesë do ta njoftojë menjëherë Legatën e Turqisë në Beograd, se depozita është bërë në xhirollogarinë e tyre.

Neni 10.

Për shndërrimin e dinarëve në lira turke, Banka Popullore e Jugosllavisë dhe Banka Qendrore e Republikës së Turqisë do të realizojnë, në marrëveshje të përbashkët, sipas kursit të ndërrimit në lira turke, i cili vlen ditën e ndërrimit, përkatësisht në ditën e secilës pagesë.

Neni 11.

Shumat (fondet) e deponuara në Bankën Popullore të Jugosllavisë do të shfrytëzohen nga ana e Qeverisë së Republikës së Turqisë, qoftë në të gjitha format ose pagesat dhe shpenzimet, të cilat do të bëhen në Jugosllavi, qoftë për blerje në tregun jugosllav, përveç mallrave, eksportimi i të cilave është i ndaluar dhe i kushtëzuar me pagesat e tyre në deviza (siç janë): bakri, leshi, prodhimet nga lëkura, prodhimet nga druri i arrës, frutat e vajrave, ullinjtë, gruri dhe misri.

Blerja e të gjitha këtyre mallrave do të realizohet, duke ia destinuar ato Turqisë. Këto mallra do të lirohen nga çdo tatim, taksë ose nga çdo ngarkim tjetër i eksportimit.

Kuptohet se, për eksportim nuk do të zbatohen dispozitat e parashikuara në bazë të marrëveshjeve komerciale (tregtare) të lidhura ose që do të lidhen, por ajo do të bëhet në pajtim me dispozitat e kësaj Konvente.

Neni 12.

Personat që do të evakuohen gjatë periudhës së shpërnguljes, të cilët do të shpërngulen sipas listës vjetore, duhet të japin (paraqesin) deklaratë me shkrim para autoriteteve jugosllave në bazë të nenit 53 të Ligjit mbi shtetasit jugosllavë që është në fuqi, se heqin dorë nga shtetësia Jugosllave me dëshirë.

Këta persona do t’i kenë cilësitë dhe do t’i gëzojnë të drejtat e të shpërngulurve sipas ligjeve turke, që nga momenti kur përfaqësuesit e Turqisë, të cilët do të emërohen për këtë çështje, do t’i nënshkruajnë listat vjetore të emigrimit në Turqi.

Neni 13.

Të shpërngulurit, në përgjithësi, do të jenë të lirë t’i likuidojnë ose t’i bartin me vete të gjitha mallrat (e pasurinë) e veta të tundshme të të gjitha llojeve, me të cilat posedojnë (si pronë personale), pastaj shtazët e shpezët nga fermat e tyre, instrumentet, makinat etj. të cilat përdoren në punë bujqësore ose industriale ose për ushtrimin e zejeve e profesioneve të tjera.

Megjithatë, për transportin e mallrave dhe të pasurisë së tyre të tundshme, veglave bujqësore, pastaj nga 4 kafshë të trasha dhe nga 10 kafshë të vogla, duke mos i llogaritur të vegjlit e tyre, vjetët etj.; Qeveria Jugosllave merr përsipër që ato t’i transportojë gratis deri në limanin e zbarkimit të tyre në Selanik.

Për transportin e mallrave, të shpërngulurit gëzojnë zvogëlimin e taksave sipas tarifës në fuqi. Megjithatë, nuk gëzojnë zvogëlimin e taksave për kafshë, si p.sh. gjashtë kafshë të trasha dhe 20 kafshë të imëta (të vogla) duke mos i llogaritur të vegjlit e tyre, për secilën familje që shpërngulet.

Eksportimi i kafshëve bëhet sipas dispozitave të Konventës ekzistuese veterinare dhe në bazë të certifikatës së veterinarit, të cilat do të sigurohen gratis për ata që shpërngulen.

Neni 14

Ata që shpërngulen janë të autorizuar, që në mënyrë të barabartë të importojnë: ekskluzivisht stolitë e tyre personale, pikërisht qaforet ose pjesët e tyre, gjerdanët nga ari, argjendi, të cilat i mbajnë në qafë femrat, si dhe secili nga ata nuk mund të importojnë më shumë se një sosh.

Përkundër kësaj, secili kujdestar i familjes është i autorizuar që lirisht të importojë, në të dalë nga Jugosllavia, shumën prej 2.000 dinarësh, si dhe shumën prej 4.000 dinarësh të shndërruar në kundërvlerë në deviza. brendshëm, pas likuidimit të pasurisë së tyre të tundshme dhe të patundshme në qytet e në fshat, mallrat, eksportimi i të cilave nuk është i kushtëzuar në deviza ose i ndaluar në Jugosllavi si dhe importimi i të cilave nuk është i ndaluar në Turqi. Të gjitha këto mallra do t’i nënshtrohen taksave dhe ngarkesave të tjera të eksportimit dhe të importimit.

Neni 15.

Banka Popullore e Jugosllavisë do të hapë xhiro-llogarinë speciale në emër të Qeverisë së Republikës së Turqisë në Bankën Qendrore të Republikës së Turqisë, në të cilën secili i shpërngulur do të ketë mundësinë të deponojë të gjitha shumat që i takojnë dhe me të cilat disponon, në pikëpamje të garantimit të transferimit përmes blerjes së mallrave në Jugosllavi, Banka Popullore e Jugosllavisë do ta njoftojë Legatën e Turqisë në Beograd për secilën pagesë të bërë në efektiv, me udhëzim të detalizuar të deponuesit.

Këto shuma, kështu të transferuara në Turqi, përmes mallrave të blera në Jugosllavia, do t’u kthehen të interesuarve nga ana e Bankës Qendrore të Republikës së Turqisë.

Neni 16.

Fondet, mallrat, vlerat, mobilet dhe të gjitha objektet e tjera, të cilat u përkasin të miturve dhe anëtarëve të tjerë të familjes, të cilëve ua ka besuar kujdestari i familjes dhe të besuara nga organet kompetente jugosllave, do t’i paguhen ose do t’i lejohen Qeverisë së Republikës së Turqisë, që në të ardhmen do t’i sigurojë administrata dhe mbrojtja e tyre, deri sa të rriten ata, ndërsa shpagimi i tyre do t’i bëhet kryetarit të familjes, i cili e gëzon këtë të drejtë në pajtim me ligjet e Turqisë.

Neni 17.

Të gjithë të rinjtë myslimanë, familjet e të cilëve janë regjistruar në listat vjetore të shpërnguljes, e të cilët ende gjenden në radhët e armatës jugosllave, menjëherë do të lirohen nga shërbimi ushtarak i mëtejmë, dhe në të njëjtën kohë do të shpërngulen së bashku me familjet e tyre.

Nën të njëjtat kushte, nuk do të përfshihen, të rinjtë myslimanë turq që jetojnë në regjionet, popullsia e të cilave është caktuar të emigrohet gjatë vitit vijues.

Neni 18.

Nga ana e Qeverisë jugosllave do të emërohet një Komision special, i cili do të angazhohet për hartimin e listës vjetore për të shpërngulurit, duke e detalizuar me të gjitha shënimet e nevojshme mbi kushtet, profesionin dhe zejet e emigrantëve. Listat duhet t’u prezantohen përfaqësuesve të Qeverisë turke, dhe njëherit duhet të zbatohen nga ana e tyre, ato do të shërbejnë si bazë për lejimin e dhënies së pasaportit turk, si dhe për llogaritjen e numrit të familjeve të të shpërngulurve.

Ky Komision jugosllav do të mbajë bashkëpunim të përhershëm me të deleguarit turq, dhe në kërkesë të tyre, duhet t’u ofrojë atyre të gjitha informatat për të cilat ata kanë nevojë.

Neni 19.

Nisja dhe ngarkimi i të shpërngulurve do të bëhet në bazë të pasaportave turke kolektive, të cilat do t’u lejohen atyre nga autoritetet konsullore të Qeverisë së Republikës së Turqisë në Jugosllavi.

Pasaportat kolektive turke si dhe të gjitha dokumentet e tjera të nevojshme, të cilat vlejnë si dëshmi, përgatitja e listave vjetore dhe e vizave përkatëse në pasaporta për të dalë nga Jugosllavia, absolutisht do të bëhen gratis.

Neni 20.

Në zonën e lirë të Jugosllavisë, në Selanik, do të konstituohet një komision mikso turko-jugosllav i përbërë nga nëpunësit, të emëruar nga të dy qeveritë, i cili do të angazhohet, në marrëveshje të përbashkët, për të ndërmarrë të gjitha masat e domosdoshme, sipas rrethanave dhe kushteve të ngarkimit dhe të zbarkimit të të shpërngulurve.

Neni 21.

Kjo Konventë hyn në fuqi ditën e ratifikimit të saj nga ana e të dy qeverive.

Njëherit, nënshkruesit, këtë Konventë do ta vërtetojnë me vulat përkatëse.

E hartuar në gjuhën frënge në vitin 1938./Njekomb

Kur lëvizja për pavarësi mori përmasa gjithëkombëtare, në të cilën morën pjesë gjithë shtresat e popullsisë, për lirinë e Shqipërisë luftuan krah për krah bujku dhe bariu, punëtori dhe intelektuali, feudali dhe tregtari, myslimani dhe i krishteri.

Në bashkimin e gjithë këtij “Konglomerati” social, në luftën për shqiptari, ndikuan idealistët kombëtar, ku rol të dorës së parë ka luajtur kleri e veçanërisht ai katolik.

Në këto përpjekje, Nikollë Kaçorrit i qëlloi të udhëhiqte popullin katolik të Arqipeshkvisë së Durrësit, me një shtrirje relativisht të gjerë që mori emrin Arqipeshkvia e Arbërisë, me qendër në fshatin Dilbnisht të Kurbinit.

Ideja e vjetër dhe e përhershme e Nikollë Kaçorrit ishte bashkimi dhe bashkëpunimi i tre komuniteteve fetare në realizimin e lirisë. Liria e shqiptarëve dhe çlirimi nga Turqia ishte feja dhe gjëja më e shenjtë për shqiptarët dhe ekzistencën e tyre. Ky klerik me zemër të madhe, luftoi gjithë jetën e tij, duke u tërhequr nga ky parim dhe ide themelore, si në planin politik, kulturor dhe atë të luftës për liri.

Në kushtet kur Perandoria turke ishte në momentet e fundit të ekzistencës së saj Shqipëria dhe shqiptarët u gjetën mes shumë zjarreve dhe në udhëkryq historik. Shpërbërja e Turqisë, shkëputja e Shqipërisë ndaj saj, rreziku i copëtimit nga fqinjët shovinistë sllavo-helenë. Situata komplikohej dhe nga interesat e fuqive të tjera evropiane, që kërkonin të ndikonin në formimin e hartës së re politike të Ballkanit. Ndaj celebrimi i Pavarasisë së Shqipërisë në këto kushte bëhej detyrë urgjente për patriotët shqiptarë.

Imzot Ndre Mjeda dhe Nikollë Kaçorri ishin ndër patriotët më kryesorë të përgatitjes së situatës për shpalljen e pavarësisë. Patrioti Abaz Çelkupa kujton:”Më 20 nëntor 1912, më dërguan dy telegrame ku më lajmëronte Ismail Qemali se më 21 nëntor do mbërrinte në Durrës. Po atë natë shkova tek Nikollë Kaçorri. U mblodhëm dhe afër mesnatës vendosëm që Stef Kaçulini do të dilte në pritje të Ismail Qemalit ndërsa ne të tjerët do merreshim me banesën dhe ushqimin.

Shtëpia e Nikollë Kaçorrit u përgatit dhe u bë shtëpia pritëse e I. Qemalit. Ismaili u prit me gjithë nderimet e duhura. Folën të dy për situatën e vendit dhe të Durrësit në veçanti. U mendua të mbahej një kuvend i zgjeruar për të bindur popullin pse duhet të ngrihej flamuri në Durrës. Durrësi ishte qendër sanxhaku, qendër konsullatash dhe një port me rëndësi dhe për këtë arsye u mendua që lajmi do hapej me shpejtësi në gjithë rajonin dhe në Evropë.

Mbledhja u bë në 22 nëntor dhe u drejtua nga Ismail Qemali. Mirëpo në sallë kishte shumë anëtarë të klubit xhonturk dhe përkrahës të despotit grek, Jakov. Ky i fundit tha para të gjithëve se ata njihnin vetëm flamurin anadollak dhe se ai ishte flamuri i shqiptarëve. . Kjo fjalë zuri vend dhe Ismail Qemali vendosi që flamurin ta ngrinte në Vlorë.

U zgjodhën delegatët nga klubi “Bashkimi” mbledhje që e drejtoi Nikollë Kaçorri. Aty u zgjodhën delegatët që do merrnin pjesë në këtë ngjarje madhore. Mbledhja u mbajt më 28 nëntor në Vlorë dhe në fjalën që mbajti Nikollë Kaçorri ishte kjo:”O flamur, o vdekje. Flamurin ta ngremë sot. Nëqoftë se do e lëmë për nesër të vdesim sot.

“Sot”,-I përgjigjet me lot në sy Ismail Qemali. Firma e parë në dokumentin e Pavarësisë është ajo e Nikollë Kaçorrit.

Kuvendi i Vlorës zgjodhi Qeverinë e Përkohshme me kryetar Ismail Qemalin dhe nëkryetar Nikollë Kaçorrin.

Gjatë qeverisjes së Vlorës pati suksese por lindën dhe shumë shqetësime sidomos pas emërimit të Esad Pashë Toptanit si ministër i brendshëm dhe i Luftës më 3 korrik 1913, marrëdhëniet me të cilin nuk qenë asnjëherë të mira. Interesat e grupeve të ndryshme që përbënin qeverinë e Vlorës si dhe rrymat përfaqësuese në Senat e në Qeveri, reflektonin jo vetëm shqetësime klasore të brendshme, por kondiciononin dhe pafuqitë e qeverisë për të kryer misionin kombëtar të qeverisjes së vendit.

Në mars 1913 Nikollë Kaçorri i paraqet me shkrim Ismail Qemalit dorëheqjen. Ishte një akt shumë i fismë por që nuk u mirëprit nga Ismail Qemali. Për shkak të interesave kombëtare dorëheqja e tij nuk u pranua. Nikollë Kaçorri mendonte se kufijtë vendosen jo vetëm me ec e jake diplomatike të Qeverisë. Qeveria e re dhe e dobët nuk mund t’i tregonte forcë Evropës, por nga ana tjetër populli me patriotët duhet të vepronin me forcë kundër inkursioneve të shovinistëve ballkanas. Ky kombinim sipas Kaçorrit s’do ta kompromentonte politikën diplomatike të qeverisë, por do e ndihmonte.

Në 17 dhjetor 1912 pas mbarimit të Luftës Ballkanike, Fuqitë e Mëdha u mblodhën në Londër për të diskutuar dhe vendosur mbi Ballkanin e ri, vendosjen e kufijve dhe krijimin e hartës së re politike atje. Esad Pasha i dorëzon Shkodrën Malit të Zi, më 12 prill 1913. Menjëherë Nikollë Kaçorri bën protestë në emër të Qeverisë, Konferencës së Londrës, duke i kërkuar fuqive të mëdha kthimin e Shkodrës në vartësinë e qeverisë së tij. Më 8 qershor 1913, Nikollë Kaçorri bëri një qarkore ku vihej në dukje mbrojtja e territoreve dhe bëhej e qartë se vendi ishte më në rrezik se kurrë.

Nikollë Kaçorri hodhi poshtë tentativën Serbo-Malazeze, për ta bërë Esadin princ të Shqipërisë së Mesme, dhe u konsiderua ky plan shkatërrimtar, jo vetëm për qeverinë, por për të gjithë shqiptarët. Kaçorri hartoi dhe një qarkore tjetër, me tone të ashpra dhe paralajmëroi rrezikun që i kanosej vendit. Ai kërkoi që të shpallej botërisht nevoja e ruajtjes së Atdheut, si sytë e ballit. Në qarkore thuhej që të gjitha ceremonitë në kisha e xhamia të mbaheshin në shqip.

Duke pasur parasysh situatën e komplikuar, pas kthimit të delegacionit nga Londra, përçarja brenda qeverisë u bë evidente. Rryma kryesore antishqiptare e antiqeveritare ishte ajo e kryesuar nga Esati. Nikollë Kaçorri bashkë dhe me pak qeveritarë ka qenë kundërshtar pa ekuivoke i politikës esadiste, që në thelbin e saj ishte politikë kolaboracioniste në dëm të interesave kombëtare dhe në favor të interesave të tij për pushtet.

Ai i bëri thirrje popullit të ngriheshin kundër serbit për të të ndryshuar vendosjen e padrejtë të kufijve.

Por ngjarjet politike rrodhën si rrodhën me shqiptarët që gjatë gjithë historisë nuk janë marrë vesh kurrë me njëri-tjetrin dhe Fuqitë e Mëdha vendosën ardhjen e Princ Vidit në Shqipëri.

Nikollë Kaçorri deri në fund të jetës së tij  u shqua për patriotizëm dhe dashuri të ethshme ndaj atdheut. Ndaj figura e tij është një nga më të rëndësishmet e patriotëve shqiptarë që dhanë gjithçka për atdheun e tyre./Njekomb

Radhima ndodhet në Jug të qytetit të Vlorës ,tashmë gati e bashkuar me periferinë e qytetit .Në kufirin e hershëm të Radhimës ,në vëndin e quajtur Ura e Vrizit , sot ndahen kufijtë administrativë midis bashkisë së Vlorës dhe bashkisë Orikum.

Fshati ndodhet në shpatin perëndimor të malit të Lungarës. Dëshmohet si vendbanim i lashtë i shekullit te III-II p.e.r. Përmendet për rritjen e derrave, prodhimin e verës dhe të shajakut. Ka drejtim kryesor prodhimin e agrumeve, ullirit, vreshtarinesi dhe turizmin. Ka shkollë 9-vjecare, qendër shëndetsore, njësi tregëtare dhe komunale.

Sipërfaqja që përfshin kufijtë tradicionalë të fshatit është afërsisht 2000 hektarë.Fshati është i vendosur në një kuotë 150 deri 180 m mbi nivelin e detit , distanca maksimale veri Jugë është rreth 7.5 km ndërsa lindje perëndim ( deri tek buza e detit )është 4.5 km, distanca në vijë ajrore nga qëndra e fshatit deri në buzën e detit është rreth 1100 m.

Radhima ka një bregdet që përfshihet nga Ura e Vrizit deri tek derdhja e lumit të Izvorit dhe kap nje gjatësi prej 7450 ml ,ndërsa perimetri i kufirit tokësor është 15 700 ml. Kufiri verior tokësor fillon tek Ura e Vrizit dhe ndjek në lindje,veri-lindje aksin e përroit të Vrizit ( versioni aktual ) por shih shënimin më poshtë *!, duke lënë në veri teritorin e bashkisë Vlorë deri në lindje e veri lindje ,pasi kalon Bregun e Lëmënjëve ,del në Rrethin e Xhelit ,zbret në përroin e Kroit më në veri të vëndin ku ai bashkohet me përroin e Pallaramës ,pastaj vijon në aksin e këtij të fundit duke lënë teritore të Kaninës në veri në majen e Shturos vijon në kufirin e sipërm verior të faqes së përroit të Pallaramës(zona e Shashicës), deri në ngjitje në krye të përroit te Pallaramës vijon në drejtim të majës së malit duke lënë në veri çesmën e Zonjës .

Radhima ka një kufi verior Jonufër-Shashicë tek një varr i para bërë i Mehmet Halilit dhe një kufi Jugor tek një varr tjeter i para bërë i Miftar Musait. me tej kisha në veri Jonufër. (sipas Vendim gjyqi te vitit 1933 dhe miratuar mbreti Ahmet Zogu ” Konflikti me Kaninen i zgjidhur gjyqesisht” )

Pasi ngjitet në kulmin e malit të Radhimës (Lungara) vijon në drejtim të Jugut dhe Juglindjes duke lënë në lindje teritoret e fshatrave te Mazharit dhe te Lapardhase deri ne kufirin me maline Tragjasit perbri sheshit te Llustres ne krahun lindor te ketij sheshi ,zbret duke perfshire ish trojet e vatherave te Ramosaçuet ne krye te Bulgerit deri ne drejtim te vend ndodhjes se varrit te Zanko Manes , ngitet perseri ne kodrat e Lugut te Gegeve duke lene ne jug konaket e Stepet dhe Hoxhet deri ne Qafen e Sheges e ne vijim ne kodrat e Petrit Radhimes ( shitur Yzeir dhe Ismail Llakatundit deri tek konaket e Xhezo Iliazit duke u hedhur edhe ne perendim te derdhjes se lumit te Izvorit. (ky percaktim i kufirit eshte vetem orientues dhe nuk mund te merret per reference juridike)

Në Radhimë mbizotëron një klimë tipike mesdhetare me dimër të butë dhe verë të freskët e me plot diell. Brënda këtij teritori ka pas qënë i zhvilluar gjith aktiviteti i fshatit , kjo zonë është quajtur pjese e Labërisë nën administrimin e Vilajetit te Kaninës dhe të ish Sanxhakut të Vlorës. Nga të dhënat që arrijnë deri edhe në ditët tona, disa emërtime vëndesh jo të pakta në numër, (Gjiknikaj ,Gjonhila,Gjikhila, Nik Gjon Bitri ,Shënkoll,Baçat e Gjinet etj) ,si dhe gjetje arkeologjike në varret e zbuluar në majën e Bregut dhe tek shtëpitë e Beqir Mjaltit e Brahim Begotare, si edhe disa gjetje në Mavrenerua dhe Virua tregojnë se Radhima ka qënë një vend-banim i hershëm që datohet minimalisht prej shekujve të III dhe II para erës sonë.

Historia

Zbulimi i parë arkeologjik datohet qysh gjat’ luftës së parë botërore në punimet që kryheshin për ndërtimin e një moli në zonën e mavreneroit ,mbeturina të ndëritmit të mevonshëm kanë ekzistuar deri në ditet tona ,kështu shpesh me daljen ujrave mbi shtratin e perroit te Kroit ,gjat reshjeve intensive, në faqen e krahut verior, zbuloheshin hera herës qeramika me dimensione të mëdha si dhe çfaqeshin konfigurime të një muri të mbuluar nga prurjet e dheut që ishte i ndërtuar prej këtyre qeramikave. Për herë të parë në një hartë emri Radhime gjëndet i hedhur në vitin 1118. Të dhëna më të detajuara mund të gjënden në librin “Bota Radhimjote” shkruar nga Neki Lameborshi ,në muzeunarkeologjik të qytetit të Vlores apo dhe atë kombëtar në Tiranë ku janë dorezuar objektet e zbuluara.

Sipas historianëve , si edhe në gjithë jugun e Shqipërise pas vdekjes së Skënderbeut, Radhima ka shërbyer si vënd vendosje për shqipëtaret që kanë emigruar në jugun e Italisë , për një pjesë të tyre, u kthye në vënd banim.shumë emërtime vëndesh fisesh rrugësh etj ruhen edhe sot dhe përbëjnë një dëshmi të këtij fakti. emërtime si Sokaku i Gjikniket ,Baçat e Gjinet, maja e Nikgjonmitrit etj vijojnë të përdoren edhe në ditët tona. Deri para pushtimit osman Radhima ka qënë e banuar kryesisht nga Katolikë dhe Ortodoksë. Po t’i referohesh listës emërore të kryefamiljarëve , vërehen kryesisht emra katolikë dhe të krishterë(“Historiku i fshatit Radhimë” 1973 Zenell Hamiti dhe “Bota Radhimjote” Neki Lameborshi 2007). Gjat lëvizjes për pavarësi si dhe për çlirimin e vëndit gjat luftës së dytë botërore Radhima ka dhë kontributin e vet nëpërmjet bijve dhe bijave të saj.

Në vitin 1956 u formua koperativa bujqësore dhe pas disa vitesh u bë bashkimi me Tragjasin e më vonë edhe me Dukatin që formuan koperativëën e bashkuar. Duke filluar nga vitet 1968 deri 1970 u realizua ç’pyllëëzimi dhe teracimi i kodrave nga Jonufra deri në Nisi dhe në vitet 1973 deri 1974 Radhima kaloi gradualisht me ndërmarrjen bujqësore”Rinia” Gjat kësaj periudhë dhe deri në ditët e sotme ,në Radhimen filluan ta popullojnë në masë familje të reja, sidomos të grykës së Mesaplikut të cilat filluan të punonin në N.B.”Rinia” dhe të ndërtonin jetën në kushte të reja në fshat. Deri në vitet 1975 Radhima ka qënë e banuar me rreth 80 familje pas kësaj kohe u rrit numuri i familjeve dhe filloi zgjerimi i kontureve të banimit në jug të fshatit dhe paksa në lindje e veri lindje në teritore të kufizuara për shkak të terrenit./Wikipedia