Këta janë fëmijët shqiptarë nga Çamëria (1945-1946), prindërit dhe të afërmit e të cilëve u masakruan nga Ushtria nacionaliste greke ‘EDES’ e drejtuar nga Napoleon Zerva.
Këta fëmijë u rritën jetimë, pa nënë dhe babë. Fëmijët janë fotografuar pak pasi kanë hyrë në territorin e Shqipërisë, të ushqyer keq e me rroba copa-copa.
Këta fëmijë janë të plakur sot, por kërkojnë drejtësinë prej kaq vitesh; pak erë Çamërie duan të ndjejnë, pak dashuri për muret, sokaqet e katundit ku lindën.
Dr. Aleksandre Lambert, historian, drejtor akademik i “School of International Training” në Gjenevë, është autor i disa librave dhe artikujve në fushën e relacioneve ndërkombëtare të filozofisë politike, të politikës së sigurisë dhe lidhjeve civile-ushtarake.
Ai ka vizituar Shqipërinë dhe ka filluar të njoh çështjen shqiptare që në rini të tij me kërkimet e bëra në Arkivin e Lidhjes së Kombeve Gjenevë, kur njohu mirë edhe çështjen çame.
Lambert këmbëngul se nuk është e rastit që shqiptarët në asnjë moment të historisë nuk njihen si komb që i kanë sulmuar kombet e tjerë dhe se shumë shqiptarë kanë shkëlqyer duke drejtuar qoftë perandori, qoftë shtete të tjera.
Sipas tij, të tjerë shqiptarë kanë lënë emrin e tyre në fusha të ndryshme të shkencave në shtete të ndryshme të botës. Më tej historiani ndalet në zhvillimet pas Luftës së Dytë Botërore, duke shprehur bindjen se ajo që ndodhi me Shqipërinë, me lënien e saj në Bllokun e Lindjes ishte një llogari e bërë nga aleatët që fituan luftën. Në fund edhe disa këshilla se si duhet të veprojnë shqiptarët për t’u ngjitur pranë shumicës, aty ku ata tentojnë.
E ja ç’thotë ai për shqiptarët në kohën e Mesjetës:
Në Mesjetë shqiptarët i kanë dhënë udhëheqës botës, udhëheqës laikë ose fetarë dhe personalitete kulturore që i kalojnë kufijtë e Evropës. Disa Papë kanë qenë shqiptarë, për shembull, – Klementi XI më i dalluari prej tyre. Por shqiptarët kanë qenë në krye të feve me rëndësi botërore, si në krye të fesë ortodokse, ashtu edhe të asaj myslimane.
Në histori gjejmë udhëheqës të shquar shqiptarë në shumë vende të Evropës, madje edhe prej atyre që ngandonjëherë kanë përcaktuar fatin e shumë betejave historike (në vitin 1515 qe Merkur Bua me kalorësinë e lehtë të Venedikut, e përbërë e gjithë nga shqiptarë që përcaktoi fitoren e betejës së Marinjanit, që historia e emëroi beteja e gjigandëve dhe jo Françesku i I-rë i Francës, 19 vjeç, që ato dy ditë beteje mësoi se si luftohet).
Shqiptarët i kanë dhënë shumë kryeministra dhe gjeneralë të shquar Perandorisë Otomane (vetëm familja Qyprili i dha 5 kryeministra Perandorisë). Shqiptarët i kanë dhënë shumë heronj të pavarësisë greke, prej të cilëve po përmend Kundurjotis, Marco Boçari, Kanaris, Kolokotroni, Karaiskaqis, Bubulina. Që ishin në udhëheqje të revolucionit grek, prej të cilëve edhe disa kryeministra të shtetit të ri të pavarur grek.
Rumania gjithashtu ka pasur një familje princore me origjinë shqiptare(Aleksandër dhe Vladimir Gjika si dhe princesha Eleonora e njohur me emrin Dora Distria). Françesko Crispi, shok i Garibaldit, Kavurit e Macinit që ka qenë një kryeministër i madh Italisë, ishte me origjinë shqiptare.
Piktorë si Carpaçi, Albani etj., humanisti Leonic Tome, profesori i Kopernikut dhe shumë personalitete shqiptare, janë nderuar nga historia e Italisë. Muhamet Aliu, reformatori i Egjiptit Modern, që historia franceze e ka quajtur “Napoleon i Lindjes së Afërt” qe shqiptari që themeloi dinastinë mbretërore të Egjiptit që mbretëroi gati 150 vjet.
Arkitekti i “Taxhmahallit” në Agra të Indisë, kryevepra e arkitekturës islamike, ishte vepër e një shqiptari ashtu sikurse edhe “Xhamia Blu” e shumë xhami të rëndësishme të Stambollit. Dhe më në fund Heroi Kombëtar i shqiptarëve, Gjergj Kastrioti Skënderbeu, një shembull gati universal i luftëtarit të lirisë, i nderuar në botën mbarë me përmendore jo vetëm në Tiranë, Prishtinë e Shkup, po gjithashtu në Romë, Bruksel, Gjenevë, Detroit, Buenos Aires.
Të tjera përmendore për Skënderbeun janë projektuar të ngrihen në Londër, Varshavë, Melburn, Manila etj. Kur shqiptarët kanë kontribuar kaq shumë për qytetërimin e njerëzimit, përse pak njerëz në botë janë të ndërgjegjshëm për këtë, përkundrazi shumë as nuk kanë dashur ta pranojnë këtë realitet?
Duhet thënë se një gjë e tillë shpjegohet edhe nga izolimi relativ jo pa qëllim i shqiptarëve nga komuniteti ndërkombëtar, dhe në mënyrë të veçantë nga ai evropian, që nga Kongresi i Berlinit e këtej (1878). Në të vërtetë pas mundjes së turqve në luftën ruso-turke, shtypi ndërkombëtar filloi punën për të injoruar shqiptarët duke i ndërruar emrin gadishullit të dikurshëm të Ilirisë të banuar që nga kohët parahistorike dhe deri në ditët e sotme nga ilirianët, shqiptarët.
Atë e pagëzuan me emrin e ri që ka edhe sot, Gadishulli i Ballkanit, vetëm duke u nisur nga vargu i maleve Ballkan. Përse iu vërsulën shqiptarëve? Pjesa më e madhe e diplomacisë konservatore evropiane ka përdorur termin pexhoratif “turq” për t’i cilësuar si turq të gjitha komunitetet myslimane në Ballkan, edhe pse shumica prej tyre nuk janë aspak turq. Evropa ka mbështetur dhe ka zmadhuar tokat e Greqisë, të Serbisë dhe të Malit të Zi, në kurriz të shqiptarëve.
Asnjëra nga fuqitë e mëdha evropiane nuk e ka mbështetur çështjen shqiptare, kur shqiptarët krijuan Lidhjen e Prizrenit për të mbrojtur çështjen e tyre të drejtë kundër vendimeve të Kongresit të Berlinit. Ata u lanë në baltë nga të gjithë.
Elena Lucrezia Peshkopia është e para grua shqiptare në botë që në vitin 1678 ka arritur të marrë doktoraturën në filozofi.
Gjatë shekullit ku jetoi ajo ishte gruaja më e ditur në Europë. Statuja e Elenës që u gjet në Universitetin e Padovës, një prej universiteteve më të vjetër dhe ndër më të njohurit në Europë, siç shkruan atsh, dëshmon për vlerat e arritjeve të jetës së saj.
Portreti i saj është gjithashtu edhe në dritaren e qelqit rreth 7 metra të lartë në bibliotekën “Frederick Ferris Thomson” në kolegjin Vassar të Nju Jorkut në SHBA ku Elena është portretizuar duke mbrojtur tezat e saj mbi Aristotelin.
Elena Peshkopia lindi në Venecia në 1646, ajo përfundoi shkollën e shqiptarëve “Santa Maria dhe San Gallo” në Venecia (Scuola di Santa Maria e di San Gallo degli Albanesi).
Shkolla ku Elena mësoi është themeluar nga fisnikët e edukuar shqiptarë në 22 tetor 1442 dhe për rreth 200 vite vazhdoi të funksionojë për arsimimin e shqiptarëve deri në fund të shekullit të 18-të. Që prej fillimit, djemtë dhe vajzat e frekuentonin këtë shkollë së bashku, institucioni financohej nga taksat që paguanin shqiptarët.
Në detyrimet përfshiheshin edhe gratë por ato edhe do të mund të përfitonin. Godina e shkollës ishte dizenjuar nga shqiptari Viktor Karpaçi, artist i njohur gjatë periudhës së Rilindjes Europiane, ai mbikëqyri ndërtimin e ndërtesës dhe dekorin e fasadave të shkollës, pikturat e tij janë gjetur në galeritë e Venedikut, Milanos, Parisit (Luvër), Vjenë, Londër.
Prezenca e madhe e shqiptarëve në Republikën e Venecias është lidhur me zhvendosjet e tyre sa më shumë drejt perëndimit si pasojë e pushtimit osman.
Elena, e talentuar edhe në muzikë vazhdoi studimet në filozofi dhe astronomi duke ndjekur edhe programin e doktoraturës në Universitetin e Padovës. Ajo mbrojti teoritë e saj të doktoraturës në 25 qershor 1678 para profesorëve të filozofisë dhe logjikës, mjekësisë dhe teologjisë. Ajo u bë një lektore në matematikë në Universitetin e Padovës ku qëndroi deri në fund të jetës së saj së shkurtër.
Elena Peshkopia ndërroi jetë nga tuberkulozi në 26 korrik të vitit 1684 në moshë shumë të re, vetëm 38 vjeç. Ajo prehet në kishën e Shën Lukës në Padova të Italisë./koha.net/
Përkthyer në shqip nga studiuesi i përjetshëm: Altin Kocaqi
Jakob Philipp Fallmerayer për shqiptarët;
Ekziston në Gadishullin Ilirik një etni e tillë që gjuha e saj, sipas tipeve dhe rrënjëve të fjalëve, nuk ka as më të paktën ngjashmëri me gjuhën greke(!!!), as me gjuhën turke dhe as me vëndet e afërta veriore të Danubit që sot flasin gjuhën sllave.
Ky popull e quan veten shqiptarë ndërsa vendin që banon e quajnë Shqipëri ose në dialekt Shqipni.
Etnitë e tjera të afërta dhe të largëta i njohin dhe i quajnë shqiptarët nga fillesat kur shfaqen në histori si Alvanus, Arvanites, Arnaute; ndërsa vendin e quajnë Alvanian, Arvanian, Arbënian.
Atdheu i shqiptarëve, ose banesa e shumëvjetër që në kohën që e njohu historia, ishte një vend malor rreth 100 orë në gjatësi dhe rreth 300 orë në gjerësi me kufinjtë jugor në gjirin e Amvrakias dhe deri në liqenin e Shkodrës; nga perëndimi fillon nga detet Jon e Adriatik mbi malin Pindit, i ngushtë dhe i gjatë me male e dete. Njëra pjesë në jugperëndim që në lashtësi quhej Epir dhe tjetra në veri quhej Iliri .
Në kohët kristiane nuk përmendet asgjëkundi as etnia dhe as Atdheu i shqiptarëve.
6.Vetëm në Bibliotekën Akademike të Aleksandrisë gjendet në shek II mb.kr një shënim gjeografik që tregonte ekzistencën e qytetit ‘Albanopoli mali Albanon dhe etnos Albanon ose Arvanitas në kufijtë e Epirit dhe të Ilirisë .
Në analet historike Shqiptarët erdhën dhe u shfaqën nën Bizantin jo para shek XI mb. kr. Të pavarur dhe mbajtës të vendeve të tyre u shfaqen në horizontin politik sidomos në kohën e Turqisë në fillim të shek XIV e s.
8.Etnia e shqiptarëve ndahet në dy fise, Gegët dhe Toskët, të cilët e flasin këtë gjuhë nga kohët e vjetra. Dialektet ndryshojnë nga njeri tjetri saqë pa përkthyes askush nuk kuptohet ose të paktën kuptohen me vështirësi.
Kufiri midis Gegëve dhe Toskëve është lumi i Shkumbinit (Gjenusi=lindësi): në pjesën e sipërme të maleve të tij mundemi të njohim Elbasanin e qytetin e vjetër Albanopolis të Aleksandrasve.
Nga Shkumbini në kufi me Malin e Zi shtrihet vendi i Gegëve dhe vendi i Toskëve shtrihet nga jugu i lumit të përmëndur deri në gjirin e Amvrakias .
Gegët dhe Toskët që sot njihen me emrin e përbashkët Shqipëtar, as në lashtësi dhe as sot, nuk kanë formuluar një politikë bashkuese si në vëndet gjermanike .
12.Banorët e krahinave shqiptare, Gegë e Toskë, nuk banojnë vetëm këtë vend që quhet Shqipëri dhe as e mbulojnë atë të gjithin.
Një pjesë e mirë e rracës shqipëtare, pas pushtimit, lëvizën nga Epiri dhe Iliria në drejtim të Italisë nga Sicilia, ndërsa shumë bashki të këtij vendi sot banohen nga Sllavët, Grekët, Vllehrit.
Pjesë e popullsisë së mbretërisë Greke emigroi si popull marinar dhe bujqësor dhe u vendos edhe në Shqipëri. Arrnautët dhe Arvanitët, të cilët dhe sot flaën shqip, i përkaën krahinës së Toskërisë dhe përfaqësojnë fenë ortodokse të Lindjes.
Albanët, ose arvanitët apo shqiptarët, nuk ishin as popullsi bujqërish dhe as filologji etnikë; ata nuk kishin as alfabet të përbashkët dhe aspak vepra shpirtërore prodhuar për një mijë vjetë egzistencë; por ata na dhanë një provë të gjallë se edhe nëse një komb vetëdështon nga njohuritë e qytetërimit njerëzor, ekziston si luftarak e burrëror dhe mund të mbijetojë pa u njohur, pa akademi, pa shkencë dhe pa alfabet dhe të ruajë të pahumbur që nga fillesat këtë forcë në mes etnive të shkolluara.
Për kaq shumë kohë shqiptarët mbetën kudo në vendnumëro në oligarki dhe të pandryshuar; dhe kjo vjen si nga mosveprimi shekullor ashtu dhe nga narkoza e Lindjes.
Shqiptarët, patjetër që munden të zhvillohen të lirë në natyrë, por në karakterin e tyre janë kurdoherë miqësorë, kryengritës, të pafe, të krishterë, të ashpër dhe patjetër të zhdërvjellet, të pamposhtur, të zgjuar, bujq dhe ushtarak. Nuk u pëlqenin idetë e përgjithshme, ndjenjat politike, përveç mendësisë dhe filozofisë për mençuritë e botës.
Pjesa eshte shkepur nga libri autorit arvanit Panajoti Kupitori STUDIME SHQIPTARE, TËVËRTETA HISTORIKE DHE FILOLOGJIKE RRETH GJUHËS DHE ETNISË SHQIPTARE,Sh.b “Tipografia tu mellondas” Athinë 1879.
Jo Ballkani, por e gjithë Evropa ishte në vitin 1914 një fuçi e madhe baruti, në të cilën qenë futur shumë fitila, një prej të cilëve ishte Shqipëria, thotë historiani Michael Schmidt-Neke, i cili në këtë intervistë karakterizon rrethanat politike dhe shoqërore shqiptare të kohës së Luftës së Parë Botërore.
Shqipëria qe duke hedhur hapat e parë si shtet pas shpalljes së pavarësisë, kur ndodhi atentati i Sarajevës më 28 Qershor 1914, që konsiderohet edhe si preteksti për shpërthimin e Luftës e Parë Botërore. Cilat ishin pasojat e këtyre ngjarjeve për Shqipërinë?
Schmidt-Neke:Lufta e Parë Botërore nisi nga Gadishulli i Ballkanit dhe jo vetëm për shkak të vrasjes së arkidukës Franz Ferdinand – trashëgimtar i fronit të Austro-Hungarisë – por, për shkak se Luftërat Ballkanike të viteve 1912-1913 ishin një lloj faze prove. Askund në Evropë gjashtë fuqitë e mëdha të asaj kohe, pra Rusia, Britania, Franca, Italia, Gjermania dhe Austro-Hungaria, nuk ishin aq të përkushtuara për të realizuar interesat e tyre konkurruese në bashkëveprim me shtetet e reja kombëtare. Kjo ishte vënë tashmë re që në vitin 1878 në Kongresin e Berlinit, përfundimet e të cilit ishin të pafavorshme për shqiptarët dhe kjo gjë tani u ashpërsua më tej.
Shpallja e pavarësisë së Shqipërisë dhe njohja e saj ndërkombëtare në Konferencën e Ambasadorëve në Londër në korrik 1913, qe nga njëra anë rezultat i natyrshëm i lëvizjes kombëtare shqiptare, sepse në qoftë se askush nuk kërkon mëvetësinë si shtet, ndoshta një i tillë as nuk themelohet. Por, nga ana tjetër, shpallja e pavarësisë më 28 nëntor 1912 nuk do të kishte pasur efekt, nëse do të kishin triumfuar pozicionet e Rusisë, apo Francës, të cilat nuk kishin asgjë kundër një zgjerimi të Greqisë, të Serbisë dhe të Malit të Zi në gjithë Ballkanin Jugperëndimor.
Shqiptarët patën fat, sepse konjunktura politike po ndikonte në favor të një Shqipërie të pavarur dhe fat të keq për shkak se ajo nuk punoi në favor të bashkimit të zonave të populluara me shumicë shqiptare. Kompromisi ishte njohja e Shqipërisë si një principatë prej gjashtë fuqive të mëdha, por vetëm brenda kufijve të ngushtë të saj, siç i kemi sot. Një kompromis tjetër qe emërimi i princit Wilhelm zu Wied si princ i Shqipërisë, sepse për shkak të origjinës, lidhjeve farefisnore dhe fesë, ai nuk ndeshi te asnjëra palë në kundërshtim të pakapërcyeshëm.
Por, në qoftë se gjendet një zgjidhje përmes një kompromisi mes gjashtë palëve, kjo bëhet e pavlefshme, nëse palët papritmas fillojnë të qëllojnë mbi njëri-tjetrin. Me largimin e Princ Wiedit, Shqipëria u kthye në arenën ndërkombëtare, sërish në atë pikë ku kishte qenë para Konferencës së Ambasadorëve: në një tokë që sipas të drejtës ndërkombëtare nuk i takonte askujt.
Kjo përkeqësohej më tej edhe prej faktit, se në vend nuk kishte asnjë faktor qendror që do të qe në gjendje ta mbante shtetin të bashkuar. Romani i Ismail Kadaresë, “Viti i mbrapshtë”, e përshkruan këtë kaos shumë tragjikomik, në të cilin shpejt as shqiptarët dhe as të huajt nuk po e merrnin më vesh se cili qe aleat me kë dhe kush luftonte për çfarë. Si rezultat, pavarësia pas më pak se dy vjetësh u pezullua për të filluar të funksiononte përsëri në janar të vitit 1920 në Lushnjë.
Kur shpërtheu Lufta e Parë Botërore, Shqipëria qeverisej nga princ Wiedi. Ju keni shkruar në një studim: “Regjimi i Wiedit nuk ishte vetëm një pjesë e historisë shqiptare, por qe një gur i rëndësishëm mozaiku në panoramën e Evropës, në kulmin e krizës së imperializmit, e cila shpërtheu në Luftën e Parë Botërore”. Në ç’mase ishte periudha e qeverisjes së tij një pjesë e rëndësishme në kontekstin politik evropian dhe global?
Schmidt-Neke: Fan Noli, udhëheqësi i Kishës Ortodokse dhe kryeministri revolucionar i vitit 1924, ka thënë për princ Wiedin: “Atë mund ta fajësojmë vetëm për një gjë: që nuk mund të bënte mrekulli”. Në periudhën komuniste flitej për ksenokraci, pra për sundimin e huaj, që do të thoshte se Wiedi kishte shkuar në Shqipëri për të zbatuar interesat e huaja, por jo për t’i shërbyer vendit dhe popullit të saj.
Natyrisht që dështimi qe i parashikueshëm, edhe për shkak se ai nuk sillte me vete asnjë lloj kualifikimi për këtë funksion. Ndryshe nga princët dhe mbretërit gjermanë, që ishin vendosur në Greqi, Rumani dhe Bullgari, ai nuk kishte kohë për të mësuar nga gabimet e tij dhe për të përmirësuar mungesën e njohurive për vendin. Edhe vendimi i tij për të marrë pjesë si oficer gjerman në luftë, tregon se sa pak ishte adoptuar ai me rolin e tij si kreu i shtetit.
Çështja që është diskutuar me shumë forcë, përsëri këtë vit, është nëse Lufta e Parë Botërore qe e predestinuar të shpërthente, sepse konkurrenca e gjashtë fuqive imperialiste e kishte bërë të pashmangshme, apo nëse ishte e mundur një stabilizim i rendit të paqes. Kjo mospërputhje e politikës së atëhershme evropiane u bë e qartë në mënyrë mjaft shembullore në Shqipërinë e vogël. Nga njëra anë u bë e mundur të gjendej një konsensus në formën e një Shqipërie të pavarur me princin Wilhelm zu Wied në krye, nga ana tjetër, më pas, në qeveritë kombëtare fitoi përparësi politika për ndjekjen e interesave të veta me çdo kusht.
Jo Ballkani, por e gjithë Evropa ishte në atë kohë një fuçi e madhe baruti, në të cilën qenë futur shumë fitilë, një prej të cilëve ishte Shqipëria.
Shqipëria nuk ka qenë pjesëmarrëse aktive në Luftën e Parë Botërore dhe konsiderohet si top loje, apo plaçkë tregu e interesave të fuqive, që merrnin pjesë në luftë. Edith Durham ka thënë në këtë kontekst: “Shteti i sapokrijuar i Shqipërisë ju hodh përpara ujqve për të shpëtuar shtetet më të vjetër”. Sa qëndrojnë këto pohime?
Schmidt-Neke: Shqipëria nuk mund të ishte si shtet palë ndërluftuese, sepse nuk kishte shtet shqiptar. Shqipëria qe territor i pushtuar nga austriakët, serbët, malazezët, grekët, francezët, bullgarët, italianët, dhe secili prej tyre kishte aleatët e vet shqiptarë. Kushtet e vitit 1913 u rikthyen edhe më me forcë.
Ekzistonin ide krejtësisht të ndryshme, se si do të organizohej Ballkani pas luftës. Nëse do të kishin fituar Fuqitë e Treshes, Jugosllavia nuk do të kishte lindur, dhe ekzistencës së Serbisë dhe të Malit të Zi do t’i kishte ardhur fundi prej një zgjerimi të mëtejshëm të Austro-Hungarisë drejt Juglindjes dhe ekspansionit perëndimor të Bullgarisë. Rikrijimi i Shqipërisë si shtet i pavarur nuk kishte ndonjë prioritet të lartë për askënd.
Parrulla e “vetëvendosjes së popujve”, që propagandonte presidenti amerikan Wilson drejtohej kryesisht kundër Austro-Hungarisë, dhe pas luftës u bë e qartë se në atë rast nuk bëhej aspak fjalë për një e drejtë universale të njeriut.
Kishte vetëm pak njerëz, që angazhoheshin për Shqipërinë, dhe për fat të keq ata nuk kishin shumë ndikim, si Edit Durham, Leo Freundlich apo Aubrey Herbert.
Sa dhe në ç’formë kanë ndikuar ngjarjet e Luftës së Parë Botërore, krahas Luftërave Ballkanike, në krijimin e përfytyrimit të shqiptarëve për fqinjët?
Schmidt-Neke: Këto ngjarje kanë polarizuar shumë dhe kanë përkeqësuar sidomos marrëdhëniet reciproke midis serbëve, shqiptarëve dhe grekëve.
Në politikën zyrtare, Shqipëria u largua nga bashkëpunimi mbarëballkanik, për të cilin u tentua në Lidhjen Ballkanike, duke përjashtuar Bullgarinë dhe nën mbretin Zog Shqipëria u vu në varësi të përgjithshme ndaj Italisë, gjë e cila do t’i kushtonte Shqipërisë më vonë sërish me pavarësinë e saj. /DW/
(Historiani Michael Schmidt-Neke ka mbrojtur disertacionin me temën Lindja dhe zgjerimi i diktaturës mbretërore në Shqipëri (1912-1939). Ai është autor i shumë shkrimeve për historinë e Shqipërisë si dhe për sistemin politik dhe shoqëror të vendit)/Njekomb
Alfred Peza është shprehur se Enver Hoxha u përpoq të joshte mbretëreshën Geraldinë.
Ja biseda e videos:
Zoti Peza, jemi në vitet ’30- ’40 dhe ju ndodheni në një lokal me Sarah Blloshmin, çdo bënit?
Do bëja atë që do bënte instikti i çdo mashkulli përballë femrës më të bukur të vendit të vet, të cilën nuk e ka përditë aq afër sa e kisha unë dhe e kam unë në këto çaste. Do mundohesha ti tërhiqja vëmendjen dhe të flirtoja me të. Nuk e di sesa do ia arrija!
Një nga njerëzit që shihej në shoqërinë e saj ishte Enver Hoxha…
Të gjithë ambiciozët e kësaj bote, e nisin nga fustanet rrugën e tyre drejt majës dhe është e pashmangshme që edhe Enver Hoxha të ketë flirtuar me Sarah Blloshmin, ashtu siç thuhet që ka flirtuar edhe me një nga Princeshat. Ashtu siç do të flirtonte edhe me Mbretëreshën vetë më prapa. Arsyeja? Vetëm e vetëm që ti fitonte zemrën Mbretit Zog, për të arritur ambicien dhe synimin e tij.Ju thoni në libër që Enver Hoxha është përpjekur që të joshi edhe Mbretëreshën Geraldinë u shpreh Peza në një promo të realizuar nga Mapo Edition, në një bisedë me Alda Bardhylin.
Po. Sepse në mendjen e ambiciozit shkon gjithçka dhe flirti me Mbretëreshën është rruga më e shkurtër për të fituar vëmendjen e Mbretit.Ju thoni që Mbretëresha Geraldinë e ka ditur gjithmonë raportin e Ahmet Zogut me Sara Blloshmin…
Unë besoj se po. Është e pashmangshme. Po të lexosh me vëmendje kujtimet e saj, Ajo e kupton se deri në momentin që janë njohur, zemra e Tij, e gjithë vëmendja e Tij dhe Mbretëresha e Tij ka qenë dikush tjetër. Sepse ajo pranon me dhimbje që dashuria e tyre, është ajo e një rreth 50 vjeçari tashmë. E Ahmet Zogut në emigrim, larg atdheut, larg Pallatit Mbretëror, larg ballove, larg vëmendjes, larg tapeteve. Ishte një dashuri tjetër (përpara kësaj), ndryshe. Ishte vetëm një dashuri e atillë, si ajo që mund të ketë patur, vetëm Sara Blloshmi me Ahmet Zogun.
Janë zbardhur të tjera detaje nga rivliteti mes Enver Hoxhës dhe Mehmet Shehut. Në një document të vitit 1951 tregohet se marrëdhëniet mes tyre nuk ishin të qeta dhe se përplasjet nisën për shkak të Bashkimit Sovjetik ku e shikonte ish-diktatorin si një njeri autoritar. Në disa dokumenta të përkthyera nga gazeta ‘’SOT’’ dhe të deklasifikuara nga CIA thuhet se si regjimi komunist nisi shpartallimin e grupeve naziste.
27 tetor 1949
Për nisjen e operacioneve të transmetimeve radio të propagandës po sigurojmë tre transmetues me valë të shkurtra BC 610 për t’u instaluar në barkën e propagandës. Por përdorimi i transmetuesve me valë të shkurtra në këtë operacion është i dyshueshëm për arsyet e mëposhtme: Ne supozojmë, bazuar në informacionet e marra, se transmetimet duhet të jenë me valë të mesme për të arritur një audiencë sa më të gjerë në Shqipëri. Ne kemi propozuar që transmetimet tona të prodhohen në valët e radio-Tiranës (valë të mesme) me një sinjal të fortë sa për të dominuar radio-Tiranën.
Ne besojmë se shumica e aparateve marrëse me valë të shkurtra janë në dorë të klikës së Hoxhës dhe transmetimet për këtë grup nuk do të kenë përhapje verbale në publik. Ne e kuptojmë se vendimi për transmetime në valë të shkurtra bazohet në raportimet britanike se në Shqipëri ka më shumë aparate me valë të shkurtra nga sa mendohej, por ne nuk kemi parë prova konfirmuese për këtë.
Një tjetër faktor për t’u marrë në konsideratë është vështirësia për të siguruar një mjet të madh për aparatet me valë të mesme, që t’i afrohet brigjeve shqiptare. Britanikët duhet të na japin raportin e plotë për numrin dhe shpërndarjen e aparateve me valë të shkurtra në Shqipëri, dhe nëse faktet janë bindëse ne sigurisht do të tërheqim kundërshtimet tona.
COP duhet të sigurojë një mjet të përshtatshëm për të mbajtur transmetuesit me valë të mesme në ujërat shqiptare. Komandanti Smith tha se megjithëse kjo mund të jetë e mundshme, do të përshinte shumë shpenzime dhe përpjekje. Por ne besojmë se një mjet i tillë do të ishte i rëndësishëm për të gjithë projektin BGFIEND dhe mund të përdoret më vonë në zona të tjera si Bullgaria, Azia jugore apo Lindja e Largët. Veprimi për propozimin është në pritje për informacionet e kërkuara në propozim.
Tetor 1951
Lufta për pushtet Hoxha-Shehu
Kreu komunist i Shqipërisë Hoxha raportohet të jetë përfshirë në një luftë pushteti me të preferuarin e BRSS, gjeneral Mehmet Shehu. Arsyeja e armiqësisë, e cila është mbajtur shumë sekret, është unike në vendet socialiste sovjetike. Hoxha është themeluesi i Partisë Komuniste shqiptare në fuqi dhe ka vënë emrin e tij gjatë luftës. Ashtu si dhe Tito ai ka qenë bashkë-luftëtar me shumë nga bashkë-atdhetarët e tij.
Për të forcuar ambicien e tij personale dhe gjithashtu qeverinë e vendit, ai u nda nga Jugosllavia dhe nisi ta portretizonte veten si një tjetër “Skënderbe” që mbronte interesat kombëtare të Shqipërisë. Fushata e tij pati sukses dhe komunizmi në Shqipëri po personifikohet gjithnjë e më shumë vetëm me këtë person.
BRSS e shihte me dyshim rritjen e popullaritetit të Hoxhës, pasi preferonte që pushteti në vendet satelite të shpërndahej mes disa udhëheqësve komunistë që deri në një farë mase të konkurronin me njëri-tjetrin. Hoxha në mënyrë të pamëshirshme spastroi të gjithë elementët pro-titistë nga partia por ai është si figurë publike shumë i ngjashëm me Titon, prandaj mbi objekt dyshimet nga Bashkimi Sovjetik. Gjithashtu bashkëpunimi i mëparshëm me Jugosllavinë ishte një tjetër arsye që sovjetikët preferonin të ngrinin në përgjegjësi Mehmet Shehun.
Në vitet e pasluftës hegjemonia e Jugosllavisë në Shqipëri ishte një fakt i ditur, nga kompanitë e shumta jugosllave dhe prezenca e teknikëve që punonin në Shqipëri. Më në fund Tito propozoi që dy vendet të përdorin të njëjtën valutë, dinarin jugosllav.
Gjenerali Shehu nuk ka të kaluar politike, por ka qenë në disa poste të rëndësishme në qeverinë e Hoxhës. Ai është më pak inteligjent se Hoxha por mbështetet hapur nga sovjetikët dhe e konsideron veten ekspert në çështjet ushtarake. Përpjekja mes Hoxhës e Shehut është ruajtur sekret nga popullata, e cila nuk është fare në dijeni të saj.
Dhjetor 1951
Gjatë vitit 1952 operacionet CIA/OPC në Shqipëri do të përqendrohen në dy tipe të ndara veprimi: Depërtimi dhe Ngacmimi. Operacionet e depërtimit në 1952 do të marrin formën e veprimeve të veçanta e të kufizuara me qëllim formimin e rrjeteve të vogla të komanduara nga një agjent i nivelit të lartë, i cili do të ketë kontakte me individë specifikë në qeverinë e Shqipërisë dhe në rrethet ushtarake, me anë të teknikave klandestine. Objektivi afatgjatë i këtyre operacioneve është konvertimi në anën tonë të figurave të larta të regjimit dhe sabotimi i degëve të ushtrisë dhe dikastereve të tjera të rëndësishme të qeverisë së Hoxhës, deri në momentin e përshtatshëm të përmbysjes së regjimit. Misioni i parë i caktuar për agjentët është rekrutimi i agjentëve kryesorë, që do të ndiqet nga organizimi i rrjeteve të agjentëve që më pas do të dalin nga vendi, duke lënë pas një sistem të sigurt komunikimi. Në disa raste agjentët kryesorë mund të dalin nga vendi bashkë me agjentët e rekrutimit. Pritet që gjatë 1952 të kryhen rreth 10 operacione të tilla dhe planifikohet që të pajisen me radio ata agjentë që mund t’i përdorin aparatet dhe të krijojnë komunikimin me bazën.
Operacionet e ngacmimit
Këto janë operacione afatshkurtra që kanë si objektiv ruajtjen e rezistencës pasive të popullit shqiptar ndaj regjimit si dhe krijimin e një potenciali të fjetur rezistence. Kjo do të arrihet me anë të lëshimit të misioneve të shpejta të sabotimit, të incidenteve të propagandës dhje të luftës psikologjike, të cilat do të shfrytëzohen dhe në programin e transmetimeve radio. Operacionet e ngacmimit do të koordinohen me ato të depërtimit dhe të lëvizjeve të tjera amerikane ose britanike kundër regjimit të Shqipërisë, në mënyrë që zhvillimi i tyre të mos dëmtojë masa të tjera.
Operacionet e ngacmimit do të planifikohen në mënyrë të tillë që të minimizohet rreziku i hakmarrjes së autoriteteve ndaj popullatës civile. Përveç operacioneve me agjentë, CIA do të zhvillojë dhe programet e tjera të propagandës. Lëshimi fletushkave dhe pakove të ushqimit ka rezultuar efektiv në të kaluarën dhe pritet të vazhdojnë çdo gjashtë javë, ndërsa radio klandestine do të transmetojë në emër të Komitetit Kombëtar Shqipëria e Lirë. Publikimi i organit të Komitetit, gazeta “Shqipëria” do të vazhdojë dy herë në muaj, dhe tashmë ka nisur botimi i saj në gjuhën angleze për të shtuar publicitetin.
10 prill 1952
Raport BGFIEND
Në Shkodër dhe zonat rrethuese organizata e quajtur “Çlirimi” ka nisur rezistencën pasive. Në gusht 1945 ka nisur organizmi i grupeve të vogla me ide të ndryshme, por me qëllim kryesor luftën kundër regjimit të ashtuquajtur “popullor” me anë të propagandës dhe armëve. Në fillim të nëntorit 1945 u shpërndanë traktet e para të “Unionit Kombëtar” që drejtohet nga At Gjon Shllaku. Ndërkohë një tjetër grup i drejtuar nga doktor Fahri Rusi ka qarkulluar trakte që ftonin njerëzit të mos besojnë propagandën komuniste dhe të mos marrin pjesë në zgjedhjet e 2 dhjetorit.
Por gjatë shpërndarjes së trakteve grupi dhe kreu i tij Shllaku u kapën, u torturuan dhe u gjykuan. Grupi vazhdoi gjithsesi punën e tij dhe në 9 shtator 1946 u revoltua. Fillimisht revolucioni nisi mirë. Disa kazerma u rrethuan dhe ushtarët u çarmatosën, por mungesa e organizimit dhe gabimet teknike bënë që komunistët të merrnin situatën në dorë dhe të hakmerreshin ndaj kundërshtarëve. Një ditë më vonë tridhjetë njerëz u ekzekutuan; tetë në stadiumin e Shkodrës dhe 22 në fshatin Postribë. Në një kohë të shkurtër në Shkodër e fshatrat rreth saj u arrestuan mbi 1000 vetë.
Dymbëdhjetë ndërtesa shërbenin si burgje të sigurimit. Ata që kishin luajtur rolin kryesor në revolucionin e 1946 ishin vëllezërit Jup e Said Kazazi, Cin Serreqi, Dulo Kali, Qasim Rroji. Fshatit të Postribës iu bashkuan dhe fshatra të tjerë si Shtoj i Ri, Hoti, Guri i Zi, Sheldia, Ganjolle, Rec e Koplik. Dëmin më të madhe e pësoi fshati i Postibës me 40 të vrarë e të ekzekutuar, 70 shtëpi të djegura e rreth 500 të arrestuar.
Krimet
Në Shkodër, kur avokati Myzafer Pipa u mor në pyetje nga “Mbrojtja e Popullit” në shtëpinë e Pjetër Cucia, agjentët e Sigurimit u përpoqën ta detyronin të denonconte të tjerët, por ai nuk u përgjigj dhe Elez Mesi e qëlloi me pistoletë në gojë. Ish-shtëpia e punëtorëve “Malet tona” është kthyer në burg e quajtur “Burgu i Totës” ku patriotët rrihen me drunj dhe i përplasin kokën në shkallë. Në Gjykatën e Mbrojtjes në Shkodër, komunisti Astrit Karabeci rrahu patriotin Abdullah Kazazi, duke i thyer këmbën para oficerëve komunistë Zoi Themeli, Nesti Kerenxhi, Dule Rolli e Dulaq Lekiqi.
Në gjykatë të burgosurit varen nga duart, siç ndodhi me doktorin Fahri Rusi, i cili u mbajt i varur për dhjetë ditë dhe më pas u ekzekutua. Avokati Paulin Pali u mbajt në një qeli prej 2 metra katrorë i lidhur me zinxhir nga këmbët, dhe më vonë u ekzekutua. Simon Daragjiati është rrahur me kamxhik dhe më pad kur ishte duke vdekur është hedhur nga dritarja e katit të tretë nga rojet Elez Mesi dhe Isuf Kurveleshi.
Profesor Qemak Dracini i arrestuar në Tiranë, thotë se ka parë në muret e gjykatës të shkruar fjalët: Sot më 18 shtator 1946 jam torturuar me kamzhik, me shok elektrik nga ora tetë e mëngjesit deri natën. Po shkruaj me gjakun që më rrjedh dhe një gozhdë që gjeta.
Zonja Muzina Kokallari. Profesor Dracini pasi u torturua vendosi të vrasë veten duke prerë venat. Patrioti Rrok Luli, pasi i rezistoi torturave me rrymë elektrike, e kishin zhveshur dhe i kishin ngulur në trup gjilpëra. Duke parë që ai po rezistonte, komunisti Zoi Themeli mori një hekur të nxehtë dhe nisi ta digjte. Kur Luli e pa që Themeli po përdorte përsëri nxehtësinë përfitoi nga rasti dhe u hodh nga dritarja.
Entuziazmi i jetës së re, i jetës në Shqipërinë socialiste kishte shpërthyer me hire për një botë ndryshe, për një Shqipëri të aspiruar, të ëndërruar, sado që gjysmake, e keqtrajtuar, e copëtuar dhe e kafshuar keq nga “bishat” fqinje. Ishte amaneti i të parëve për Shqipërinë e heroizmave, të imazheve të qëndresës shekullore, Shqipërinë, ( Ilirinë e Arbërinë) që nuk iu nënshtrua Romës as Bizantit, Sllavit as Turkut, Italianit as gjermanit).
Kishte gjalluar, kishte mbijetuar Shqipëria për hir të jetës, për inat të “neronëve dhe rashjanëve”, për dhunë të “Dovletit” dhe “Shtatë kralëve të Evropës”, të cilët u munduan dhe po mundohen ta zhbëjnë për plot 20 shekuj.
Po ku ka si ti o Shqipëria ime “me kreshta të larta malore, me fusha të gjëra e lumenj të kulluar, me brinja brigje e lugina pjellore. Atje “ku lindin po toskë e gegë, si dy rreze në një dielli, si dy rrufe që shkojnë tue djegun kur zbret reja nalt prej qiellit”.
Po ku ka si ti o Shqipëri, e rrethuar me kuçedra e lubi, me djallëzi sllavo-aziatike, mes lugetërish tuaj e të huaj.
Ku ka si ti, o e dashura, fatkeqja Shqipëri, “pranë detit e palarë, pranë dritës e pa parë, pranë sofrës e pangrënë”, pranë begatisë, që bishat e pamëshirshme e kanë ngrënë dhe po e hanë.
Kështu gjalloje dhe ende po gjallon, o Shqipëri!. Tani mbi trupin tënd të copëtuar t’ u kanë vërsulur edhe bijtë shkapërdarë, bijtë faqezi varrin po ta bëjnë, ashtu si dikur u munduan ta bëjnë, e ta bënë sa e sa sodomë e satanë.
Po ku ka si ti o Shqipëri jetime, as me lindje as me perëndime, e mbetur në gjysmë të rrugës, mes dy botëve lubi-gojëshqyer, që babëzitë dhe paudhësitë as i kanë ndalur as i frenojnë. Herë lindin neronë, e herë sulltanë, herë hitlerë e herë shah-Khanë. Nga çdo anë, nga shekulli në shekull, nga në çdo vit u munduan të të hanë, të të degdisin, të varrosin…
Evropa të përplasë drejt Azisë, Turqia të përplasë drejt Evropës, ndërsa fqinjët si qen të tërbuar të shqyejnë me dhëmbë, nga jugu në veri, Greqi-Mali-zi, nga verilindja e lindja Serbi-Bullgari. Kështu ke gjalluar dhe ende po gjallon ti Shqipëria jonë jetime, me bijtë shkapërdarë, që për veten e tyre, për farë e fis e akraba, munxët t’ i japin nga çdo anë, në Prishtinë, Shkup e në Tiranë anë, duke ta shitur truallin në Adriatik, në Veri, në Dukagjin, te Molla-kuqe e në Dardanë.
Askund në botë nuk ka si ti, o Arbëria ime. Fusha të gjera me lule, pyje të gjelbëruar, kreshta malore mitologjike, lumenj të kulluar, burime epike, kështjella të kujtesës së mbijetesës, bunkerë mbi tokë e nëntokë, fusha dikur të mbuluara me drithëra të bardhë, sot me hashah e marihunë.
Po ku ka si ty o Shqipëri ende e pa bërë, mes trojeve të mbetura shkret, mes djerrinave të Çamërisë, që ka mbetur vetëm emër kujtese, prej Prokupjes e përtej Nishit, ku barbaria ka fshirë çdo gjurmë Shqipërie.
Shqipëri mes deleve e derrave, mes zogjve e lakuriqëve të natës, mes bukurisë njerëzore dhe mujsharisë shtazore, mes ligësive e fisnikërisë njerëzore. Ashtu je ngjizur Ti, Loke-madhja jonë, Shqipëri, trupin në Evropë, kokën në Azi, kokën në Azi e trupin në Ballkan dhe vazhdon të mbetesh kallkan.
Po ku ka si ti o e mjera Shqipëri, “që bijtë e tu të kanë qitë me krye në hi”, që të ndukin mishtë, nga çdo trevë, nga çdo krahinë, një nga një, të plaçkitin, të shesin bregun e artë të detit, të djegin malet me pisha të dendura, ta shesin çelikun për skrap, t’ i shëmtojnë monumentet, pllakat, obelisqet, shtatoret, t’ i burgosin çlirimtarët, t’ i ndërsejnë mercenarët, t’ i bëjnë heronj tradhtarët, mujsharët, satanët, shejtanët…
Ti o Shqipëri, që na jep emër e nder”, që na bën të ndihemi krenarë, sidomos kur gojëshqyer e barbarë të vërsulen të të hanë, e ne jemi të bashkuar me fjalë, por me troje të copëtuar e të ndarë nga Serbi e Junan, nga tiranë barbarë.
Ku ka si ti, o Shqipëria jonë, Nënëmadhja e paepur, që jeton në gjashtë pjesë të ndara, gjithnjë me shpresë se një ditë bijat e bijtë shkapërdarë do të kujtohen për ty dhe do të lidhin një besë si ajo Besa e Konstandinit, si ajo e Gjergj Elez Alisë, si Besa e Legjendarit, e Adem Jasharit, si besë-betimi i shqiptarit.
Po ku ka si ti, o Shqipëria ime, copë-copë e ndarë, e rrethuar me barbarë, brenda shqiptarë trutharë, gjithnjë të përçarë, të ndarë, me trurin e shpërlarë, gjithnjë shkapërdarë, për fis e farë….
Po nuk ka si ti, jo, o Shqipëri e pabërë… (A.Q-RKL)
