Histori

Këto dy motra të varfra kishin ecur 40 kilometra nga një fshat malor për të arritur në Tiranë.

Në kryeqytet pjesa më e madhe e fshatarëve vinin për të gjetur derman.

Vajza në të majtë vuante nga një infeksion i rëndë në sy dhe, për të shpëtuar nga verbimi i plotë, kishte nevojë për një ilaç që shpërndahej nga farmacia e Kryqit të Kuq Amerikan në Tiranë.

Motrat kishin sjellë me vete dy pula dhe gjashtë vezë për t’ia dhënë mjekut amerikan si shpërblim për vizitën dhe për ilaçin.

Ishte koha kur në Shqipëri ekzistonte një krizë e rëndë ekonomike. Njerëzit vdisnin rëndom nga varfëria dhe kriza  kishte pllakosur gjithë Shqipërinë.

Luftërat e gjata, tranzicioni  i vështirë politik dhe grindjet e një pasnjëshme të qeverive shqiptare, jostabiliteti dhe ndërhyrja e vazhdueshme e fuqive të huaja thuajse e kishte kthyer në kolaps situatën shqiptare. Në qytet gjendja ishte tragjike.

Në fshat ishte pak më ndryshe.

Me gjithë prapambetjen që ekzistonte në fshatin shqiptar, duke u marrë me ekonominë e tyre familjare gjendja ishte disi më ndryshe.

Dhe siç ka qenë gjithnjë zakon në Shqipëri që mjeku është konsideruar si perëndi dhe është stimuluar, vajzat e varfra fshatare kishin marrë ca gjëra të pakta me vete.

Kur mjeku i tha se ilaçi ishte falas, ato refuzuan dhe nuk donin të largoheshin pa lënë pulat dhe vezët që kishin sjellë.

Kjo histori e vërtetë  shqiptare që flet shumë për karakterin dhe moralin, së bashku me fotografinë ruhet në Bibliotekën e Kongresit në Uashington.

Një histori e vërtetë prekëse që gazetari i Zërit të Amerikës, Ilir Ikonomi, kontribuues jo vetëm në gazetari por dhe në historinë shqiptare, me kujdesin e veçantë i boton herë pas here në faqen e tij në rrjetet sociale.

Ishte një histori e vërtetë shqiptare, e atyre viteve të vështira që menduam t’a ndajmë me lexuesit e njekomb.

Letër nga Vjena

Ismail Qemali dhe çështja shqiptare,

Vjenë, 21 nëntor.

Ismail Qemal Beu, një nga udhëheqësit më të padiskutueshëm të Kombit Shqiptar, u ndal për disa ditë në Vjenë. Ai erdhi nga Budapesti, ku politikanët hungarezë i rezervuan një mikpritje të ngrohtë dhe ku personazhet zyrtare të monarkisë, pa u distancuar nga rezerva diplomatike e imponuar prej rrethanave, nuk i fshehën atij simpatinë dhe interesin e tyre për çështjen që ai mbron. Ai, me gjithë këmbënguljeve të tij, nuk arriti të takonte dukën Bertchold; gjithsesi atë e vunë në kontakt me disa zyrtarë të lartë të Ministrisë së Punëve të Jashtme.

Momenti i vizitës së tij në Budapest rastisi, për më tepër, në kulmin e krizës austro-serbe : çështja e konsujve shqetësonte opinionin publik, tashmë i pakënaqur me qëndrimin e papajtueshëm të Serbisë për çështjen e porteve. Ismail Qemali gjeti në Austro-Hungari një atmosferë të favorshme për projektet e tij : ai dukej disi i shqetësuar dhe nervoz.

“Po largohem sonte, më tha ai, për Trieste. Një anije austriake do të më çojë në Durrës, ku shpresoj të arrij para se të mbërrijë ushtria serbe. Nuk ka më kohë për të humbur. Miqtë e mi dhe unë do të përpiqemi të organizojmë një komitet mbrojtës në vend, një lloj qeverie të përkohshme. Por, duhet më në fund që Evropa të dalë nga indiferenca e saj dhe të manifestojë me anë të akteve interesin që dëshmon se ka për çështjen tonë të pafat. Në Austri, në Gjermani, si edhe në Francë dhe Angli, opinioni publik është në favorin tonë; e drejta jonë njihet unanimisht dhe ruajtja e pavarësisë sonë duket se është në përputhje jo vetëm me parimet e diplomacisë evropiane, por edhe me interesat e fuqive të mëdha. Çfarë po pret Evropa për të na mbështetur? Do të jetë e padobishme shpallja e të drejtës së kombit tonë për ekzistencë dhe autonomi kur ne nuk do të ekzistojmë më. Qëllimi i serbëve është i qartë: ata djegin, masakrojnë gjithçka gjatë rrugës së tyre; nuk u mjafton pushtimi i Shqipërisë, ata duan të shfarosin shqiptarët”.

Ismaili i moshuar uli kokën dhe heshti për disa çaste, pastaj rifilloi:

“Ne nuk mundemi, nuk duam të bëhemi sllavë. Nga të gjitha kombet që popullojnë Ballkanin, i yni është më i vjetri. Është e vërtetë se ne nuk jemi shumë të civilizuar: kemi vuajtur kaq shumë! Por, a është kjo një arsye që një pemë, për shkak të mungesës së kujdesit, të pritet se nuk ka lulëzuar? Ne ishim të parët, pas vitit 1908, që u ngritëm kundër pretendimeve tiranike të qeverisë xhonturke. Duke kërkuar atëherë reforma dhe një trajtim më të drejtë, duke protestuar kundër kërkesave të papajtueshme me zakonet dhe kushtet tona, ne nuk mbronim ekskluzivisht vetëm të drejtat e racës sonë, por edhe ato të të gjitha kombësive: programet tona asokohe dëshmojnë për këto qëllime. Përpjekjet tona nuk patën sukses: ata u shtypën nga represionet më të padrejta dhe të dhunshme.

Popujt e Ballkanit u bashkuan; ata morën përsipër çështjen që ne tentuam të mbronim. Dhe sot që ata triumfojnë, veprimi i tyre i parë është që të kthehen kundër nesh ! Ata i njohin qëllimet tona, të cilat nuk janë armiqësore ndaj tyre: ne i konsideronim si aleatë. Ata e dinë se ne nuk do të ndjekim asnjë plan zgjerimi dhe propagande; ne kërkojmë vetëm një gjë : që të na lënë të jetojmë në territorin ku gjendemi. Dhe këtë pretendim, ne do ta mbështesim deri në fundin më ekstrem. Ne nuk do të lejojmë as aneksimin, as ndarjen dhe as zhytjen e popullit tonë në rrjedhën e një popullsie të huaj. Çështjet e gjetjes së formulës politike apo ajo për krijimin e një qeverie janë dytësore, dhe, në kohën e tashme, na shqetësojnë pak. Pika thelbësore është që tani e tutje ndjenja kombëtare mbizotëron mbi të gjitha ndjenjat e veçanta, preferencat politike ose rivalitetet konfesionale. Katolikët, ortodoksët, myslimanët, të gjithë shqiptarët janë të bashkuar për të mbrojtur të drejtat e kombit dhe pavarësinë e Shqipërisë”.

Ismail Qemali pati përdorur gjatë bisedës fjalët “pavarësi” dhe “autonomi”. E pyeta nëse shqiptarët tashmë ishin të qartë për synimet e tyre. Ai bëri një gjest apatik:

“Çfarë vlere ka të luash me fjalët? – tha ai. Askush nuk e kishte dëshiruar më shumë se unë rigjenerimin e Perandorisë Osmane; askush nuk ishte më i vendosur se unë për të sakrifikuar shumë, gjithçka që ishte e mundur për të sakrifikuar, që Turqia të bëhej një shtet modern, i qeverisur dhe i administruar mirë, i qëndrueshëm dhe i fortë. Ne jemi rebeluar vetëm kundër abuzimit të pushtetit nga një parti, e cila paragjykonte të drejtat tona dhe kishte për qëllim të na shtypte si komb. Kjo parti, tashmë, ka shkatërruar Turqinë: çfarë do të mbetet në Evropë nga Perandoria Osmane? Nuk bëhet më fjalë për një Shqipëri autonome që i nënshtrohet sundimit të Turqisë. Lidhjet me një provincë të izoluar dhe të largët nga Perandoria do të ishin artificiale dhe të vështira për t’u mbajtur. Ne nuk kërkojmë autonominë, por pavarësinë : një pavarësi që nuk kërcënon askënd dhe madje u ofron disave garanci”.

Ismail Qemali e dinte se para se të shkoja për ta takuar, kisha takuar Hysen Xhahidin, ish-drejtorin e Taninës, i cili, duke u larguar nga Kostandinopoja, si arsye e kërcënimit të një dënimi, kishte gjetur strehim në Vjenë. Ai më pyeti se çfarë mendonte Xhahidi për ngjarjet dhe si e parashikonte të ardhmen. Unë nuk i fsheha se u befasova nga optimizmi i tij. Ai nuk kishte humbur asgjë nga entuziazmi dhe besimi i tij i mëparshëm. Përvoja që kishte dështuar në Evropë do të ripërtërihej në Azi, ku ajo kishte një shans më të mirë për të pasur sukses. Atje, asnjë besdisje, asnjë pengesë. Armenët nuk mund të përbënin një rrezik : ata kishin aq shumë interesa të përbashkëta me turqit ! Arabëve do t’u jepej një autonomi e gjerë. Progresi do të arrihej pak nga pak. Vendi do të organizohej, do të bëhej i begatë.

“Ëndrra! – tha Ismaili. Asnjë realitet, kaq brutal dhe i tmerrshëm sa është, nuk do të zgjojë këta njerëz ! Ata kanë shkatërruar, nga gabimet dhe arroganca e tyre, situatën më të bukur e më të pashpresë në botë. Çfarë simpatie dhe besimi gëzonte Turqia në Evropë pas revolucionit! Fakti ishte i papritur, dukej se u shfaq një fuqi jetike dhe energjitike me burime të pazbuluara. Evropa në tërësi i besoi Turqisë së re dhe i ofroi ndihmën e saj. Ata nuk kuptuan dhe shfrytëzuan asgjë. Sa herë kam provuar t’u hap sytë, u lutesha atyre që të mos shpërdornin avantazhet e një situate unike, të cilën vendi nuk do ta gjejë më kurrë; Nuk do të përfitonin vetëm ata, por e gjithë Perandoria. Për disa muaj, ata u tjetërsuan nga të gjithë: fuqitë e mëdha, që u trajtuan me një mëndjelehtësi të pabesueshme, na kthyen shpinën ; në brendësi të Perandorisë, kombësitë e kërcënuara prej një politike të verbër dhe brutale, menduan të shkundnin zgjedhën që u bënte ekzistencën e tyre të pamundur. Rezultati i gjithë kësaj është historia e këtyre ditëve të fundit: pa dyshim, që ende nuk u duket mjaft e qartë”.

Ismail Qemali, ndërsa isha gati t’i them lamtumirë, këmbënguli përsëri me shpresën se do të shihte Fuqitë e Mëdha të Evropës, të mbështesnin, në mënyrë efektive, kërkesat e Shqipërisë. Ai dukej shumë i kënaqur me aranzhimet që pati në Austro-Hungari, shumë më pak me ato që shtypi italian shkruante prej disa ditësh. “Shtypi, i thashë, nuk e përkthen gjithmonë mendimin e qeverisë”. Ismaili tundi kokën dhe nuk u përgjigj. – M. P.

Një situatë të pazakontë është duke përjetuar një i ri nga Tirana i cili eshte martuar me një vajzë nga Pojani i Korçës. Bashke kanë edhe një djalë. Por i riu thotë se prej një muaji po përjeton makthin më të madh të jetës së tij.

Krejt papritur gruaja u largua për t’u zhvendosur në fshatin e saj së bashku me fëmijën, duke e braktisur. Ky i fundit, teksa shkon ta kërkojë, përballet me një situatë të padëgjuar.

Gruaja nuk i flet, ndërsa fëmija vetëm qan. Askush nuk i jep shpjegime. Të vetmit që i flasin janë banorët përreth. Dhe e dini çfarë i thonë? Që gruas së tij i kanë bërë magji, pasi në atë fshat të gjithë dinë të bëjnë gjëra të tilla.

I dëshpëruar, ai shkruan në redaksinë e JOQ.al:

Qytetari shkruan: Më ka ikur gruaja me fëmijën. Vajta të takoja fëmijën dhe qante me të madhe. Nuk i kam bërë asgjë as gruas, iku se tha që do rrinte tek babi i vet. Nuk mban as telefon asgjë. Nuk më thotë as çfarë i kam bërë, kam qenë mjaft i dashuruar me të. Mos e nxirr emrin tim se më njeh gjithë Tirana. Pyeta në Korçë dhe më thanë të tërë që në Pojan bëjnë magji. Më kanë thënë të gjithë dhe ndaj dua ndihmëne fansave tuaj nëse është e vërtetë. Unë e lash gruan një muaj atje, por u turbullua çdo gjë”

“Nuk vij të flas si mik i njerëzisë, por vij si mik dhe adhuronjës i racës shqiptare. Dashuroj Shqipërinë, dashuroj kombin shqiptar, siç dashuroj Amerikën. Shqipëria do të jetë e lirë. Ajo i ka dhënë pesë imperatorë Romës dhe gjaku i shqipeve ka forcuar gjakun e kombeve të tjerë. E lashë Shqipërinë në vuajtje e të mbytur në gjak nga faji i Europës.

Unë protestova kundër paudhësisë së Europës kundrejt Shqipërisë, lashë vendin tim zyrtar dhe ju siguroj, që unë besoj, se ajo ditë që unë protestova për Shqipërinë, është dita më e lumtur e jetës sime… tregtia e Amerikës duhet të jetë e lirë për kombin shqiptar, që është vëllai i kombit amerikan. Unë jam gati për çdo shërbim për lirinë dhe shpëtimin e Shqipërisë, edhe me jetën time…”. George Fred Williams 1914

Historikisht, pushtuesit në vende të ndryshme të botës, sulmin e parë dhe shkatërrues e kanë bërë mbi inteligjencën. Ashtu ka ndodhur edhe me ne. Po të analizonim çdo kohë të kaluar do të shohim se ndodhnin gjithmonë të njëjtat. Shikoni dhe rikujtoni kohën e turkut: “shqiptarët nuk guxojnë të shkollohen se paraqesin rrezik për ne”. Ne në Kosovë e njohim kohën e serbëve të atyre të para Luftës së Dytë Botërore dhe të atyre të pas kësaj lufteje: inteligjenca shqiptare duhet shkatërruar. Ju kujtohen vitet e 80-ta: diferencimet në Universitet, në shkolla, në entet historike, në entet publike; të gjitha këto vetë e vetëm që intelingjenca e vërtetë shqiptare të shthurret,të stërkeqet dhe shoqëria të mbet në duar të të pa mendëve. E njejta gjë edhe me grekërit, që nga koha e turkut e më vonë sulmin më të madh e bene në inteligjencën shqiptare qofshin ata të kishës ortodokse shqiptare apo mësuesit dhe dashamirët e shkollave shqipe. Shembujt në këte shkrim janë të panevojshëm të përmenden sepse të gjithë i dimë.

Pra shëndeti mendor dhe shpirtëror edhe qytetarë i shoqërisë janë intelektualët e vërtetë që janë roje të mbarëvajtjes së shëndetshme të asaj shoqërije.

Edhe të çmuarit e ndihmave, përkrahjes dhe shpëtimit tonë nga një komb mik është në nderin e intelektualëve që t’ia bëjnë të ditur në mënyra të ndryshme të gjithë masës, që edhe ata që nuk kanë qasje në letra dhe shkrime të jenë falënderues për të mirat dhe përfitimet që i kanë ardhur vazhdimisht që nga fitimi i Pavarësisë së 1912-ës. Të gjithë ne të mos bimë pre në interesat e caktuara dhe të harrojmë … atë çka s’duhet harruar kurrë. Me siguri që po nën kuptohet se fjalën e kam për Shtetet e Bashkuara të Amerikës, shkurt Amerikës.

Shpresa e Shqipërisë, të paktën 100 vitet e fundit, kanë qenë dhe mbeten Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Këshillat që na kanë dhënë përfaqësuesit e këtij shteti të madh demokratik e shpirtgjerë, i cili përherë është bazuar në zgjidhjen e problemeve në të drejtën ndërkombëtare, në respektimin e të drejtave të njeriut dhe jo në zgjidhjen e çështjeve sipas preferencave dhe interesave, kanë qenë të vlefshme, vazhdojnë të jenë të tilla, ndaj ne duhet t’i vlerësojmë, t’i dëgjojmë dhe t’i zbatojmë me korrektësi ato.(Nuri Dragoi).

Rol mjaft pozitiv, për fatet e vendit tonë, ka luajtur amerikani Charles Telford Erickson. Ai ishte 12 vjet me misionin në Shqipëri dhe 14 vjet si i pavarur. Në vitet 1920­-1921, ka qenë komisionar special për Shqipërinë, në SHBA, dhe në vitet 1922-1923, ka asistuar pranë stafit të American Legation, po në Shqipëri. Gjatë kësaj periudhe, ai ka dërguar një sërë letrash dhe ka biseduar edhe vetë me presidentë, senatorë dhe të tjerë persona me rëndësi në SHBA, mbi historinë, kulturën dhe, mbi të gjitha, për situatën politike në Shqipëri.

Çështja shqiptare u paraqit përpara Komitetit të Marrëdhënieve me Jashtë, të Senatit të Shteteve të Bashkuara, në vitin 1919. Kërkesa u lexua nga Senatori Henry Kobot Lodge, shef i komitetit të marrëdhënieve me jashtë të Senatit. Ajo u përcoll nga konsulli kombëtar shqiptar në Amerikë, pasi ishte hartuar prej delegacionit shqiptar. Komisioni shqiptar, i përbërë nga C. T Erickson, C. A Çekrezi dhe Kristo A. Dako, u paraqit përpara Komitetit të Marrëdhënieve me Jashtë, më 2 shtator 1919. (Historia e popullit shqiptar)

Qëllimi dhe dëshira e Charles Telford Ericksonit ka qenë më parimorja dhe me një vizion të qartë që të iu bëhët e dijtur fqinjëve gllabërues se Shqipëria e ka pranë një mik të madh. Se sa mike, për popullin shqiptar ka qenë Amerika është vërtetuar edhe me fakte gjatë këtyre 100 vjetëve të fundit. T`i numërojmë?

Shpresa e Kosovës, të paktën në këto 20 vjetët e fundit kanë qenë dhe mbeten Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Çdo intervenim i Amerikës është shpresa e fundit për ne. E dijmë ne këtë? Qëllimet e një Kosove të lirë dhe të pavarur nuk janë as partiake e as individuale; meritorë për këte që e kemi jemi të gjithë, edhe unë, edhe ti, edhe ai edhe ne të gjithë. Meritorë janë të 15 000 viktimat, meritorë janë 1 000 000 shqipëtarë të zhvendosur e të dëbuar nga tokat e tyre, meritorë janë 20 000 vajza e gra të dhunuara. Kosova e lirë nuk është New Born i dikujt me emër e mbiemër, por është i posa linduri i të gjithë nesh.

Fletorja Zyrtare nr. 56 (10 dhjetor 1922) shkruan: “Diplomati amerikan Maxwell Blake njoftonte me disa nota pozitive Departamentin e Shtetit se Amerika për politikanët shqiptarë ishte një vend i parapëlqyer. Pasi duke qenë një shtet i largët nuk kishte synime politike ndaj Shqipërisë. Prandaj kërkonte shpejtimin e njohjes dhe të vendosjes zyrtarisht të marrëdhënieve diplomatike. Duke u nisur nga këto vlerësime Departamenti i Shtetit vendosi më në fund të njihte zyrtarisht Shtetin Shqiptar dhe të urdhëronte M.Blake të paraqiste letrat kredenciale (me 28 korrik 1922) si ministër fuqiplotë dhe i dërguar i jashtëzakonshëm i SHBA-së në Shqipëri. Pandeli  Evangjeli si funksionar i Shtetit Shqiptar ju përgjigj me fjalët: Populli shqiptar kujton me mirënjohje të thellë faktin se në çastet më kritike të ekzistencës së tij, kombi fisnik dhe i madh i SHBA, nëpërmjet përfaqësuesit të tij të denjë në Konferencën e Paqes, ishte njëri nga mbrojtësit më të vlefshëm të çështjes shqiptare dhe në sajë të këtij qëndrimi fisnik atdheu ynë mundi të shpëtonte nga një rrezik i madh. Kjo ngjarje do të mbetet e pashlyeshme në zemrat tona”.

At Gjergj Fishta (Tiranë 1943) shkruan se njohja zyrtare e Shqipërisë nga qeveria Amerikane ishte edhe ndërhyrja e tij tek senatorët duke iu shpjeguar çështjen edhe nga ana fetare (H.Bello).

Kur disa shkonin aq larg saqë e përshkruanin gjuhën shqipe si një “bashkim të tmerrshëm të së thjeshtës me ç`rregullsinë” dhe se një gjuhë e tillë në përgjithësi nuk ekziston. Fan Noli, në një memorandum dërguar Komisionit Hetimor, shprehet se gjuha shqipe “është shembulli i vetëm i gjallë i gjuhëve origjinale të Evropës Juglindore, që janë folur që para Homerit”. “Ajo është, sipas tij, pa dyshim gjuhë ariane, krejtësisht e ndryshme nga gjuha greke apo gjuhët sllave”.

Amerikanët: “Në një libër historie, të shkruar nga shumë autorë amerikanë për shqiptarët në Shqipëri dhe në Amerikë, konkludohet se besimi fetar asnjëherë nuk ka qenë motiv ngatërresash ndërmjet prijësve. Informacioni përfundimtar i Komisionit të Lidhjes së Kombeve të datës 12 maj 1922 kundërshton idenë se shqiptarët për arsye të ndarjeve fetare nuk janë të aftë të udhëheqin një shtet modern”.

Fan Noli, në rastin e një takimi me presidentin Uilson, i paraqiti në mënyrë jo zyrtare problemin e Shqipërisë. Presidenti amerikan, sipas Nolit, e dëgjoi ekspozenë “me interesim dashamirës” dhe e siguroi Nolin se ka vendosur ta ndihmojë Shqipërinë. Fan Noli u takua edhe me ish-presidentin Ruzvelt, për të cilin shprehet se ishte jashtëzakonisht e mirinformuar për Shqipërinë. Ai ishte thellësisht i bindur se në Konferencën e Paqes në Paris Shqipëria do të fitonte pavarësinë nën garancinë e fuqive të mëdha.

Emigrantët shqiptarë, në përgjithësi, dhe në veçanti ata të Amerikës, mbështeteshin shumë shpresa tek Konferenca e Paqes dhe sidomos tek presidenti Uilson. “Në listën e miqve të Shqipërisë bëjnë pjesë edhe dy njerëzit më të ndritur të Amerikës dhe të botës: presidenti Uilson dhe ish presidenti Ruzvelt”, shkruan “The Adriatik Review”.Po, na sot?

Jemi të vetëdijshëm se çka po bëjmë ? E dijmë të dallojmë mikun nga armiku? E dimë të falënderojmë mikun për ndihmën e dhënë ? Kosova është e të gjithëve ne , Kosova është e jona. Kosova nuk është pronë as e individëve e as e partive ,Kosova është e të gjithë shqiptarëve të Kosovës dhe e pakicave që dëshirojnë ta pranojnë Kosovën si të tillë dhe të jetojnë në te.

Kur në Kosovë e edhe në Shqipëri ballafaqohemi me probleme që duan zgjidhje të mençur më shkon mendja tek një defekt i zemrës tek Sindromi “Wolf –Parkinsin –White” . Kur pason çrregullimi elektrik i zemrës, humbet kontrolli i hyrjes dhe daljes së gjakut nga zemra. Gjaku nuk di se a të del nga zemra apo të hyn në te. Kështu në këtë rrëmujë e cila zgjatë jo gjatë truri mbetet pa oksigjen dhe pason vdekja.

Duke parë rëndësinë që ky artefakt është shkrim i para hiroglifeve që vërteton ndërtimin e piramidave në fjalë nga iliro-pellazgët dhe shumë vlera të të veqanta, Morina i bën thirrje institucioneve shtetërore të Shqipërisë dhe Kosovës të finacojnë një analizë laboratorike të këtij artefakti për të provuar periudhën e saktë

Pas lajmit disa muaj më parë për zbulimin e disa piramidave ilire në Bosnjë, vjen edhe një e dhënë e re që ka të bëjë me një mbishkrim në këto piramida, që duket se vërteton tezën se këto piramida janë ndërtuar nga ilirët.

Kështu, Ruzhdi Morina nga Suhareka është marrë një kohë të gjatë për të hulumtuar këto mbishkrime.

Në hulumtimin e tij, të cilin e zbulon për portalin albeu.com, Morina është fokusuar te një mbishkrim i gjetur brenda piramidave, ku pretendon se ky shkrim vërteton lidhjen e piramidave me ilirët.

Në foton e mësipërme është njëri ndër artefaktet që është gjetur në piramidat e Bosnjës të ndërtuara diku mbi 12000 vite më parë, sipas dy analizave laboratorike të bëra në Gjermani (njëra në fugat e ndërtimit e tjetra mbi nje fosil të gjetur mbrenda).

Aty është shkruar apo skalitur “E SΛ 2SKE”. Megjithatë, këto piramida janë kontestuar nga arkeologët kosovarë, me argumentin se ilirët nuk kanë ndërtuar piramida.

Ja si e sqaron Ruzhdi Morina mbishkrimin në foton e mësipërme:

“Unë jam nisur nga fjala SKE që në shikim të parë të duket në kuptimin “nuk ke” apo ske, por ske i takon të t`folurit bashkohor andaj duke e ditur se vendëndodhja e artefaktit është në viset veriore ilire jam bazuar në dialektin verior gegë ku edhe vjen kuptimi SKE me një zanore që nuk shkruhet me alfabetin tonë por thuhet një fonem “e” mes e-së dhe ë-së në kuptimin SKE=SKEJ që ende përdoret në popull apo SKAJ në gjuhën e unisuar.

Shkronja e parë “E” mund të varieroj si: e, dhe edhe apo eh etj.

Fjala e mesit ” SΛ” na kujton fjalën SËLL, SËLLE, SËLLTE apo SALL e cila përdoret ende ngapak në veriun e Shqipëris (Shkoder etj) Kosovë e gjetiu por jo në jugë dhe ka kuptimin VETËM apo veq, Dhe do të vijmë në përfundimin e shkrimit “e sëll skej”.

Por duke i shtuar edhe shkronjën që i ngjanë 2-shit të anuar (në foto nënvizuar me ngjyrë të verdhë) që sipas alfabetit glagolitik është shkronja “ts” apo “c” dhe po të njejtën shkronjë e gjejmë në alfabetin e Elbasanit edhe më të anuar në të majtë dhe që i referohet shkronjës Ç.

Nisur nga argumentat e mësipërm, dalim në në përfundimin se “E SΛ 2SKE” apo “E SLL ÇSKE” ose “EH SËLL ÇSKEJ” apo “Eh vetëm (ta shohësh) çfar skaji”,duke mos i mohuar natyrën shumëkuptimore të fjalës SKAJ.

Përndryshe si ndajfole SKE=S’KE do të ishte “…E S’LË QË S’KE””

Duke parë rëndësinë që ky artefakt është shkrim i para hiroglifeve që vërteton ndërtimin e piramidave në fjalë nga iliro-pellazgët dhe shumë vlera të të veqanta, Morina për Portalit Albeu.com i bën thirrje institucioneve shtetërore të Shqipërisë dhe Kosovës të finacojnë një analizë laboratorike të këtij artefakti për të provuar periudhën e saktë të ndërtimit të këtyre piramidave pasi kanë një vlerë të veçantë për kombin dhe historinë shqiptare./njekomb

Arkeologu, Dinko Radiç, kryesues i ekspeditës arkeologjike, ka deklaruar se ndjehen të privilegjuar që në një vend të vetëm mund ta shfaqim tërë historinë njerëzore. Në ishullin Korçul janë zbuluar dëshmi të jetës së njerëzore, që nga epoka e gurit deri në epokën e bronztë.Ishulli Korçul është vendbanimi i fiseve ilire ku më vonë janë vendosur edhe kolonët grekë, të pasuar në shekullin X, nga kolonët sllavë.

Arkeologët kroatë kanë bërë publike zbulimin, që sipas tyre, ndryshon kuptimin e historisë së përgjithshme botërore. Ata, në ishullin Korçul, në lokalitetin Kopil kanë zbuluar një nekropol ilir, në të cilën janë gjetur copëza qeramike, të cilat datojnë ndërmjet viteve 17.500 deri 15.000 para Krishtit.

Përveç qeramikës, në këto varreza janë gjetur edhe armë prej hekuri dhe stoli prej bronzi, argjendi, qelqi dhe qelibari.

Varrezat e këtij lloji nuk kanë qenë të njohura, kurse sa i përket organizimit, dimensioneve dhe përmbajtjes paraqesin një gjetje të re në studimet historike të banorëve lokalë ilirë për kohën para Krishtit.

Arkeologu, Dinko Radiç, kryesues i ekspeditës arkeologjike, ka deklaruar se ndjehen të privilegjuar që në një vend të vetëm mund ta shfaqim tërë historinë njerëzore. Në ishullin Korçul janë zbuluar dëshmi të jetës së njerëzore, që nga epoka e gurit deri në epokën e bronztë.

“Mendohet se zbulimet në Kopil, do ta ndryshojnë mënyrën se si ne e shohim historinë në këto hapësira. Ilirët, shpesh i perceptojmë si margjinalë, veçanërisht në raport me kolonët grekë. Megjithatë, kërkimet tona kanë treguar se roli i ilirëve në këto hapësira ka qenë më i madh sesa është menduar dhe paraqitur deri tani”, thotë Radiç

Interesim për këto zbulime arkeologjike kanë treguar edhe arkeologë të njohur botërorë, prej të cilëve edhe profesori Preston Miracle nga Universiteti i Kembrixhit, i cili u është bashkangjitur arkeologëve kroatë në punën e tyre katërvjeçare.

Lidhur me këto zbulime arkeologjike, gazeta New York Times shkruan se “paraardhësit tanë i njohim për gjuajtjen e mamutëve, por zbulimet e fundit në ishullin Korçul, na dëshmojnë se njerëzit kanë ditur ta përpunojnë qeramikën që nga koha e akullit”.

Ishulli Korçul është vendbanimi i fiseve ilire ku më vonë janë vendosur edhe kolonët grekë, të pasuar në shekullin X, nga kolonët sllavë. Kjo dëshmohet edhe nga toponimet e tashme të vendbanimeve në këtë ishull siç është ai Lumbardh. Një mbishkrim i gjetur me emrin Lumbarda Psephisma, i cili ruhet në Muzeun Arkeologjik në Zagreb përmban detaje rreth themelimit të një kolonie të lashtë greke në ishullin Korçul. Teksti, ndër të tjera, siguron informacion mbi kolonët grekë të ardhur nga ishulli Issa, të vendosur aty në bazë të një marrëveshjeje paraprake midis tyre dhe përfaqësuesve të ilirëve lokalë./njekomb