Histori

Nga Kastriot Dervishi

Përveç të tjerash, i gjithëdituri Enver Hoxha jepte porosi edhe si të rritej derri. Në vijim të debatit në Sekretariat, drejtuesit e lartë të shtetit e partisë diskutojnë mbi rritjen e rendimentit të dosave. Udhëheqësi apo komandanti legjendar, siç i këndojnë disa ishte shumë i shqetësuar që derrat hanin shumë misër e nuk shtoheshin aq sa donte ai në peshë. Nga diskutimi mësohej se kostoja e një kilogrami mish derri dilte 95 lekë për kilogram, ndërsa shitej në treg me 14 lekë. Kjo ishte ekonomia komuniste, as derrin nuk dinte të nxirrte me fitim.

Ekstrakt nga debati

Shoku Harilla Papajorgji: Kostoja e mishit të derrit ka ndryshime nga njëra ndërmarrje në tjetrën….Pra, rritja e rendimentit të mishit për dosë, siç keni thënë ju shoku Enver, mbetet një detyrë për të cilën duhen bërë përpjekje për ta realizuar.

Shoku Besnik Bekteshi: Drejtuesit e NB-së së Maliqit nxjerrin si arsye klimën e ftohtë që nuk kanë rezultate të mira në prodhimin e mishit të derrit. Kjo tregon se ata mbajnë qëndrim subjektiv ndaj kësaj kafshe, prandaj thashë që nuk e duan.

Shoku Enver Hoxha: Pse duan lopën dhe të mos e duan derrin?! Ka fanatizëm në Maliq?

Shoku Besnik Bekteshi: Jo

Shoku Enver Hoxha: Atëherë? Kush kërkon më shumë shërbime, lopa apo derri?

Shoku Adil Çarçani: Lopa.

Shoku Enver Hoxha: Pra, në logjikë, ata duhet të pranojnë më shumë derrin sesa lopën. Mirëpo pse preferojnë lopën dhe lënë mënjanë derrin?

Shoku Besnik Bekteshi: Qëndrim jo të drejtë mbajnë.

***

Shoku Besnik Bekteshi: Shoku Adil, ju e dini që për derrin duhet të ketë ushqim proteinik, kurse Korça nuk e ka, nuk prodhon koncentrate.

Shoku Adil Çarçani: Po mirë, të dërgohen koncentrate edhe atje. Bërsija e sojës për shembull, planifikohet të shpërndahet e centralizuar, kështu mund t’i vijë edhe Korçës një sasi.

Shoku Ramiz Alia: Po NRGJ-së si i dërgohet?

Shoku Besnik Bekteshi: Ajo ka viçat.

Shoku Adil Çarçani: Po edhe kësaj ndërmarrje i vete ushqimi proteinik për bagëtinë, si bërsitë e lules së diellit, të sojës, etj.

Shoku Enver Hoxha: Nga i dërgohet?

Shoku Harilla Papajorgji: Rrethet e tjera shoku Enver i dërgojnë kësaj ndërmarrje një pjesë të bërsisë të lules së dielli, të sojës, etj, kurse një pjesë tjetër e merr ndërmarrja bujqësore.

Shoku Enver Hoxha: Po atëherë pse thuhet që nuk i marrin?! Pra ushqimin për derrat, që është kryesori, e kanë siguruar. Kurse problemi që ngrihet për stallat nuk më duket i arsyeshëm për mosrritjen e derrit. Derrat nuk rrinë jashtë, por nëpër stalla, të cilat janë njëlloj si të gjitha të tjerat. Klima e Korçës nuk është e pranueshme për rritjen e derrit, temperatura në dimër vërtet ulet disa gradë, por të ftohtit nuk është i padurueshëm. Kështu që duhet parë çështja e ushqimeve. Në qoftë se derrat e hanë ushqimin që u jepet, atëherë duhet shikuar se mos ka arsye të tjera që pengojnë mbarëvajtjes e rritjes së tij. sa njësi ushqimore japin për dosë.

Shoku HarillaPapajorgji: Rreth 8 kv njësi ushqimore.

Shoku Enver Hoxha: Të japësh 8 kuintalë misër për dosë dhe të marrësh vetëm 1 kv mish është për të vënë duart në kokë! E kemi filluar me dy kv njësi ushqimore për dosë dhe me njomishte, jo me misër, pastaj e çuam në tre. Dhe kur e çuam në tre kv, na u duk shumë, thamë ç’është kjo që bëhet. Kurse tani vemi në shtatë, bile edhe në tetë kv njësi ushqimore për dosë! Kjo sasi është shumë e madhe, se në fund të fundit derri ha misër dhe nuk shton peshë.

Gazetari Roland Qafoku ka botuar së fundmi një libër historik me 33 kryeministrat, nga Ismail Qemali deri te Edi Rama.

Mes tyre është edhe kryeministri i pestë i shtetit shqiptar, Iljaz Vrioni, i cili dyshohet se vdiq nga mbidoza e kokainës. Ja çfarë shkruhet në libër për Vrionin

“Historitë e tejkalimit të alkoolit me Iljaz Vrionin ishin kthyer në histori normale në Tiranën e atyre viteve.

Pietro Kuaroni përshkruan këtë gjendje: “Ai pinte gotë pas gote, pothuaj me gërnje dhe pas pak fytyra e tij u bë baltë, goja iu var, qepallat plumb, ai ishte krejtësisht i dehur. E tillë ishte drama e Iljaz Beut: pija mbyllte brenda tek ai një lloj tërbimi.

Dhe ai e duronte keq alkoolin, kalonte orë të tëra duke përsëritur të njëjtat gjëra me atë këmbënguljen ngacmuese të të dehurve: e pamundur të merrje leje për të dalë, biseda kthehej në një kalvar”, transmeton lapsi.al.

E gjitha kjo u ngjante krizave: ai pinte ditë të tëra pa ndërprerje. Fillonte sërish në mëngjes për t’iu dorëzuar ekseseve të pasdarkes në mbrëmje. Pastaj, befas, bëhej esëll, rrinte dy apo tri ditë mbyllur në shtëpi ku e dëgjonim të grindej.

Shërohej si nga një sëmundje: përsëri i qartë, i gëzuar, simpatik, gjer në rifillimin e afërt. Por transferimi i Iljaz Vrionit në Paris në detyrën e ministrit kishte edhe një gjë më shumë.

Historiani amerikan, Bernd Fisher, e çon më tej degradimin me mbidozat të ish-kryeministrit. Sipas tij, jo vetëm alkooli, por edhe kokaina ishin ato që i dhanë një goditje në zemër Iljaz Vrionit.

Asgjë nuk mundën të bënin mjekët e spitalit “Sain Clus” në Paris për ta rikthyer në jetë. Ai vdiq më 17 mars 1938”- shkruan Qafoku në librin “Historia e 33 kryeministrave të Shqipërisë”.

I kthjellët në kujtesë e i vëmendshëm në bisedë, Rrapi Mino, Prokurori i Përgjithshëm më jetëgjatë i regjimit komunist, rezervohet tej mase kur bie fjala për disa nga momentet më kritike të proceseve të bujshme.

Aq e fortë është kjo stepje e tij, sa që një çast të duket e kotë çdo përpjekje për të zbardhur sadopak misteret që kanë lënë pas disa nga ngjarjet më tronditëse ku ai ka qenë ndër protagonistët kryesorë.
Sidoqoftë, edhe për aq sa pranon të tregojë, gjithnjë me një lloj mëdyshje, Mino zbulon për herë të parë disa nga rrethanat e panjohura e të shumëpërfolura të ekzekutimit të Kadri Hazbiut, ish-ministrit historik të Sigurimit të Shtetit.

Ka qenë kjo një histori e jashtëzakonshme e risjellë vitet e fundit në vëmendje të opinionit publik në versione nga më të ndryshmet. Përtej atyre që përmbajnë dokumentet zyrtare për epilogun e këtij procesi, nga dëshmitarë të ndryshëm kanë qarkulluar zëra që tregojnë se në rastin e ekzekutimit të Hazbiut nuk është zbatuar asnjë nga kërkesat e procedurës që parashikonte dispozita përkatëse e kohës.

Madje, njëri nga ish-gardianët e Burgut 313 ka pohuar se Kadri Hazbiun, në vendin e ekzekutimit, e kanë çuar të vdekur. Një tjetër ka thënë se ai ka ndërruar jetë nga torturat. Sakaq, ka të tjerë që kanë vënë në dukje se ekzekutimi i tij është bërë fshehurazi në qeli nga njëri prej zëvendësministrave të Brendshëm, për të shmangur pështjellimin në radhët e efektivëve të emëruar dikur nga Kadri Hazbiu e të urdhëruar së fundi për të ekzekutuar atë.

Zoti Rrapi! Vetëm për t’i çuar përgjigjet e letrave të Enverit keni shkuar në qelinë e Kadri Hazbiut?

Unë isha prokuror i çështjes dhe puna ma donte të takohesha me të sipas procedurave ligjore. Ndërkohë, si Prokuror i Përgjithshëm, jam ngarkuar nga Enveri për t’i çuar Kadri Hazbiut përgjigjet e letrave që i dërgonte nga burgu. Në të gjitha këto raste jam shoqëruar nga Hekuran Isai, që ishte ministër i Brendshëm..

Kaq shumë letra i ka dërguar nga burgu Kadri Hazbiu Enverit?

Nuk bëhet fjalë për shumë të tilla. Me sa më kujtohet, i ka adresuar tri-katër letra. Për çdo njërën, Enveri, si rrallëherë, i kthente përgjigje në atë mënyrën e tij.

Sa kohë zgjati procesi ndaj grupit të Kadri Hazbiut?

Zgjati goxha. Sa ditë e javë, nuk e mbaj mend me saktësi, por di të them që ishte një proces maratonë dhe me shumë tension…

Gjatë gjithë kësaj kohe, Kadri Hazbiu qëndronte në birucat e Burgut 313?
Gjatë gjithë kohës që janë bërë hetimet, ai dhe i gjithë grupi i tij kanë qenë në Burgun 313. Biles, edhe gjyqi i tyre është bërë po në mjediset e këtij burgu.

Thonë se janë mbajtur në kushte tmerrësisht të vështira…
E kam dëgjuar edhe unë këtë fakt, por e vërteta është ndryshe. E them me përgjegjësi se për rastin e tyre ishte përgatitur një ambient i veçantë brenda burgut, që ishte i izoluar nga pjesa tjetër, me kushte disa herë më të mira nga ato të burgosurve të tjerë. Gjithçka ishte rregulluar për jetesë normale, kuptohet brenda kufizimeve që lejonte rregullorja përkatëse.

Pjesën më të madhe të kohës, Kadri Hazbiu dhe pjesëtarët e tjerë të grupit, mbaheshin të paprangosur, por kishte dhe raste që u viheshin prangat dhe kaskat mbrojtëse. Për fjetje kishin kaushë të posaçme dërrase me tri faqe të veshura e të siguruara nga brenda me dyshekë kashte, për të evituar vetëvrasjen. Dilnin rregullisht në ajrim dhe hanin ushqim të veçantë nga të burgosurit e tjerë. Për ta kishte një personel të posaçëm që u shërbente me korrektesë. Pra, ajo që thonë se janë mbajtur në kushte të vështira nuk qëndron…

Sidoqoftë, duket si e pabesueshme ajo që pohoni se Kadri Hazbiut në burg i kanë dhënë ushqim special dhe i kanë vënë në dispozicion një personel të posaçëm për t’i shërbyer…
Unë di të dëshmoj për ato që kam parë, të tjerët të thonë si të duan. Është puna e tyre… /Panorama.

Fundi tragjik i ushtarakut antikomunist, i diplomuar në Torino: U vetëvra për të mos rënë në dorë të komunistëve, më pas u gropos buzë Erzenit.

I diplomuar në akademinë ushtarake të Torinos, në vitin 1936, Mustafa Deliallisi ishte ndër të paktët kuadro të shkolluar në perëndim, në Shqipërinë e viteve 1944. Kishte mbajtur detyrën e Rrethkomandantit të rekrutimit në Librazhd, Burrel. Pas pushtimit të Shqipërisë, ai kishte dhënë dorëheqjen nga të gjitha detyrat në ushtri, në vitin 1943. Me ardhjen e komunistëve në pushtet, Mustafa Deliallisi, u pozicionua kundër regjimit dhe krijoi çetën e tij kundër regjimit komunist, duke operuar për katër vite rresht. Mustafa Deliallisi dhe çeta e tij ishin në shënjestër të regjimit dhe për këtë, ishte ngarkuar grupi i forcave të ndjekjes, drejtuar nga Kadri Hazbiu. I rrethuar nga forcat e ndjekjes komuniste, në shtator të vitit 1948, Mustafa Deliallisi refuzoi të dorëzohej dhe ndërmori aktin ekstrem të vetëvrasjes, me qëllim që të mos binte në dorë të terroristëve komunistë.

Për ta kthyer në shembull terrori, për të gjtihë ata që do të guxonin t’i kundërviheshin regjimit, komunistët e morën kufomën e Deliallisit dhe e ekspozuan për tri ditë me radhë, në qendër të Shijakut. Më pas, e ngarkuan në një karrocë plehrash dhe e groposën buzë Erzenit. Eshtrat e ushtarakut të famshëm, ende nuk janë gjetur, me gjithë përpjekjet e familjarëve të tij, të cilët nuk kanë reshtur së kërkuari deri sot./Kujto.al.

Nga Enver Robelli
Në qershor të vitit 1999 gjenerali, Helmut Harff, dridhej nga padurimi. Nga shtabi i NATO-s në Durrës ai po përgatiste hyrjen e trupave gjermane në Kosovë, por rrugët e Shqipërisë veriore ishin më shumë shtigje të dhive dhe deleve. Koha nuk mjaftonte, KFOR-i në Kosovë duhej të hynte sa më shpejt në mënyrë që të mos krijohej asnjë vakuum i sigurisë, ndërsa ushtria serbe ishte duke u larguar.

Ende nuk ishte e qartë se nga do të hynin trupat gjermane në Kosovë: përmes Kukësit apo nga Tetova? Për të hyrë nga Maqedonia Harff kishte marrë lejen nga ushtria maqedonase. Por, gjatë takimit me shefin e armatës maqedonase, “një burrë me vetulla leshatore” (sipas “Der Spiegel”), gjenerali gjerman ishte habitur kur oficeri nga Shkupi së pari po i tregonte gjerë e gjatë mbi problemet e tij reumatike.

Harff komandoi trupat gjermane, të cilat hynë në Kosovë në qershor 1999, pasi NATO kishte bombarduar Serbinë 78 ditë me radhë dhe e kishte detyruar të largojë forcat e saj nga Kosova. Legjendar është debati i gjeneralit Harff me një komandant të ushtrisë serbe, i cili fillimisht kishte refuzuar të lironte pikën kufitare të Morinës. Harff i tha oficerit serb se “keni 30 minuta” për t’u larguar. Debati vazhdoi edhe pak dhe Harff tha: “Ky është fundi i muhabetit. I keni edhe 28 minuta”. Serbët u larguan. (https://www.youtube.com/watch?time_continue=53&v=C4USPAU3yEc)

Vite më vonë gjenerali Harff kështu ia shpjegoi skenën në Morinë revistës gjermane “Stern”: “Ishim marrë vesh që serbët të largoheshin, për t’ua mundësuar trupave gjermane hyrjen në Kosovë. Kur aterrova aty me helikopter, komandantëve serbë as që u shkonte mendja të largoheshin. Nëse në këso situatash ia filloni të negocioni, atëherë keni humbur”. Në pyetjen e “Stern” se si do të sillej po të mos merrej seriozisht kërkesa e tij nga serbët, Harff u përgjigj: “Nëse keni qenë 40 vjet ushtar, ju keni një refleks të mirë, edhe për palën tjetër. E dija se ata (serbët) vetëm po përpiqen të krekosen, por në fakt u kishte hyrë tuta në bark. Nga momenti kur ka filluar hyrja e KFOR-it, ushtarët serbë kishin vetëm një hall: si të kthehemi të padëmtuar në shtëpi?“.

Në këtë intervistë të dhënë në vitin 2001, Harff tregonte se së shpejti do të vizitonte Kosovën, Bosnjën, Kroacinë, Malin e Zi: “Serbinë do ta lë anash. Besoj se atje jam person i padëshirueshëm”.Harff kishte thënë se politikisht lufta e Kosovës nuk ishte e përgatitur si duhet nga Perëndimi. Ai kritikonte sidomos deklaratat e politikanëve perëndimorë se nuk do të ketë ndërhyrje tokësore në Kosovë.

Harff ishte parashutist dhe kjo shihej nga figura e tij. Shokët e tij ushtarë dhe oficerë e quanin “gjeraqinë”. Ai ishte njëri nga ushtarakët gjermanë që ndikoi më së shumti që Bundeswehri të shndërrohet në ushtri që merr pjesë në operacione paqësore – dhe në raste urgjente edhe në luftë, si në Kosovë më 1999. Përveç në Kosovë Harff më herët kishte shërbyer si komandant i brigadës së parashutistëve gjermanë në Misionin e OKB-së UNOSOM II në Somali. Më 1997 ishte shef i shtabit të divizionit multinacional në Mostar. Gjenerali Helmut Harff, i lindur më 5 qershor 1939, vdiq më 8 shtator 2018, siç mund të mësohet nga një përkujtim në gazetën “Frankfurter Allgemeine Zeitung”.

Vuajtet nën genocidin grek, internimi në kampet e shfarosjes naziste në Auistri e Gjermani dhe më tmerri në diktaturën komuniste nën kërcënimin e jetës nga hetuesi Thanas Caku dhe shefi i degës së brendshme të asaj kohe Shim Kolla

Është një histori e rradhë ajo e Nuri Zanes. I ka mbijetuar tri regjimeve më të tmerrshme të shekullit të shkuar, genocidit grek ndaj Çamërisë, nazizmit gjerman si dhe diktaturës komuniste. Nuri Zane, lindi në Filat të Çamërisë. Qysh në fëmijëri, pa me sy tmerrin e vuajtjet nën genocidin grek të Napolon zervës. Mbeti jetim në moshën 11-vjeçare dhe kaloi një fëmijëri të vështirë pa nënën e tij bashkë vëllezërit e motrat. Ata patën përkushtimin e madh të babait të tyre Eminit.

Në vigjilje të Luftës së II Botërore popullsia e Çamërisë u përball me dhunën çnjerëzore të bandave të Napolon Zervës e andartëve grekë. Ishte ky genocide që i detyroi dy vëllezërit Zane, Nustretin dhe Nuriun, që bashkë me babanë e tyre Eminin, të vinin e të transferonin pjesërisht kapitalet e tyre në Delvinë e Berat ku edhe punonin në zanatin e tyre të këpucëbërësit. Më pas, shteti grek e internoi babain e tyre në Hio më 1941. Internimi erdhi pasi familja Zane ishte pozicionuar si antifashiste. Nuk do të kalonin shume kohë dhe në prill të vitit 19444, Nuriu u denoncua nga qarqet greke dhe komanda gjermane e arrestoi Nuri Zanen në Janinë dhe e internoi në Mat’hausen e më pas në Dakao e Munih të Gjermanisë.

“Ishte kjo një humbje për familjen që detyronte babanë e tij, Eminin, dhe vëllain e madh të tij, Nustretin, të sakrifikonin shumë për mbajtjen e familjes, tre vëllezërit e tjerë dhe dy motrat. Por kjo nuk zgjati shumë se pas 27 qershorit 1944 familja do të merret rrugën e refugjatit për në Shqipëri si shumë çamë të tjerë që gjetën strehim në vatrat e vëllezërve të tyre në Shqipëri”, thotë djali i Nuriut, Hyqmeti.

Nga ato kampe famëkeqe u internuan shumë shqiptarë të Çamërisë. Shumica e tyre nuk u kthyen më por fati e deshi që Nuriu të kthehej gjallë dhe të gëzonte babanë, gruan e tij, Nailen, dhe 4 vëllezërit e 2 motrat e tij.

“Puna dhe mundimet bënë që familja të merrte pak veten por një sistem dikatorial që vinte në rrezik jetën e kujtdo që fliste, për familjen Zane do të ishte një problem i madh. Personaliteti i tyre si njerëz me integritet dhe nga një familje me emër do të duhej të përballeshin edhe me problemet që krijonte jeta në një vend ku diktatura komuniste bënte të vetën”, thotë i biri Hyqmeti.

U duk se kishte nisur një jetë normale për familjen Zane. Por jo, kishin një tjetër betejë po kaq të rëndë për të hequr, përballjen me diktaturëne egër komuniste. Nuriu ishte shenjëstra e tyre. Pak vite pas kthimit nga kampet e nazizmit, Nuriu do të gjendej në birucat e hetuesisë së Elbasanit nën kërcënimin e jetës nga hetuesi Thanas Caku dhe shefi i degës së brendshme të asaj kohe Shim Kolla.

Për Nuriun dhe familjen e tij do të niste një kalvar tjetër vuajtjesh dhe persekutimi. I dënuar me 6 vjet burg që pjesën më të madhe e kreu në fabrikën e çimentos në Fushë Krujë dhe më pas në Talje të Lezhës, Nuri Zane provoi kështu mbi kurrizin e tij edhe persekutimin komunist. Shumë vite më vonë, pasi ai  kishte ndërruar jetë, u nderua nga presidenti Moisiu si një ndër veteranët e shquar antifashistë.

Me rastin e 50 vjetorit të fitores mbi fashizmin, më 11 shkurt 2005, Nuri Zane  u dekorua me “Medaljen e Artë të Shqiponjës” nga Presidenti Alfred Moisiu, i pari pjesëtar i komunitetit çam në Shqipëri që dekorohet si antifashist/njekomb.