Histori

Shkruan: Fahri XHARRA

Ku qëndronte suksesi historik i Kushtetutes së vitit 1974 ?

Pa asnjë diskutim çështja çame dhe Çameria janë një  plagë që ende nuk janë shëruar dhe që vazhdimisht rrjedhin gjak. Çështjes së Çamerisë nuk do i ndalemi asnjë herë apo deri sa të egzistojmë si komb dhe si shtete shqiptare që jemi. Grekët le të kacavirren sa të duan në degët  e kalbura të drurit të  mashrimeve të tyre, le të bërtasin sa të duan , le të çfrytëzojnë sa të duan poziten e tyre  gjeografike -strategjike e cila iu jep lehtësira për demagogji dhe gënjeshtra, por nuk guxojnë të harrojnë që ne jemi popull i gjallë dhe do e mbrojmë të vërteten tonë.

Enigma çame qëndron në pafuqinë e shteteve shqiptare në ballafaqim me grekët. Pozita e dobët ekonomike e qytetarëve si dhe dobësia politike e politikes po ashtu shqiptare e bejnë grekun superiaor.
Ne gjithmonë kemi vajtuar që jemi si popull i papërfillur nga të tjerët dhe fajet i kemi bartur gjithëmonë tek tjerët , tek te huajt. Po sikur të kërkonim të gjenim fajtorin në mesin tonë , a  jemi edhe vetë fajtorë për shkeljen e vazhdueshme që na bëhet  ? Po , bile shumë.

Të dëshpëruar me plotë arsye me të kaluaren komuniste mbi 40 vjeçare në Shqipëri, shqiptarët nga pezmi dhe mllefi  shkatërruan çdo gjë të ndërtuar gjatë asaj kohe. Edhe ullishtet, pa folur për të tjerat të cilat i zhbënë nga faqja e dheut . Ky ishte një mashtrim dhe një symbylltësi e atyre që e morren ne duar të tyre Shqiperinë post-komuniste
Të japi një shembull nga Gjermania e pas luftës, gjermanët të bombarduar , të rrenuar me shtëpi e katandi, me fabrika dhe dhe spitale , pra të shkatërruar me çdo gjë të  mundur, nuk i humbën shpresat e jetës së tyre edhepse e dinin që e gjithë fatkeqësia kishte ardhur nga  hakmarrja e botës kundër nacizmit dhe Hitlerit

Edhe më e keqja : “Çliruesit  Rus ?  Në vitin 1945, ndërsa trupat e Ushtrisë së Kuqe Sovjetike përparuan përmes Europës Lindore dhe përfundimisht pushtuan Berlinin, mijëra gra në Europën Lindore dhe pothuajse dy milionë gra gjermane u përdhunuan në një nivel të dhunës që kurrë nuk shihej më parë ose që nga ajo kohë. Në shumë raste gratë ishin viktima të përdhunimeve të përsëritura, rreth 60 deri në 70 herë.  Përdhunimi vazhdoi me vite të tëra. Pothuajse 100,000 viktima përfunduan me  vetëvrasje “
Pra gjermanët së pari ato pak makine apo mjete prodhimi që iu mbetën, iu bënë kulmin . Vetë flinin nën çadra.  E shihni ndryshimin në mes tyre dhe nesh ?
E gjithë kjo ishte pasojë e krijimit të kultit të shpëtimtarit. E gjithë kjo ishte nga ajo që në përgjithësi u mohua e kaluara, u krijua njeriu  “i  ri “ pa ndjenja për të përghithshmen, pa ndjenja për historinë, pra një fshierje  totale e trurit të shqiptarit. Kujt i dhimbsej ajo që që sjellë bukë, ajo që i pengonte vërshimet, ajo që e mbronte atdheun ? “Prishe se nuk është e imja ! “ –sllogani vetëshkatërrues shqiptarit të ri. Sa ishim të manipuluar, sa ishte i manipuluar shteti i 40-50 viteve të kaluara ?

Nëshkrimin e kaluar e shkrova: “Kohëve të fundit po shkruhet me të madhe për Çamerinë, për shpifjet greke,  për fatin e çamëve, masakrat, dëbimin e tyre nga tokat e tyre .  Eshtë një enigmë e madhe, pse në kohën e Bujanit nuk u organizue një Bujan edhe për Çamerinë ?. E  di kush përgjegjen ? Pse mungoi vullneti i dikujt  përmbajtjen e një mbledhjeje të tillë?

Pra pse nuk u krijua një Konferencë  e ngjashme me ate të Bujanit 1943-1944 ? edhe në Greqi kishte  grekë antifashist,. Pse ?  Pse u shkatërruar batalioni “ Çameria ‘” ? Jo, pse ajo konferencë , apo batalioni “Çamëria” i kishte ndërruar rrjedhat historike të vendosura në Konferencën e Jaltes, por në mënyrë indirekte kishte pasur një impakt  në ngjarjet e më vonëshme.

Ndodhi, çka ndodhi me Çamerinë t`i këthehemi Kosovës së kohës së njejtë.

Përderi sa Greqia u vendos t`i takonte Perëndimit , kurse Shqiperia dhe Jugosllavia lindjes ne si shqiptar ku ishim në atë kohë ?   Kufinjt nuk ndryshuan nga ata të  Londres 1912. Ne mbetëm me ata që ishim. Fatbardhësisht që  Shqiperia shpëtoi. Kosova ra  përsëri nën thundren sllave.
Vetëdija dhe largëpamësia e ngritur e disave , që e organizuan Bujanin e që më vonë e  e krijuan !968-tën, e krijuan Kushtetuten e vitit 1974,  neve si shqiptar na shpëtoi nga shumë gjëra zhbërëse.

Neve kurrë nuk na është permendur që të njohim të vërtetën e Kosovës  sepse duke i pasur dy lëvizjet si atë nacionaliste ( ballistët ) dhe atë partizane ( komunistët ) ne kemi shpëtuar nga një debim masiv si bashkëpunëtor të fashizmit  ( edhe një gjë, duhet bërë dallimin   e madh në bindje nacionale në mes të partizanëve të Shqiperisë dhe atyre të Kosovës )

Pra, serbët ishin totalisht të penguar për një masë të tillë  të dënimit kolektiv të një kombi të tërë dhe zbrazjes së saj nga shqiptarët, dhe kjo duke i falënderuar të menduarit ndryshe të njerzëva tanë për kombin dhe ardhmërinë e tij, e që ishte pasqyruar shumë më herët ende pa u ditur kapitullimi i Gjeramnisë, pra Konferencës së Bujanit. Mendo pak , mendo me arsye !
Se kush e çliroj tërë Ballkanin nga gjermanët , dihet .  Por, mos të ishin edhe partizanët partizanët shqiptar të Kosovës si pjesëmarrës të luftës , neve na kishte gjetur fati i dëbimit me arsyetimin banal që e përmenda më herët. Pse, ruset nuk erdhen të “çlirojnë” Kosovën nga gjermanët ?
Pos dëbimit , si do të kalonin gratë dhe vajzat tona ? Si mos ma keq . Mos t`a hapi këtë temë

Me cfarë arsyetimi serbët i dëbuan gati një milion shqiptar të Kosovës në vitin 1999 ?
– Arsyetimi i tyre se ishim bashkëpunëtor të NATO-s

Nesër: Pjekuria kombëdashëse e të gjitha kohërave në Kosovë .

Fahri Xharra,04.10.18
Gjakovë

(Ministri i Mbrojtjes së Greqisë, Panos Kammenos ka deklaruar se “çamët janë kriminelë lufte që kanë bashkëpunuar me nazistët”. )

Lufta mitike

Ngushtica e Termopileve u mbajt për 3 ditë nga vetëm 300 spartanë kundër një ushtrie të madhe persiane. 299 prej tyre u zhdukën.

E vërteta

Edhe pse ishin 300 spartanë prezentë në mbrojtje të Termopileve, ishin të paktën 4000 aleatë të përfshirë në dy ditët e para të luftës dhe 1500 trupa të tjerë të përfshirë në qëndresën e fundit.

Përsëri një numër shumë i vogël në krahasim me forcat përballë tyre.

Sfondi historik

Pasi ngriti një ushtri tepër të madhe ndoshta të përbërë nga 100 mijë luftëtarë Mbreti Persisë, Kserksi, pushtoi Greqinë në vitin 480 para erës sonë, në përpjekje për t’ia shtuar këtë shtet perandorisë së tij që në atë kohë shtrihej në tre kontinente.

Grekët iu përgjigjën me aleancën e tyre, duke u treguar persëve për fortifikimin e ngushticës së Termopileve, që ishte vetëm 40 milje larg.

Këtu forcat e vogla greke mund të bllokonin ushtrinë dhe flotën e persianëve dhe në njëjtën kohë shpresonin të mbronin dhe vetë Greqinë.

Spartanët, një popull brutal me kulturën më ushtarake në histori (një spartan mund të arrinte burrërinë vetëm nëse vriste një skllav), pranuan të mbronin Termopilet.

Megjithatë kjo marrëveshje u arrit në gjysmën e parë të vitit 480. Muajt kalonin dhe persianët vazhdonin avancimin e tyre, por pa nxitim. Gjatë kësaj kohe Kserksi kishte arritur malin Olimp në muajin gusht.

Kjo ishte një periudhë e keqe për spartanët. Ata kishin për detyrë të mbanin Olimpiadën dhe festivalin e Karneas.

Sikur ata të mos zhvillonin njërin nga këto dy evenimente ishte njësoj sikur të kishin ofenduar Zotat, diçka për të cilën spartanët kujdeseshin shumë.

Një kompromis ishte i nevojshëm për të rënë dakord për dërgimin e ushtrisë në luftë ose të vazhdonin traditën e Zotave.

Por në fund, Leonidha së bashku me 300 luftëtarët e tij më të mirë u nisën.

Por 300 spartanët nuk do ishin të vetmit që do mbronin Ngushticën e Termopileve. Në mungesë të numrit të shumtë të ushtrisë së tyre, trupa nga shtetet e tjera do i bashkoheshin spartanëve.

700 trupa erdhën nga Tespia, 400 nga Teba. Ishin afro 4300 burra që zunë kalimin e Termopileve.

Lufta e Termopileve

Pasi oferta e persianëve për kalim të lirë u refuzua nga mbrojtësit grekë, ushtria perse sulmoi në ditën e pestë. Për 48 orë, mbrojtësit e Termopileve qëndruan në luftë, madje dhe mposhtën jo vetëm forcat ushtarake të dobëta, por edhe elitën ushtarake perse.

Fatkeqësisht për grekët, Termopilet kishin një rrugë sekrete kalimi nga e cila mund të anashkaloheshin forcat mbrojtëse. Në ditën e gjashtë (dita e dytë e luftimit), persët ndoqën këtë rrugë dhe u përgatitën për ti zënë grekët në befasi.

1500 ushtarë
alt=”statuja-e-leonidhes” width=”198″ height=”300″ />Mbreti Leonidha, kreu i padiskutueshëm i mbrojtësve grekë, u vu në dijeni për këtë ngjarje nga një informator.

Padashur të sakrifikojë të gjithë ushtrinë e tij, por i vendosur për të mbajtur premtimin spartan në mbrojtje të Termopileve, ai urdhëroi trupat greke (jo trupat spartane) të tërhiqen.

Shumë prej tyre, dëgjuan urdhrin e komandantit, kurse trupat e Tebës dhe Tespias vendosën të qëndronin.

Kur lufta filloi të nesërmen, kishin mbetur vetëm 1500 ushtarë grekë, përfshi 298 spartanët (2 prej spartanëve ishin dërguar në mision). Ata u kapën nga ushtria kryesore perse dhe nga 10 mijë ushtarë nga pjesa e pasme e tyre.

Të gjithë u përfshinë në luftë dhe u vranë. Vetëm tebanët mbetën gjallë, pasi u dorëzuan vetë.

Padyshim që kjo histori përmban edhe mite të tjerë.

Historianët thonë se grekët kanë dërguar një forcë ushtarake prej 8 mijë vetash. Ndërsa Spartanët dërguan vetëm 300 prej tyre, jo për shkak të evenimenteve të Olimpiadës dhe Karnesë, por sepse ata nuk dëshironin të shkonin aq larg në veri, por duket paksa e çuditshme që dërguan një mbret bashkë me 300 luftëtarët e tyre.

Fitorja morale

Lavdia e betejës së Termopileve, pavarësisht humbjes, kishte një rezultat moral shumë të rëndësishëm mbi rezultatin e sulmit përfundimtar, pasi arriti të përhapte tmerrin në ushtrinë perse dhe njëkohësisht si një përpjekje mbrojtëse arriti të fitonte kohë të çmuar në mënyrë që lufta të fitohej, në luftën e flotave detare në Salaminë./njekomb

“Buka ishte e trashë, e thyeje bukën e coptonim dhe e hanim. Pa bërë 16 vjeç punonim 6-8 orë. Një vit shkollë kam bërë në jetën time”.

Dod Nikoll Preng LLeshi rrëfen për 67 vitet e tij në internim, për të punuarit 6-8 orë që 16 vjeç, pa patur mundësi as të shkonte në shkollë.

Rrëfimi i plotë

Fillova punë pa mbushur 16 vjeç/ Dëshmi nga DodNikollPrengLleshi

Buka ishte e trashë, e thyeje bukën e coptonim dhe e hanim. Pa bërë16 vjeçpunonim 6-8orë. Një vit shkollë kam bërë në jetën time.

Jam rritur jetim, na la babai dhe u arratis. Ishte me gradën major edhe ne na internuan në Lezhë. Kemi ndenjur një vit në Lezhë. Kam qenë në klasën e parë, sa e pata filluar dhe na çuan nga Lezha në Berat. Shkuam në Berat aty dhe vazhdova shkollën prap se prap vitin e parë. U liruam nga internimi i Beratit, na dërgojnë në Orosh. Nëna siguroi pula me zogj, me 5 fëmijë të vegjël, një ndër ta isha dhe unë. Ndenjëm na një vit, kur morëm vesh se ishte vrarë Bardhok Biba. Pas vrasjes së Bardhok Bibës, na menduan të përfshirë dhe na internojnë sërish. Natën e parë aty,natën e dytë në Tepelenë. Ato që kishim lënë në Berat, ato gjetëm edhe në Tepelenë, familjen e Gjon Marka Gjonit, Nikolli, nënë Mrikën,nënë Davën i gjetëm në Tepelenë. Nejse, aty u futëm në repart ushtarak. Në repartin ushtarak poshtë Tepelenës, aty u futëm ne të internuarit. Ku hidhje këmbën kishte vetëm bomba, fishekë, qamet i zi ishte.Përfundimisht ndenjëm aty, dhomat ishin kapanon i gjatë ,krevatet lartë edhe poshtë, ishin krevatet e ushtrisë. Ne flinim në krevatin sipër dhe përbri kishin familjen e Marka Gjonit. Vetëm një dyshek kishin ose një batanije. Si repart ushtarak ishin. Çfarë hanim? Përshesh me valë që ju nuk e dini, i hidhnim kripë në një guzhinë të repartit. Ujit i hidhnim kripë edhe bukë, buka ka qenë e trashë, thyenim bukën e coptonim edhe e hanim.

Sa kohë qëndrove në Tepelenë?

Dy vite e ca. Nëna shkonte të merrte dru në pyll, ndonjëherë shkonim dhe ne, si fëmijë që ishim, ndihmonim nënën. Më kujtohet një shteg , ishin dy motra dhe një vëlla nga Lezha. Ishin këta edhe vëllait i kishin thënë se bombat kanë gjilpëra brenda, dhe ai u mundua t’i nxirrte se do qepte teshat. Ju betohem o burra ndershmërisht, copat e mishit ja ka hedhur në qiell bomba dhe i hodhi tek guzhina matanë. Aty ku ishin duke zierë pjatat dhe përsheshët me valë. Kishim rrugën që vinte afë rvarrezave në Veliqot, kur vinim nga Vlora për të ardhur nëTepelenë, na thoshin “këto janë kriminelë”.

A ishte i mjaftueshëm ushqimi?

Absolutisht, unë po them hanim përshesh me valë me kripë, as me sheqer as me mjaltë, vetëm me kripë. Për yndyrë as nuk flitet. Fillova punën unë atëhere, i pashkollë po.

Sa vjeç ishe kur fillove punë?

Pa bërë 16 vjeç, punonim 6 ose 8 orë. Bidoni i ujit ishte prej kauçuku i nxehtë. Me një gotë kauçuku, uji ishte i nxehtë,atë pinte punëtori. E fillova punën njëherë punëtor në Kurbnesh, pastajnë Spaç. 27 vjet kam punuar në stabiliment të Oroshit.

Çfarë pune ke bërë në Spaç?

Duhej të mbaja tubat e galerisë nga shpati në Spaç, kjo rruga këtu nuk ishte. Një mungesë për 27 vjet nuk e kam bërë. Rrinim tre muaj pa bërë asnjë ditë pushimi.

A di të shkruash e të lexosh?

Nuk kishim shkrim e as lexim, shkrimin e një viti klasë.

A di të firmosësh?

Shkolla të bën të shkruash të lexosh.

Si silleshin me juve banorët e zonës?

S’kishim tëbënim me fshatarë ne, s’kishimtë bënim, veçse ndonjëherë që shkonim në ndonjë rast varrimi në Veliqot.

Kujton ndonjë që ka ndërruar jetë nga të afërmit e tu?

Më kujtohet që kanë vdekur dy kushërinj të mitë,edhe nja dy prej Veliqotit i kanë varrosur aty pranë.

A ka pasur spital në kampin e Tepelenës?

Absolutishtqëjo.

Emri im është Dod Nikoll Preng Lleshi, një vit shkollë kam bërë në jetën time, pastaj 67 vjet internim./Kujto.al.

Zënkat nuse e vjehrrë janë më të zakonshmet në familjet shqiptare.

Një histori sherresh familjare që ka mbërritur deri në dyert e gjykatës ka dalë sot në emisionin “Me zemër të hapur” në News24.

Dhuna në familje është një nga fenomenet më të rënda e cila vazhdon të godasë çdo ditë shoqërinë tonë. Një nënë 65-vjeçare akuzon të birin dhe nusen e tij se e kanë dhunuar disa herë fizikisht e psikologjikisht gjatë jetesës së tyre të përbashkët.

Çifti i ri kishte konflikte të shumta mes tyre, 65-vjeçarja thotë se ka mbrojtur nusen pasi nuk dëshironte që i biri të divorcohej dhe fëmijët e tij të përjetonin një dramë kaq të fortë.

Megjithatë ajo u akuzua se ishte shkaktare e atyre që po ndodhnin, filluan me fjalë e më pas situata agravoi dhe përfunduan në dyert e policisë dhe gjykatës.

65-vjeçarja ka kërkuar urdhër të menjëhershëm mbrojtje pasi akuzoi nusen se i theu dorën ndërsa i biri e tërhoqi zvarrë. Ajo e akuzon nusen e djalit se i ka bërë magji djalit dhe asaj vetë.

Sipas saj, djali dhe nisja kanë zaptuar një pjesë të shtëpisë dhe jetojnë atje afër saj, ajo nuk e dëshiron këtë gjë dhe kërkon largimin sa më parë. Dëshiron të jetojë e vetme dhe e qetë larg tyre.
“Djalit i kam gjetur copën e drurit në jastëk kur po i rregulloja krevatin dhe nuk e preka më krevatin. Thosha pse më hedh këtë pluhurin e bardhë. Nusja jonë është pritur më së miri në shtëpi. Unë i kam ruajtur fëmijët. Ajo nuk pyeste. I thosha fol si njeri. Çonte televizorin tek muzika në pikë të mëngjesit, merrte telekomandën dhe bënte fiu-fiu. I shkrova letër djalit tim, si nuk dite me i fol njëherë asaj tamam. Në u bëmë copë për atë. Fëmijët i kam rritur. Kur çohej në mëngjes, i ka rënë plaka skleroza thoshte. Që kaq vite dhe më doli skleroza. Më thoshin ik tek dhëndurët”, tregoi 65-vjeçarja.

Nga ana tjetër djali ka ndërhyrje në lidhje telefonike dhe ka akuzuar nënën se ka dorë dhe se në rastin që shkoi deri në gjykatë, nusja kishte reaguar për vetëmbrojtje pasi e ëma i kishte shkulur një tufë flokësh dhe nuk e lëshonte.

“Situata ka qenë para ca kohësh e vështirë por tani nuk besoj se është e vështirë. Unë them se i rregullova punët. Si nëna dhe nusja donin t’i shkonte e vetja, motrat ndërhynin dhe arritën gjërat deri këtu. U largova një vit nga shtëpia, shkova me qira se ashtu ishte situata. Ika për të qetësuar situatën. U arrit të vihej dorë. Kockat i kam shtrembëruar për këtë shtëpi. Kam punuar, kam qenë djalë i vetëm. I thashë nënës do kthehem në shtëpi, se nuk e shtyj dot me qira vet i pestë. I thashë mbaje pjesën më të madhe të shtëpisë.
Nana dhe nusja nuk përputheshin. Nëna është nënë nuk të bëhet njeri nënë dhe unë rashë mes dy zjarreve”, tregoi i biri.

Ai tha se nëna i kishte thënë të ndahej nga nusja por se nuk mund ta lërë gruan me të cilën ka tre fëmijë.

“Më pati thënë lërë nusen merr çunat. Njeriu ndahet për dy gjëra, më thoshte dembele, por aq e ka njeriu. Nëna ime ka dorë, është nevrike, të gjuan.
Nëna ime i kishte shkulur një tufë flokë nuses. Kishte ardhur nëna, gruaja me dy fëmijë në krah, kishte vajtur nëna i kishte ulur kokën poshtë tek shalët dhe i kishte shkulur flokët. Nusja për t’i hequr duart e kishte shtyrë dhe ishte vrarë. Nëna shan me fjalë meshkujsh. Kam vendosur një mur që mos ta shohë nusen, se nuk do ta shohë fare. I thotë një e dy magjistare”, tha djali i 65-vjeçares.

Me gjithë kokëfortësinë si e moshuara ashtu dhe i biri vendosën të takoheshin për të gjetur një zgjidhje dhe gjuhë të përbashkët komunikimi.

Fjalimi i rrallë i Fan Nolit në Lidhjen e Kombeve në 10 shtator 1924 dhe pyetja e përfaqësuesit të 400 milionë kinezëve: – A s’më thoni hirësi, ç’popullsi përfaqësoni?

Sot është 135-vjetori i lindjes së Fan Nolit, kolosi i kulturës shqiptare, atdhetar, demokrat, burrë shteti, klerik i lartë, poet, shqipërues, publicist, historian e muzikolog. Është një ndër personalitet më të rëndësishme të historisë së Shqipërisë. Kemi zgjedhur një ndër fjalimet e tij më të famshme, atë të 10 shtatorit 1924 në Lidhjen e Kombeve, atje ku mahniti përfaqësuesit e gjithë botës me oratorinë e tij e ku e bëri Shqipërinë e 1 milion shqiptarëve të njohur në gjithë botën.

Në ditët e punimeve të sesionit të Lidhjes së Kombeve është botuar në shtypin e kohës, në disa vende, por kryesisht fjalimi i tij u evidentua fuqishëm, madje edhe me komente, në faqet prestigjioze të “New York Times”, në “Gazette de Lausante” dhe në “Daily Telegraph”. Oratori shqiptar që ka ditur të flasë me mjeshtëri në mbledhjet e voçkëla të Shqiptarëve t’Amerikës në kishat t’ona në metingje të ndryshëm, në Parlamentin e Shqipërisë e në mes të Shqiptarëve, Fan Noli që paraqiti mir’ e bukur Willsonin e Amerikës, ai që i bëri njerëzit të përloten në Vlorë për Avni Rustemin, shkon në Lidhjen e Kombeve dhe këtu flet sikur t’ishte në shtëpinë e vet. Këtu ai mban një nga fjalimet e tij më të bukur, më të zgjuar, aq sa fletorja “Gazette de Lausante”, me plot arsye e quan “një fjalim infiniment spiritual, të hollë sa s’bëhet më!”.

Fjalët tona në këtë rasë janë të tepërta. Arsyetimet e Fan Nolit, Fuqija e Fjalës së tij volkanike të rrëmben osh e s’të lë ta komentosh, se i humbet bukurinë. Ay, sikurse e quan një gazetë e madhe e huaj, e lëçiti me një forcë logjike aqë të fortë Ungjillin e vëllazërimit të botës, sa që diplomatëve të huaj u mbeti fryma. Bota e jashtme pa atëhere se Shqipëria e Vogël 500 vjet ndënë Turkun e shtypur dhe e dërmuar kombëtarisht, kishte burra të mëdhenj. Të huajt dëgjuan një oratori burri, fjala e të cilit ra si bombë, sikurse thotë haptas “Daily Telegraph-i”. Dhe përfaqësuesi i 400 milionë kinezëve që dëgjonte me vëmendje Nolin e një milion shqiptarëve duke mos ditur se ç’popullsi ishim ne, e pyeti Nolin:

– A s’më thoni hirësi, ç’popullsi përfaqësoni?”.

Noli i përgjigjet:

– Një milion, por mos harroni se janë një milion shqiptarë.

Shqipëria e voçkël tregoi se kishte një burrë të madh. Raca jonë dëftoi haptas se ruante një fuqi kryemendje në gjirin e sajë.

Shikoni pra si flet Shqiptari, Demostheni ynë në Lidhjen e Kombeve. Aq e rrjedhshme është fjala e tij, aq lirisht flet ky në këtë kuvend, sa që njeriu kur e lexon kujton se Peshkopi flet në ndonjë mbledhje shqiptarësh. Por jo! Fan Noli i flet ajkës së botës diplomatike botnore, me ca shprehje si të apologjisë së Sokratit që na ka lënë Platoni e me një zgjuarsi që rrallë fort vihet re. Lexojeni fjalën e tijë, adhurojeni, mësojeni përmendësh. Ja tek e keni Fan Nolin, që po ju flet me zërin e tij engjëllor.

(Në fillim flet Z. Motta)

Kryetari M. Motta: Para se të kërkoj leje t’i flas Asamblesë, Folësi i fundit Imzot Fan Noli, i pari delegat i Shqipërisë, mar nderin ta përshëndosh si kryeministër dhe kryetar të qeverisë shqiptare. Shqipëria si dhe Svicra, është një shtet i vogël, dhe përfitoj nga khjo rasje të shtoj se tërë shtetet anëtarë të Lidhjes së Kombeve janë të njëshmë para ligjit. (Duartrokitje).

Imzot Fan S. Noli (Shqipëria).

Duke Rishikuar punën që ka mbaruar Lidhja e Kombeve në këto pesë vjetët e jetës së sajë, kam frikë se edhe unë i nxehti paqedashës do t’i ngrehë duart përpjetë në dëshpërim dhe do të thresë: “Më mirë të kemi luftë se sa fjalë të mërzitshme për paqe”. Ç’kemi bërë për paqe? Ç’po bëjmë tani në këtë Asamble? Ajo që është bërë në të pesë vjetët çlodhet në paqe, në paqe të përjetshme e kyçur në dosjet e vjetra të sekretariatit dhe ruhet me kujdes prej atijë të mirit gentleman, Sekretarit të Përgjithshëm të Lidhjes së Kombeve. Është e vërtetë se Lidhja ka bërë disa shërbime të vogëla për paqën përgjithësisht, dhe veçanërisht e shpëtoi Shqipërinë prej copëtimit, duke shiguruar kështu paqe dhe urdhër në Ballkan.

Si e dini Shqipëria ishte një kaçkë e fortë për të thyer dhe m’e rëndë për ta ndarë, kështu që Lidhja e Kombeve me mençuri vendosi të mbetet atje ku është të njomet lirisht në detin Adriatik. Po thuamëni zoti Sekretar i Përgjithshëm përse refuzoni t’i jepni Shqipërisë një hua, me të cilën të mund të ngrihet në këmbë? Tuntni kokën? Shumë thoni?

Mirë do të zbres me elegancë në shumën e matur prej 200.000.000 frangash. Tundni kokën? Ahere jam gati të hyj në marrëveshje për një shumë më të vogël, thuaj 100.000.000 franga. Kërkoj ndjesë. Doni të thuani që nuk më takuat kurrë në jetën tuaj dhe që nuk do të muntni të më huani një dhjetësh? Ahere merrni kërkesën t’ime për një hua dhe vereni në dosjet e vdekura të Sekretariatit dhe kyçeni mirë, po mbyteni sigurisht para se ta varosni në nekropolin t’uaj se munt të ngjallet prej të vdekunëve.

Ndofta Sekretari i Përgjithshëm kish në mend të thotë që nuk kish dëshoron të hyjë në marrëveshje për hua me një guvernë kryengritëse, pa një parlament si atë që kryesohet prek të përunjurit prift. Po e dini se ç’është parlamenti? Pa fjalë e dini. Po do të kuptohet më mirë, kur t’ju yjem, se çmendoj për të. Parlamenti është një sallë ku mblidhen politikanë pa shport që bënë prova operate në trupin e gjallë të racës së vetë. Një sallë plotë me gaz të helmuar. Gazi mbytës, gazi që sjell lot, qeshje tangoje dhe gjithë gazet e tjerë, me të cilët u lëftua luft e fundit që t’u jepte fund tërë luftrave dhe të vendoste paqë, paqen për të cilën bëjmë fjalë.

Po, e që shkelni këmbë, jemi gati të bëhmë zgjedhje të ra, dhe ta bthresim atë plagë, atë fatkeqësi të madhe, atë superticje të mallkuar parlamentin pas dy ose tre vjetësh qeverimi atëror. Do të kini mirësinë atëherë zoti Sekretar i Përgjithshëm, pas tre vjetësh të më jepni huan prej 400 000 000 frangash të cilën m’u zotuat disa minuta më parë? Thuani “jo”? Përse? E dinja.

Ahere, mirë, le të flasim për paqe. Më duket se nuk lemi asgjë më të keqe se sa të bëjmë këtë. Thom “Më duket” se dua që të gjithë juve të dini që kam qenë shumë vjet në Amerikë, në Boston, një qytet diku në Irrlandë plot me 0′ Connors dhe 0′ connelis dshe fitzgeralds. Të gjithë folës të mirë, folës fort të mirë, të cilët bashkë me Irrlandezë të tjerë prej qytetesh të tjerë të Irrlandës bëjnë të tërë të folurit në fushata elektorale t’Amerikës. Do të dëshironja që sivëllezërit e nderuar të Republikës Irrlandeze të kishin sjellë këtu ca nga këta folës trima të flisnin e të flisnin për vdekje për punën e paqes.

Nuk është për të çuditur që Amerikanë, gjermanë dhe Rusë nuk janë të paduruar të hyjnë në Lidaje. Duket që nuk çmojnë fjalët tona. Donë më mirë për bemërin e Perëndisë zoti Kryetar. Pse nuk pushoni këtë të folur dhe të më jipni atë huan prej 500 000 000 frangash që mu zotuat para se të nis të flas.

Tani që ju përgjigja në pyetjen e parë “Ç’ka bërë Lidhja e Kombeve në pesë vjetët e fundit?”. Munt të vij në çështjen e dytë dhe të fundit: Ç’po bëjmë tani në këtë asamble? Përgjigja është fare e lehtë. Do ta gjeni te Shekspeare-i. “Fjalë, fjalë, fjalë” domethënë në inglishten popullore erë të nxehtë. Kjo është gjithë puna. O është një përrallë e thënë prej një idioti plot me bujë dhe tërbim pa kurrfarë kuptimi”.

Ç’është përfundimi i gjithë këtyre bisedimeve të mençme e të thella mi çarmatimin dhe traktate arbitrazhi? Çështjet ju referian një komisioni, o co; o ju referoj një nënkomisionit i cili do ta raportojë në komisjon. Dhe ky përfundimet do tja paraqitë ndonjë konference që do të mbahet ndo një herë në të pritmen. Kjo konferencë do tja raportojë këtë çështje përsëri një komisioni . Ky do ta referojë në nënkomision. Ky përsëri në Komision Dhe ky me radhë e me radhë në Konferencën. Konferenca do ta pasojë me një votë të njëzëshme e cila do ti referohet Këshillës së Lidhjes së kombeve e cila do të shfaqë një lutje të përbashkët në i Madhi Perëndi në qiell. Pasi të shkojnë çështjet përmes këtij rrotullimi poetik të konferencave dhe kundër-konferencave, të raporteve dhe kundër raporteve dhe këshillave, më në fund do ti referohet Sekretarit të Përgjithshëm të Lidhjes i cili do t’i kyçë me kujdes në dosjet e pashpirt të Sekretariatit dhe do t’i mbajë këto për brezat e arthmë.

Kështu e tërë puna do të mbarojë si mbarojnë gjithë flluskat prej sapuni. Dhe of! Fjalët e bukura dhe fjalët e gjëmuara dhe stërgjëmuara, të cilat do ti shoqërojnë këto rezoluta dhe ato lutje! I dua, i dua, “Si erën e pellgut dhe si të kërmave të të vdekurve të pambuluar që molepsin erën”. Për këtë arsye po jap këtë fjalë sot.

Nër kohë që po mendojmë për fuska le të më jipet leje të bëj disa vërejtje për mi fuskën më kolosale që prodhoj historinë moderrne: Kuptoj pallatin e Dwes-it. Po është pikërisht një fuskë? Jo është një lidhje fuskash, e mërzitur, e koklavitur, diabolike, dhe infernale. Është më tepër se një fuskë, është një superfuskë. Po nuk duhet të trembeni nga kjo. Do të mbarojë si dhe fuskat e tjera që ngjallëm këtu. Është fort e koklavitur kjo punë. Mund ti shigurojë ndo një fron nënkryetari auktorit të shënuar po kam frikë se do të sjellë vetëm disa miliardë çpagime për Francën dhe për Belgjikën. Këta të dy shtete shpresojnë të nxierrin me anën e tij disa miliardë dhe miliardë. Unë uroj që të munden t’i marrin, po është një fatalitet. Ajo superfuska e gjeneralit Dawes s’ka veç të referohet Lidhja e Kombeve.

I dashuri im Sekretar i Përgjithshëm, Ju lutem gatuani një vënt të thatë, fort të thatë, në dosjet t’uaj të vdekura se si dini, mr Dawes është Amerikan dhe Amerika është një vend i thatë (pa të pira) qoftë se prej kohe në kohë, me mënyra të nëndheshme, njomet, njomet me të vërtet shumë, vetëm me shaka… . Me përpjekjet mirëdashëse të çizme sjellësve (kontrabandistëve).

Duke folur për fuska përsëri më vjen në mend ajo huaja e bekuar 600 000 000 për të cilat kryetari i nderuar i kësaj Asambleje dhe Sekretari i Përgjithshëm i dashur m’u zotuan të më japin për Shqipërinë disa minuta më parë. Tani kjo hua është një fuskë paqeje, një fuskë paqeje fort e shëndoshë. Jo nuk është fuskë aspak. Atë që desha të thosha ish: Do të forcojë paqen në Ballkan. Mund të gatisë udhën për të realizuar Konfederatën Ballkanike, Po nuk ka një dobi të flasim për të. Zoti Sekretar i Përgjithshëm, merre në dosjet e pashpirt të mekropolit t’uaj.

Pasi u përgjigja të dy pyetjeve që më ishin bërë më mbetet tani të nxjerr përfundimin të cilin do ta bisedoj në formën e dy pyetjeve të reja. Pikësëpari, nga çkoqitjet që u dhanë më parë, a e vlen barra qeranë që të kemi një shoqëri të kombeve? E dyta, në rast që e vlen, cila do të jetë methoda për t’i arrirë qëllimit që është paq e përbotshme? Pyetjes së parë do ti përgjigjem: Po. Edhe Shoqëria e Kombeve të jetë një ëndër, një utopi që i bën skeptikët të buzëqeshin dhe të shtrembërojnë buzët, kjo (Shoqëria e Kombeve) duhet të qëndrojë atje si një sfidë kundër lavdisë groteske militariste. Kjo duhet të qëndrojë atje si një vërtetim solemn i dëshirës së përbotshme për paqe. Kjo duhet të qëndrojë atje gjer sa bukuria e sajë, fisnikëria e sajë, shpirita njerëzore e sajë, nevoja e domosdoshme e qënies së sajë të kuptohen nga gjithë bota. Pse fundi i fundit me gjithë mungesat që ka sot për sot, kjo meriton të pritet me këto fjalë.

“Verreite Doch. Du bist so choen!

” Oh! Qëndro, ti je kaq e bukur!

Pse të jemi kaq pesimistë? Aspirata për paqe, janë kudo, kjo është e padyshimshme, ndryshe nuk do të kishim komedin e fuskave dhe superfuskave të paqes që na kanë mbuluar. Kjo vjen nga shkaku që popujt dëshirojnë paqen. Që burrat e shtetit, politikanët e servirin kohë pas kohe, fuska arbitrazhi, fuska çarmatimi, fuska sigurimi dhe superfuska shpërblimi.

“Po paqia nuk do të vijë prej traktateve, këto janë të destinuara të hidhen shpejt a von në shportë. Paqia do vijë nga shkollat. Duhet t’u mësojmë fëmijve që vrasja toptan është po ashtu një gjë kriminale sa edhe vrasja e veçantë. Duhet t’u mësojmë se perënditë t’ona të bajrakeve janë burimi i gjithë të këqijave, të cilat shekuj me radhë po e mundojnë njerëzinë. Duhet tu mësojmë se ka veç një perëndi të vërtetë, që duhet ti shërbejmë. Perëndia e njerëzisë, Perëndia e të gjitha tribuve. Duhet tu mësojmë të bëhen anëtarë të nderçmë të super-shtetit që duhet të përmbledhë të gjitha tributë. Të bëhen qytetarë fisnikë të federatës së përbotshme e cila është në realizim e sipër, e cila do të realizohet me doemos. Kur djemtë tanë do të kenë mësuar këto të vërteta, atëhere do të kemi vetëm çarmatosjen morale e cila duhet të bëhet më parë nga çarmatosja matëriale, po do të kemi bashkëpunimin e vërtetë e të gjithë fiseve të botës për paqen, përparimin dhe mbarë vajtjen ndërkombëtare, të cilat s’janë tjetër veç sende që vijnë rrotull subjektit.

“Po para se të vijnë atje, le ta njohim një herë se jemi që të gjithë bajrak të egër sa kohë që i bëjmë kurbane njerëzish Moloh-ut të tribusë. Oh! I vritni, i varni. Ndiqini në të katër anët e botës këto perëndira barbare dhe anthropofage që kanë mbushur historinë e njerëzisë me kaq vuaje, me kaq urrejtje, me kaq rrënime, me kaq tmerr, me kaq gjak me kaq frikë. Ah! Do ti kapim gjakatëratë e vjetër! Vështroni sytë e njerëzisë që vuan pas rrënimeve të luftës së përbotshme. S’ka dhimbje mbi dhimbjen e sajë, asnjë theori nuk do të ishte tepër e madhe për të shpëtuar djemtë tanë nga luftra të reja dhe lot të reja.

“Përpara o shokët e mij, bota është gati për ungjillin e ri. Flamuri i Shoqërisë së Kombeve është më fisniku që është ngritur gjer më sot! Ushtarët e sajë janë më trimat që ka nxjerrë bota gjer tani. Qëllimi i sajë është maja e përparimit të njerëzisë. Shpirti i Willsonit, ati dhe profeti i sajë na udhëhiq. Mundimet janë të mëdha, po shtrini kurajën t’uaj gjer në pikën e fundit dhe nuk do të venë mundimet kot”.

Ribotuar nga Ismail Mal’ Osman në vitin 1944

Mbledhur nga Lefter Lame Dilo

Shënim:

Materiali është i zbardhur me dialektin e përkthyer në gjuhën e kohës kur ka ndodhur ngjarja, ku dhe është botuar në shqip. Redaksia ka ndërhyrë në momente të veçanta për të rregulluar shenjat e pikësimit, me qëllim që të kuptohet mirë ideja e fjalisë.