Histori

Rugjina ka qene princesha ose sundimtarja e Vilajetit te Kanines. Ajo ishte bije shqiptare nga dera e Balshajve te Shqiperise se Veriut, nga ku mesojme se ne vitin 1372 Vloren dhe Kaninen i zoteronte princi shqiptar Balsha Balshi; njeri nga tre vellezerit e deres se Balshajve. Dokumentat thone se Vloren dhe Kaninen ja kish sjelle si “Paje” bashkeshortja Komnena, e cila ishte vajza e Dhespot Janit te Beratit. Balsha Balshi me 18 Shtator 1385 u vra ne nje perpjekje kunder nje grupi kaloresish turq ne fushen e Frakulles.

Pas kesaj ngjarje Komnena mbeti grua e ve’ dhe per te mbrojtur Kaninen nga kercenimi turk u fut ne bisedime me Venedikun, me ndihmen e te cilit (Republikes se Shen Markut, Venedik) ajo mundi te mbronte ne vitet 1389-1390 vetem nje pjese te dominioneve te saj, si Sazanin, Kullen e Pirgos, Keneten e Solit dhe kishen e Lacenjve afer grykes se Semanit.

Ne kete periudhe Komnena jetonte ne Kalane e Kanines bashku me te bijen Rugjinen, te cilat kishin ne dispozicion nje fuqi te armatosur prej rreth 300-vetash; numer i pamjaftueshem per t’i bere balle ushtrive te shumta turke. Me 1391 Rugjina u martua me Mrksha Zarkovicin, djalin e kreut te Krahines se Zetes ne Mal te Zi (Zharko Mrkshicit), qe ishte fis me mbretin dhe princa serbe si dhe me Perandoreshen e Bizantit.

Pershkrimi thote se burri i Rugjines ishte i pamshem, trim por shume llafazan e mburravec. Pas martese Rugjina me Mrkshan u kthyen te jetonin ne Kanine per te administruar vilajetin e saj Kaninen se bashku me te emen Komnenen, qe ishin te dyja trime e burrnesha. Por me 1396 ajo (Komnena) vdiq dhe u varros ne kishen e Shen Merise e pas saj me 1414 vdiq edhe Mrksha Zarkovici (thuhet se ka vdekur ne Itali). E mbetur keshtu vetem, pricesha Rugjine kerkoi disa here ndihme nga Venediku, por vec se me premtime ajo asnjehere nuk u ndihmua, pasi Rep. e Venedikut ne kete kohe nuk donte t’i prishte marrdheniet me Turqine, qe donte te shtrinte influencen e vet ne kete zone. Ne keto kushte te renda, e deshperuar Rugjina u detyrua te mbyllet ne Kalane e Kanines.

Me 17 Qershor 1417 ushtria turke nen komanden e Hamza bej Evremozit hyri ne lufte dhe pushtoi Vloren e Kaninen. Ne keto rrethana Rugjina doli naten nga kalaja dhe se bashku me sekretarin e saj Nikolla Zhorka mori rrugen nga Shashica, zbriti ne buze te detit e duke kaluar neper Radhime zuri kalane e Gjon Bocarit. Pasi ajo mblodhi rreth 300-luftetare nga krahina jone u mundua te organizonte rezistencen kunder turqeve ne kete kala dhe ne Shkalla ne Radhime. Meqenese kalaja ne fjale ne rastin konkret nuk kishte vlera ushtarake dhe se trupat i kishte te pamjaftueshme per t’u bere qendrese turqve ajo hoqi dore nga vazhdimi i luftes. Keshtu ne nje nga ditet ne vazhdim Rugjina e shoqeruar edhe nga trimat e saj u detyrua te kaloje qafen e Llogorase e nepermjet Himares me anije shkoi ne Korfuz

Eshte fshat i rrethit te Vlores, rreth 13 km larg qytetit, qe lidhet me rrugen automobilistike kombetare Vlore-Sarande; i vendosur ne nje koder dominuese ne afersi te detit Adriatik dhe i rrethuar me ullinj. Banoret e fshatit ne vazhdimesi jane marre me blegtoribujqesi; me kultivimin e ullirit, vreshtave, grumbullimin dhe perpunimin e valanidhit, etj.

Ka klime te bute dhe gjendet rreth 150 m mbi nivelin e detit. Radhima nga J kufizohet me Tragjasin, nga V me Vloren e Kaninen, nga L me malin e Mazharit qe eshte vazhdim i vargmalit te Cikes (fshatrat Lapardha e Mazhar), kurse nga P me detin Adriatik.

Disa nga prodhimet e mjeshterite e meparshme (ne kohet e lashta), qe vertetohen me dokumenta jane rritja e linit, derrit, prodhimi i mushtit (veres), perpunimi (berja ne tezgja) i shajakeve, etj. Megjithese fshat bregdetar nuk eshte marre ndonjehere me gjuetine e peshkut.

Ne Radhime pervec blegtorise dhe bujqesise klima ka lejuar te rritet mire ulliri, vreshtat, agrumet, dru frutore si fiku, molla, dardha, ftoi, mani, kumbulla, arra, etj. Gjithashtu rriten valanidhi, mercinia, kocimarja, perralli, xina, shqopa, verria, vidhi, lofata, etj. Klima lejon kultivimin e llojeve te ndryshme te zarzavateve duke perfshire edhe domaten e hershme.

[sgmb id=”1″]
Sado Koshena lindi në Dukat të Vlorës më 1855, ku edhe kaloi tërë jetën e sajë të bukur.  Atdhetare, pjesëmarrëse me armë në dorë në luftë për çlirimin e vendit dhe mbrojtjen e tij nga shovinistet grekë dhe pushtuesit italianë. Thuhet se më 1907, së bashku me burrat ka qëndruar kundër xhandarëve turq.

Me thirrjen e Qeverisë së Vlorës në dhjetor 1912,  Sado Koshena së bashku me të dy djemtë e saj luftoi në Llogora kundër forcave greke që kishin zbarkuar në Himarë  dhe që me ndihmën e disa tradhtareve vendas synonin zgjerimin e zonës së pushtimit dhe rrëzimin e Qeverisë së Vlorës.

Në verën e vitit 1920, ashtu si Rubi Hosi, gruaja e dëshmorit Toto Hosi dhe Hanko Mete nga Bolena edhe Sado Koshena u radhit vullnetarisht përkrah burrave të fshatit dhe djemëve të sajë në luftë për çlirimin e vendit nga pushtuesi Italian.

U dallua në guximin, trimërinë në përpjekjen e Qafës së Përrallit, afër Dukatit  dhe në luftime të tjhera duke u dhënë zëmër luftëtarëve të lirisë.
Sado Koshena vdiq në Dukat të Vlorës më 1955. Është shpallur Heroinë e Popullit.