Histori

Emrin “Dukat” ky fshat e gëzon nga viti 220 para erës sonë. Aty është zbuluar një varrezë ilire e mijëvjeçarit III para Krishtit. Më vitin 48 pas Krishtit, pikërisht aty, Jul Cezari kërkoi ndihmë për të sulmuar dhe shpartalluar Pompeun.

Më 29 maj 1920 në Dukat u mbajt Kuvendi i Barçallasë që vendosi për të filluar luftën kundër pushtuesve italianë. Sipas Mulla Isa Hasko, emri i ketij fshati duhet te ketë prejardhjen nga një monedhe e vjeter dhe me vlere.

Edhe Evilja Celebiu në librin “Shqipëria para dyqind vjetëve”, i përkthyer nga Sali Vuçiterni, hedh dritë mbi emrin e Dukatit.

Ndërsa Dukati i Ri ose siç quhet ndryshe Dukat-Fushë u ndërtua pas vitit 1945 në të zbritur të grykës së Shën Thanasit, në të majtë të lumit të Dukatit e të rrugës automobilistike Vlorë – Himarë, nën këmbët e maleve të vetëtimës ose siç quhet sot mali i Rimit.

Nga: Hasan Ulqini

Duke shfletuar fondin e antikuarit në Bibliotekën Kombëtare në Tiranë, hasa në një libër me titull “Le Grand Castriotto d’Albanie”1 (“Kastrioti i madh i Shqipërisë”). Libri është një nga variantet e shumtë të shkurtuara të Historisë së Skënderbeut të shkodranit Marin Barleti.

Dhe më shumë se për vlerat historike (ndoshta ky është shkaku që libri gjer tani ka kaluar thuajse në heshtje), ai merr vlera të veçanta për një letër që Skënderbeu i dërgon Sulltan Mehmetit (viti 1461).

Sipas autorit, ajo është shkruar në gjuhën shqipe. Në një shënim, autori tregon gjithashtu edhe vendin ku ajo është arkivuar.

Letra, e përkthyer nga frengjishtja, është kjo:
“Sulltan i turqve, mora letrën tënde dhe kjo është përgjigja ime. Të them të vërtetën, nuk të dua shumë, po dua të kesh shumë shëndet dhe mirësi. Për simpatinë që ti thua se ke për mua, të jam shumë i detyruar, por nuk e dua miqësinë tënde.

Po të pranoja të isha një herë miku yt, do të isha përjetë. Po paqen e dua shumë, jo për vullnetin tim, por që të tregoj tek populli, – zot i të cilit jam nga e drejta e lindjes, e perëndisë dhe e shpatës dhe nga dashuria e zemrës sime, – se nuk mendoj mbi kurriz të jetës dhe të lumturisë së tij.

Nuk njoh tjetër famë për një kryetar, përveçse lumturisë së popullit të vetë. Kur ti do të mendosh kështu, ndoshta atëherë do të gëzohesha me miqësinë tënde. Dora e perëndisë le të jetë ajo, e cila do të udhëheqë ty në vepat tuaja. Mirupafshim”.

E ka shkruar me të vërtetë shqip këtë letër Skënderbeu? Siç thamë, ajo është e vitit 1461. Një vit më vonë, një nga bashkëpunëtorët më të ngushtë të tij, Pal Engjëlli (rreth viteve 1417-1470) do të shkruante formulën e pagëzimit që, siç dihet, është një nga dokumentet më të hershme të shkrimit të shqipes.

Ndërsa në një letër tjetër që Skënderbeu i ka dërguar princit të Tarantos, Giovani Antonio Orsinit (30.10.1460), përmend “kronikat tona”. Për “kronikat tona” do të flasin më vonë edhe Barleti e Muzaka, megjithëse nuk sqarojnë gjuhën me të cilën ato janë shkruar.

Duke e gjykuar Skënderbeun si një humanist të madh për kohën e vet (dhe si i tillë ai ishte një njeri poliedrik dhe i shquar, jo vetëm në artin ushtarak), mund të mendojmë që ai e ka çmuar “vernacula lingua” – gjuhën e popullit, që, ashtu si edhe Pal Engjëlli, edhe e ka shkruar. Ndonëse në korrespondencën kryesore të tij, që ruhet në arshivat e huaja, mbizotëron gjuha latine (dhe kjo është e kuptueshme), duhet të mendojmë dhe për letra në gjuhën shqipe, siç është dhe rasti i kësaj letre, që i dërgohet Sulltan Mehmetit.

Pas vdekjes së heroit, çdo monument që lidhej me emrin e tij, turqit osmanë e dogjën dhe e shkatërruan. S’qe një rastësi dhe asgjësimi i gjithë librave dhe dokumenteve të Katedrales së Krujës, arshivës kryesore të Skënderbeut, që ishte një humbje e madhe për historinë dhe kulturën shqiptare. Një fat të tillë të ngjashëm patën edhe qytetet e tjera shqiptare që, për vite me radhë, i rezistuan vërshimit osman pas vdekjes së Skënderbeut.

Duke u bazuar te Legrandi 3, autor i librit është Stefano Zannowich (1715-1786), njeri i kulturuar dhe me ide të përparuara për kohën, një iluminist. (Me këtë rast të bëjnë përshtypje porositë që Skënderbeu i lë të birit, Gjon Kastriotit, në prag të vdekjes).
Autori e tregon historinë thjesht. Në të vetmin rast që vë një shënim, është pikërisht ai që ka të bëjë me letrën në gjuhën shqipe të Skënderbeut. Sipas autorit ajo është e arkivuar në kishën katedrale të Shën Venerandës në Cetinjë, ku janë dokumentet e familjes së Stefan Çernoviçit, që ishte martuar me të motrën e Skënderbeut, Marën. Studiuesi kosovar Mark Krasniqi thotë se në Mal të Zi ka ende familje shqiptare (Kuçët), që e mbajnë veten të larguar nga Kruja pas vdekjes së heroit si dhe si pasardhës të drejtpërdrejtë të familjes së tij. Kështu që, në gjithë këtë kontekst historik, këtë letër të Skënderbeut mund të mos e marrim si një rastësi apo trillim artistik të autorit, por si një realitet që vjen gjer në ditët tona në një gjuhë tjetër, frengjisht. Si e tillë ajo përbën një dokument tjetër të hershëm të shkrimit të gjuhës shqipe.

————————————-
1. Titulli i plotë i librit është “Le Grand Castriotto, surnommé le Scanderberg, roi d’Albanie grand-duc d’Epire – Histoire (Kastrioti i Madh, i mbiquajtur Skënderbeg, mbret i Shqipërisë dhe dukë i madh i Epirit. Histori).
2. Po japim origjinalin frëngjisht: “Voici la copie de la lettre qu’il’adressa Mahomet par son ambasadeur. Elle etait écrite en langue arnaute”, f. 51. Dhe shënimi, po në frengjisht: “La lettre en langue arnaute se trouve dans les archives de la maison Czernovich – Castriotto Montenegro, deposés dans l’eglise Cathedrale d’Sta. Veneranda à Cetigne”, f. 52.
3. EMIL LEGRAND, “Bibliographie albanaise”, vepër postume e kompletuar me shënime dhe e publikuar nga HENRI GUYS, Paris – Athinë, 1912. Ai thotë se autori i librit “Le Grand Castriotto d’Albanie” është Stefano Zannowich (1715-1786).

Një tragjedi e madhe, pasi një nënë i mori jetën tre vajzave të saj të bukura dhe më pas u përpoq të vriste veten tronditi mëngjesin e 9 marsit 2014, Lecco-n. Një tmerr që shokoi të gjithë komunitetin.

Dhe vuajtja e një babai i cili humbi tre dhuratat e tij më të mëdha në një natë.

Tani, Bashkim Dobrushi, ka bërë një jetë të re, por kurrë nuk harron, as për një të dytë, tre dashuritë e tij.

Masakra e mbyllur

Babai i tre vajzave të vogla të vrara në Chiuso në 2014, Bashkim Dobrushi, do të bëhet përsëri një baba. Në prill, 49 vjeçari ishte i martuar me Aferditën, një tjetër Shqiptare. Tani çifti është në pritje të një fëmije djalë që do të lindë më 3 prill, ditën që Simona, fëmija më i madh do të kishte ishte 17 vjeçe. Simona vdiq në duart e nënës Edlira Copa atë natë e përgjakshme e tre vjet më parë dhe me sytë e saj të mbyllur përgjithmonë.

Fjalët e Bashkim Dobrushit

Sytë e Bashkim Dobrushit janë të mbuluara me lot kur flet për vajzat e tij dhe mbështetjen që ka pasur nga populli i Lecco. “Simona Ajo ishte një lojtare volejbolli dhe të gjithë thanë se ishte një grua e vogël. Ndërsa Keisi pëlqente valle klasike dhe ndiqte oratorinë. Sidni ishte gjithmonë i dashur”, thotë ai me lotë në sy. Gruaja e re gjithmonë ka provuar të mbështesë burrin e saj në luftën e tij të përditshme kundër dhimbjes së humbjes së tri vajzave të tij. “Muret e shtëpisë sonë në Lecco janë plot me fotografi të vajzave të mia. Qyteti i Lecco është qyteti im dhe Italia është vendi im. Njerëzit e Lecco janë bashkëqytetarë të mi. Dëshiroj t’i falenderoj. Unë do të doja t’u tregoja atyre se ndihma e tyre ishte thelbësore “.

Një jetë e re

Dhe tani në fund një rreze dielli, ardhja e një jete të re. Një dhuratë që nuk mund ta fshijë dhimbjen, por kjo do të ndihmojë zemrën e këtij njeriu që ka vuajtur shumë, për të rrahur përsëri, çdo ditë. “Do të jetë një djalë, për mua gjëja më e rëndësishme është se ajo është e shëndetshme”.

GMB Akash, reporteri i njohur bën gjithnjë bujë në rrjete sociale me historitë e veçanta që poston.

Postimi i tij më i fundit bën fjalë për një person të varfër dhe shumë punëtor i cili bëri një sakrificë të madhe për të bërë të mundur shkollimin e fëmijëve të tij, meqenëse ai vetë kurrë nuk mundi të shkonte.

Historia ka prekur zemrat e mijëra njerëzve në mbarë botën.

Kjo është ajo që ky njeri kishte për të thënë:

Asnjëherë nuk ua tregova fëmijëve të mi se cila ishte puna ime e vërtetë. Unë kurrë nuk kam dashur që ata të ndihen të turpëruar për shkakun tim. Kur vajza ime më e vogël më pyeste se çfarë bëja, i tregoja me hezitim që isha thjesht punëtor.
Çdo ditë, para se të kthehesha në shtëpi, shkoja dhe lahesha në banjot publike në mënyrë që ata të mos ia kishin idenë për punën që bëja. Nuk doja gjë tjetër, vetëm t’i dërgoja vajzat e mia në shkollë, t’i edukoja.

Doja që ato të qëndronin para njerëzve me dinjitet. Unë kurrë nuk kam dashur që dikush t’i shihte me përbuzje apo me përçmim, ashtu siç kanë bërë me mua. Njerëzit gjithmonë më kanë vënë në siklet duke më bërë të ndihem i turpëruar.

Kam investuar çdo qindarkë të të ardhurave të mia për arsimimin e vajzave të mia. Kurrë nuk bleva një këmishë të re, por përdorja paratë për të blerë libra për shkollimin e vajzave.

Gjithçka kam kërkuar që ato të fitojnë për mua është respekti.

Unë isha një punëtor pastrimi.

Një ditë para datës së fundit të pranimit në kolegj të vajzës sime, nuk ia arrija dot të paguaja tarifën për t’u pranuar në kolegj. Nuk mund të punoja dot atë ditë.

Isha ulur pranë plehrave, duke u përpjekur fort që të fshihja lotët e mi. Të gjithë kolegët e mi më shikonin, por askush nuk erdhi të më fliste. Kisha dështuar dhe isha zemërthyer.

Nuk kisha asnjë ide se si të përballesha me vajzën time, e cila do të më pyeste për tarifat e pranimit sapo të kthehesha në shtëpi.

Unë kam lindur i varfër. Besoja se asgjë e mirë nuk mund t’i ndodhte një personi të varfër.

Pas punës, të gjithë kolegët e mi erdhën tek unë, m’u ulën pranë dhe më pyetën nëse i konsideroja si vëllezër. Para se të mund të përgjigjesha, ata më dorëzuan të ardhurat e tyre ditore.

Kur u përpoqa të refuzoja, ata mu kundërvunë duke më thënë: “Ne do të vdesim urie nëse është e nevojshme, por Vajza Jonë duhet të shkojë në kolegj”.

Nuk mund t’i kundërshtoja ata.

Atë ditë nuk bëra dush, u ktheva në shtëpinë time ashtu siç isha, si një punëtor pastrimi…

Vajza ime do të përfundojë shumë shpejt studimet në universitet. Tri prej vajzave nuk më lejojnë të shkoj më në punë. Njëra ka një punë me kohë të pjesshme dhe tri të tjerat shkollohen. Por shpesh ajo më dërgon në vendin ku kam punuar dikur.

Na bën të gjithëve bashkë dhe na shtron për të ngrënë, mua dhe të gjithë kolegëve të mi së bashku me mua.

Ata qeshin dhe e pyesin se përse i ushqen aq shpesh. Vajza ime u thotë:

Të gjithë ju ndenjët pa ngrënë për mua atë ditë, që unë të bëhem kjo që jam sot, lutuni për mua, që të mund t’ju ushqej çdo ditë, të gjithëve”.
Sot nuk ndihem sikur jam një njeri i varfër. Si mund të jetë i varfër dikush që ka fëmijë të tillë!”

Ky njeri bëri kaq shumë për vajzat e tij dhe mund të jetë një shembull për të gjithë ne. Ne ndonjëherë harrojmë shpejt se çfarë sakrifikojnë prindërit tanë në mënyrë që të mund të kemi një të ardhme më të mirë.

Shpresojmë që ata ta marrin mirënjohjen që meritojnë.

A ndiheni mirënjohës ndaj prindërve tuaj?