Histori

Vlora në vitet ‘20-30, kur “hidhte në det” italianët

Epopeja e Luftёs sё Vlorёs nё vitin 1920 ёshtё njё nga faqet mё tё lavdishme tё historisё tonё kombёtare. Mё 29 maj 1920 u mbajt kuvendi nё Barçalla, njё shpat mali pranё Dukatit ku pjesemarrёsit aprovuan propozimin pёr tё filluar sa mё parё kryengritjen çlirimtare kundёr pushtuesit Italian. Mё 26 prill 1915 midis qeverive tё Italisё dhe ANTANTЁS u nёnshkrua Traktatit i Fshehtё i Londrёs pёr copёtimin e trojeve shqiptare.

Nё kёtё traktat Vlora, ishulli i Sazanit, Himara dhe Hinterlandi i saj ju la Italisё. Pёr kёtё arsye nё Kuvendin e Barçallasё ku ishte pjesmarrёs dhe kryeministri i Qeverisё sё Lushnjёs Sulejman Delvina, u zgjodh njё Kёshill Kombёtar prej 30 vetёsh dhe nga gjiri i tij doli Komiteti “Mbrojtja Kombёtare” prej 12 anёtarёsh, tё cilёve ju ngarkua drejtimi i kryengritjes.

Kryetar i komitetit u zgjodh patrioti Osmёn Haxhiu. Mё 2 qershor 1920 nё Beun u mblodhёn rreth 4000 luftёtarё nё pёrgjigje tё thirrjes sё Komitetit tё Mbrojtjes dhe lidhёn besёn pёr tё luftuar deri nё vdekje kundёr pushtuesve.

Kjo ishte njё luftё jetike pёr mbrojtjen e kufijve tё shtetit shqiptar, tё cilat pёrveç rrezikut Italian, rrezikoheshin tё coptoheshin nё veri dhe jug nga ushtritё greke e serbe.

Bashkimi i Vlorёs dhe mbarё Shqipёrisё nё kushtrimin pёr liri kundёr ushtrisё Italiane bёri qё tё fitohej njё nga luftrat mё tё rёndёsishme nё historinё moderne tё Shqipёrisё, ku nё harkun kohor tё 5 qershorit dhe 3 shtatorit tё vitit 1920 trupat italiane tё mposhteshin nga ato shqiptare dhe tё ktheheshin kokёulur nё Gadishullin Apenin.

Udhëheqës të Luftës së Vlorës ishin Qazim Koculi, Ahmet Lepenica dhe Osmën Haxhiu. Çlirimi i Vlorёs i hapi rrugё çlirimit dhe tё krahinave tё tjera shqiptare qё mbaheshin tё pushtuara nga ushtritё greke e serbe, duke mundёsuar nё kёtё mёnyrё çlirimin e gjithё trojeve Shqiptare.

Betimi i datës 29 Maj 1920 në Barcalla: “Me ndihmë e pa ndihmë të viseve të tjera të Shqipërisë, do të luftojmë deri sa të bashkohemi me shtetin tonë ose, në mos e arrifshim këtë ideal, të vdesim me armë në dorë që ta marrë vesh bota e qytetëruar se shqiptari për lirinë e vet din të vdesë dhe kur vendos të vdesë, s‘e trembin milionat me ushtri e topa”.

Më poshtë janë disa foto të Vlorës së atyre viteve, para dhe pas luftës me italianët.

Rezultate imazhesh për 35 foto te luftes se vlores 20 30Rezultate imazhesh për 35 foto te luftes se vlores 20 30Rezultate imazhesh për 35 foto te luftes se vlores 20 30Rezultate imazhesh për 35 foto te luftes se vlores 20 30

Vlora në vitet ‘20-30, kur “hidhte në det” italianët Read More »

Njëra ndër femrat më të ngritura të Evropës, në kohën e saj, Elena Gjika!Në moshën 10 vjeçe fliste 9 gjuhë , kurse në moshën 14 vjeçe filloi

Në moshën 10 vjeçe fliste 9 gjuhë , kurse në moshën 14 vjeçe filloi përkthimin e “Iliadës” së Homerit nga gjermanishtja. Në moshën 16 vjeçe ekspozoi pikturat e saj në Dresden. Studioi në Vjenë e Dresden dhe specializoi në Firence. Jetoi në Rumani, Rusi, Zvicër, Francë, Greqi, Turqi dhe Itali. Është femra e parë që u ngjit në maje të bjeshkës më të lartë të Evropës – Mont Blanc në vitin 1860. Kjo ishte Elena Gjika, me rrënjë shqiptare, e njohur edhe me emrin artistik Dora D Istria.

Njëra ndër femrat më të ngritura të Evropës, në kohën e saj, Elena Gjika u lind në Bukuresht në vitin 1828 nga prindërit shqiptarë.

Ajo u bë e njohur gati në tërë Evropën si shkrimtare, feministe, kompozitore, piktore, udhëpërshkruese – femër me një inteligjencë brilante.

Ajo ishte revolucionare, kryengritëse, rebele, me shumë ide politike e sociale para kohës se vet.

Mbajti korrespondencë të rregullt me De Radën dhe Gjuzepe Garibaldin.

Është ndoshta i pari personalitet intelektual që hodhi idenë mbi një federatë ballkanike ku do të hynin të gjitha vendet e Ballkanit.

Princesha Elena Gjika ishte e afirmuar si shkrimtare, publiciste dhe shkencëtare e një niveli botëror.

U bë veçanërisht e njohur me veprën “Femeile in Oriente” (“Gratë e Orientit”, Paris, 1860). Shkrimet i publikonte në 6 gjuhë evropiane.

Ajo asnjëherë nuk i harroi rrënjët shqiptare. Gjika u mor shumë me afirmimin e çështjes kombëtare shqiptare dhe kontribut të madh dha veçanërisht në Lidhjen Shqiptare të Prizrenit.

Ishte një studiuese e zjarrtë e folklorit shqiptar dhe u bë me famë për studimet e saj në shumë lëmi të kulturës dhe veçanërisht me studimet “La nationalité albanaise d’après les chants populaires” (“Kombësia shqiptare sipas këngëve popullore”, 1866), “Les ecrivains albanais de l’Italie Méridionale” (“Shkrimtarët shqiptarë të Italisë Jugore”, 1867), “Gli albanesi in Rumenia” (“Shqiptarët në Rumani”, 1873) etj.

Dora D’Istria bëri pjesë në shoqërinë gjeografike më të famshme të Evropës, atë të Parisit.

Ajo arriti të zbulojë universin femëror nëpërmjet udhëtimeve të saj të shumta.

Në vitin 1867 u bë qytetare nderi e Athinës.

Ky titull përpara saj iu dha vetëm Lord Bajronit. Biografia dhe krijimtaria e Elena Gjikës janë shumë të pasura e interesante.

Ndaj, sado qe do të lexoni për te, akoma diçka mbetet e panjohur.

Për këtë arsye themi: Ju nuk e njihni Elena Gjikën.

Akoma keni për të mësuar e zbuluar nga jeta e saj.

Në kohën kur Gjika pushtoi majën më të lartë të Evropës, atje nuk ekzistonin kushtet e sotme për ngjitje.

Kjo ekspeditë e saj, sot merr edhe kuptim simbolik.

Elena Gjika vdiq në vitin 1888 në shtëpinë e sajë në Firence, Itali.

Një rrugë e Firences mban emrin e saj.

Aty gjendet edhe pllaka në të cilën është theksuar origjina e saj shqiptaro-rumune.

Njëra ndër femrat më të ngritura të Evropës, në kohën e saj, Elena Gjika!Në moshën 10 vjeçe fliste 9 gjuhë , kurse në moshën 14 vjeçe filloi Read More »

Epopeja e Luftёs sё Vlorёs nё vitin 1920 ! Foto te rralla kur Vlora ‘hidhte në det’ Italianët

Epopeja e Luftёs sё Vlorёs nё vitin 1920 ёshtё njё nga faqet mё tё lavdishme tё historisё tonё kombёtare. Mё 29 maj 1920 u mbajt kuvendi nё Barçalla, njё shpat mali pranё Dukatit ku pjesemarrёsit aprovuan propozimin pёr tё filluar sa mё parё kryengritjen çlirimtare kundёr pushtuesit Italian. Mё 26 prill 1915 midis qeverive tё Italisё dhe ANTANTЁS u nёnshkrua Traktatit i Fshehtё i Londrёs pёr copёtimin e trojeve shqiptare.

Nё kёtё traktat Vlora, ishulli i Sazanit, Himara dhe Hinterlandi i saj ju la Italisё. Pёr kёtё arsye nё Kuvendin e Barçallasё ku ishte pjesmarrёs dhe kryeministri i Qeverisё sё Lushnjёs Sulejman Delvina, u zgjodh njё Kёshill Kombёtar prej 30 vetёsh dhe nga gjiri i tij doli Komiteti “Mbrojtja Kombёtare” prej 12 anёtarёsh, tё cilёve ju ngarkua drejtimi i kryengritjes.

Kryetar i komitetit u zgjodh patrioti Osmёn Haxhiu. Mё 2 qershor 1920 nё Beun u mblodhёn rreth 4000 luftёtarё nё pёrgjigje tё thirrjes sё Komitetit tё Mbrojtjes dhe lidhёn besёn pёr tё luftuar deri nё vdekje kundёr pushtuesve.

Kjo ishte njё luftё jetike pёr mbrojtjen e kufijve tё shtetit shqiptar, tё cilat pёrveç rrezikut Italian, rrezikoheshin tё coptoheshin nё veri dhe jug nga ushtritё greke e serbe.

Bashkimi i Vlorёs dhe mbarё Shqipёrisё nё kushtrimin pёr liri kundёr ushtrisё Italiane bёri qё tё fitohej njё nga luftrat mё tё rёndёsishme nё historinё moderne tё Shqipёrisё, ku nё harkun kohor tё 5 qershorit dhe 3 shtatorit tё vitit 1920 trupat italiane tё mposhteshin nga ato shqiptare dhe tё ktheheshin kokёulur nё Gadishullin Apenin.

Udhëheqës të Luftës së Vlorës ishin Qazim Koculi, Ahmet Lepenica dhe Osmën Haxhiu. Çlirimi i Vlorёs i hapi rrugё çlirimit dhe tё krahinave tё tjera shqiptare qё mbaheshin tё pushtuara nga ushtritё greke e serbe, duke mundёsuar nё kёtё mёnyrё çlirimin e gjithё trojeve Shqiptare.

Betimi i datës 29 Maj 1920 në Barcalla: “Me ndihmë e pa ndihmë të viseve të tjera të Shqipërisë, do të luftojmë deri sa të bashkohemi me shtetin tonë ose, në mos e arrifshim këtë ideal, të vdesim me armë në dorë që ta marrë vesh bota e qytetëruar se shqiptari për lirinë e vet din të vdesë dhe kur vendos të vdesë, s‘e trembin milionat me ushtri e topa”.

Më poshtë janë disa foto të Vlorës së atyre viteve, para dhe pas luftës me italianët.

vlore-1vlore-2vlore-3vlore-4vlore-5vlore-6vlore-7vlore-8vlore-10vlore-11vlore-12vlore-13vlore-14vlore-15vlore-16vlore-17vlore-18vlore-19

Epopeja e Luftёs sё Vlorёs nё vitin 1920 ! Foto te rralla kur Vlora ‘hidhte në det’ Italianët Read More »

Pamje nga epoka e komunizmit në Shqipëri ! Foto te rralla

Realizmi Socialist duket si një realitet kaq i largët i parë sot.

Përngjan me një ëndërr, e edhe me një makth për disa.

Fotot e mëposhtme dëshmojnë përditshmërinë rreth viteve ’70-’90, që kanë qenë edhe dy dekadat më të vështira për popullin dhe që sollën kolapsin e regjimit për shkak të mjerimit.

ImageImageImageImageImageImageImageImageImageImageImageImageImageImageImageImageImageImageImageImageImageImageImageImageImageImageImageImageImageImageImageImageImageImageImageImageImageImageImage

Pamje nga epoka e komunizmit në Shqipëri ! Foto te rralla Read More »

“Suliotët janë një farë e Çamërisë, njëra prej katër degëve të Shqipërisë” – Marko Boçari, shqiptar e bir shqiptari !

Shumë historianë helenë suliotët i quajnë grekë. Teori të cilat qarkullojnë prej dhjetëra vitesh dhe janë të pabazuara historikisht. Fakti që pjesa më e madhe e tyre i përkisnin besimit ortodoks, fakti që historia e tyre bëri bujë në Greqi dy shekuj më parë, fakti që ata ishin burra trima që bënë histori dhe lanë një emër të pavdekshëm, raportet që ata krijuan me rusët dhe francezët, i ka bërë shumë të famshëm. Por krahina e Sulit është shqiptare dhe vetëm shqiptare. Dhe këtu na vijnë në ndihmë disa fakte të padiskutueshme.

Të gjithë studiuesit e huaj të asaj kohe  vinin në dukje faktin që banorët e gjashtë fshatrave që përbënin Sulin, flisnin një gjuhë të çuditshme që nuk ishte greqisht, fakti që banorët e atyre zonave dinin vetëm shqip dhe mbi të gjitha hartimi i fjalorit të parë shqiptar nga Marko Boçari, hedhin poshtë të gjitha tezat e grekëve që shumë herë janë quajtur manipulatorë të historisë. Sepse fjalori u hartua pikërisht me qëllimin që të ndihmonin shqiptarët të mësonin greqisht. Vetë konsulli francez, Pukëvili, ka lënë dokumente ku shkruan se bëri përpjekje që suliotët të studionin greqisht dhe të merreshin vesh me grekët.

Pikërisht për të hedhur dritë mbi një figurë shumë të rëndësishme të historisë shqiptare, na vjen në ndihmë historiani Arben Llalla. Në bazë të shumë dokumenteve historike, Marko Boçari lindi   në Sul të Janinës më 1790, në një familje të dëgjuar që kishin dalë shumë burra trima si: Kiço Boçari, Kosta, Dhimitri, Jorgji dhe kapedani i madh i Kryengritjes të 1821, Noti Boçari, i cili ka lindur në Sul në vitin 1759. Ai është ministri i parë i Mbrojtjes i shtetit grek, dhe vdiq më 1841.

Që një pjesë e popullsisë së suliotëve janë çamë, këtë na e deklaron anglezi V.M. Lik: “Suliotët janë një farë e Çamërisë, njëra prej katër degëve të Shqipërisë”.

Ndërsa studiuesi Ciapolini thotë: “Suliotët nuk dinin fare greqisht, gjuha që ata përdornin është shqipja e dialektit të Çamërisë”.

Sulioti Marko Boçari nuk ishte vetëm një nga heronjtë shqiptarë më të rëndësishëm, të Kryengritjes së vitit 1821, i njohur për aftësitë ushtarake dhe guximin e tij, por ai kishte një aftësi të madhe dhe një dëshirë të admirueshme për shkrim e këndim. Duke qenë se suliotët ishin të njohur për trimëri e një guxim të pashembullt në luftra, ëndrra e Markos ishte që Suli të ishte i pavarur dhe të jetonte në një shoqëri të lirë e të drejtë. Shqiptarët e dëshironin edukimin arsimor, por pa rrezikun e tjetërsimit dhe bjerrjes së vlerave tradicionale e të bashkësisë.

Kur gjendej i internuar në Korfuz, Markoja mësoi greqishten dhe bëri të famshmin “Fjalorin dygjuhësh i greqishtes dhe shqipes së thjeshtë”(Λεξικον τις Ρομαικης και Αρβανιτικης απλησ), 1809, të cilin e shkroi vetë me ndihmën e babait të tij, Kiço Boçari (1754-1813), xhaxhait, Noti Boçari (1759-1841) dhe vjehrrit të tij, Kristaq Kallogjeri nga Preveza.

Përfundimi i këtij fjalori ishte i nxitjes së konsullit francez Pukëvili, siç pretendonte francezi vetë, përpjekje të mësojnë suliotët  greqisht dhe të merren vesh me grekët.

Sido që të jetë puna, fakt është se kemi të bëjmë me një hero që ka shqetësime kulturore, që krijoi një vepër gjuhësore dhe kulturore, si rrjedhim, me të drejtë, Marko Boçari mund të quhet realizuesi i fjalorit të thjeshtë të parë greko-shqiptar.

Fjalori i Marko Boçarit lindi si pasojë dhe e ngjarjeve që po kalonte Greqia, ku mbas dorëzimit të armëve  duhet t’i përshtateshin jetës civile shoqërore, që për ta ishte e vështirë.

Fjalori ka rëndësi të veçantë, se shpreh shumë elemente të gjuhës shqipe në dialektin e çamërishtes, ky fjalor shërbeu edhe si mjet politik për të afruar shqiptarët me grekët.

Një tjetër detyrim i lindjes së fjalorit greko-shqip ishte se tregtia në zona të gjera të Ballkanit bëhej në gjuhën greke. Kështu që lindi nevoja e një fjalori dygjuhësh, me qëllim që shqiptarët, në njëfarë mënyre ishin të detyruar të mësonin greqishten, që po fitonte terren si gjuhë e tregtisë në Ballkan.

Kështu gjuha shqipe mbeti një gjuhë e pastër kombëtare, që flitej vetëm nga populli i saj, duke ruajtur vjetërsinë dhe pastërtinë gjuhësore, por që nuk u zhvillua në shkrim apo të futeshin fjalë të reja që i përshtateshin zhvillimit shoqëror të kohës apo të njihej nga të huajt e shumtë që vizitonin Ballkanin në atë kohë të pushtimit osmano-turk. Marko Boçari, me një vullnet dhe guxim, në moshën 19-vjeçare na solli fjalorin e parë greko-shqip me titull origjinal “Λεξικον τις Ρομαικης και Αρβανιτικης απλησ” (Fjalori dygjuhësh greqisht dhe i shqipes së thjeshtë). Fjalori dygjuhësh përbëhej nga 111 faqe, 1494 fjalë shqipe, dhe 1701 fjalë greke. Origjinali i këtij fjalori gjendet sot në muzeun Kombëtar të Parisit me kodin Supplement Grec 251 numri 244 të faqes dhe u dhurua në maj të vitit 1819 nga konsulli Pukëvili.

Konsulli i Përgjithshëm francez në Janinë, Pukëvili, duke studiuar fjalorin e Marko Boçarit, hartoi një fjalor të vogël frëngjisht-shqip, me rreth 440 fjalë dhe origjinali i këtij fjalori gjendet në muzeun Kombëtar të Parisit.

Markoja, sipas historianit Llalla,  ishte jo vetëm studiues i famshëm, hartues fjalori, por dhe një trim me merita të veçanta. Ai do të vritej më 9 gusht 1823, duke luftuar kundër ushtrisë së Mustafa Bushatit.

Vdekja Marko Boçarit u bë e njohur në të gjithë Evropën. Ai i kishte shkruajtur një letër Bajronit, kur ky ishte rrugës për në Mesollogji. Poeti i madh anglez, Lordi Bajron erdhi kur Marko Boçari kishte vdekur dhe mbajti një fjalim mbi varrin e tij, i veshur me kostumin e njohur kombëtar shqiptar. Marko Boçari vdiq, por figura e tij u bë legjendë.

Pas vdekjes së tij qeveritarët grekë i vunë zjarrin shtëpisë së Boçarëve, duke djegur shkresa shumë të vjetra, një arkiv i pasur i jetës së shqiptarëve.

Shumë historianë grekë e deklarojnë Marko Boçarin dhe shumë heronj të tjerë shqiptarë të Kryengritjes të 1821, si grekë dhe jo shqiptarë, duke pasur parasysh që Marko dhe të tjerë heronj të 1821, i përkisnin fesë ortodokse.

Që Marko Boçari ishte shqiptar dhe bir shqiptari, këtë na e deklaron, në vitin 1994, nipi i tij me të njëjtin emër Marko Boçari, profesor në Universitetin e Kuinslendit në Australi. Kur reagonte ashpër ndaj deklaratës së një deputeti grek që mohonte ndihmesën shqiptare në kryengritjen e 1821 dhe origjinën shqiptare të Marko Boçarit.

“Komentet e mia të mëposhtme kanë të bëjnë me një letër të publikuar të një ministri grek, që ka deklaruar se nuk paska shqiptarë në Greqi. Duket qartë se ministri ose nuk ka dijeni çfarë ndodh aktualisht në vendin e tij, ose ka vendosur të injorojë faktet. Është fakt se në Greqi ka më shumë se një milion shqiptarë ortodoksë. Prindërit e mi nuk kanë folur kurrë greqisht me mua, por vetëm shqip, se ata ishin krenarë për origjinën e tyre dhe fisin e tyre shqiptar.”

Nga Arlinda Canaj

“Suliotët janë një farë e Çamërisë, njëra prej katër degëve të Shqipërisë” – Marko Boçari, shqiptar e bir shqiptari ! Read More »

Ja cfarë ka ndodhur më 29 Mars !

1430 – Perandoria Osmane nën Muratin II merr qytetin bizantin të Selanikut. Mbretërimi i sulltan Muratit shënohet si periudha e luftrave osmane kundër princërve feudalë të krishterë të Ballkanit. Në vitin 1450, sultan Murati udhëhoqi ushtrinë e tij në Shqipëri dhe rrethoi pa sukses Kalanë e Krujës në përpjekje për të mposhtur rezistencën e udhëhequr nga Skënderbeu. Në dimrin 1450-1451, Murati II u sëmurë dhe vdiq në Edirne. Ai u pasua në fron nga djali i tij, Mehmed II – njohur si Mehmet Pushtuesi (1451-1481).

1798 – Formohet Republika e Zvicrës. Në 1798, trupat franceze pushtuan plotësisht Zvicrën – Konfederata e vjetër zvicerane u shpërbë. Deputetët e kantoneve e shpallën Republikën Helvetike “një dhe të pandarë”, ndërsa forcat pushtuese themeluan një shtet të centralizuar bazuar në idetë e eksportuara të Revolucionit Francez.

1827 – Në Vjenë, 20-mijë njerëz marrin pjesë në varrimin e Ludwig von Beethovenit. Ai kishte vdekur më 26 Mars 1827, pas një pneumonie të rëndë. Beethoveni ishte mjaft popullor, por edhe modest; ai nuk dëgjonte, por bënte edhe sikur nuk shikonte, kur të tjerë përpiqeshin të përfitonin nga fama e tij; Tregojnë, se një herë Gëte dhe Beethoveni kishin dalë për një shëtitje për të biseduar të qetë. Megjithatë, çdo njeri përshëndeste dhe përulej me respekt ndërsa kalonte para tyre. Së fundi, i paduruar Gëte tha: “Sa gjë e lodhshme. Nuk mund të gjej një vend ku të mos pritem me nderime”. Dhe Beethoveni iu përgjigj: “Mos u bë nervoz. Ka shumë të ngjarë që këto ndere janë të destinuara për mua”.

1831 – Fillon kryengritja e madhe boshnjake. Shkak u bënë reformat nga Sulltani për heqjen e sistemit feudal të administrimit. Pavarësisht disa fitoreve të dukshme, kryengritësit u mundën në betejën perfundimtare pranë Sarajevës më 1832. Mosmarrëveshje të brendshme kontribuan në dështimin e rebelimit, ndërsa shumë feudalë nuk e përkrahën kryengritjen.

1852– SHBA: Shteti Ohio shpall të paligjshme për fëmijët nën moshën 18 vjeç dhe gratë që të punojnë më shumë se 10 orë në ditë.

1864 – Britania i kthen Greqisë Ishujt e Jonit. “Shtetet e Bashkuara të Ishujve Jon”, ishin federatë prej 7 shtete-ishuj nën protektoratin e Britanisë nga viti 1815 – 1864. Ishujt e detit Jon kishin qenë më parë pjesë e Republikës së Venedikut. Pastaj u përfshinë në Republikën Franceze. Në vitin 1799, francezët u dëbuan nga një forcë e përbashkët ruso-osmane dhe më 1815 u morrën nga britanikët.

1867 – SHBA – Kongresi miraton ngritjen e Përmendores Linkoln në Washington DC. Gjithësesi, vendimi u la mënjëanë për thuajse 45 vjet. Punimet filluan vetëm më 1912 dhe monumenti për nder të presidentit të 16 amerikan Abraham Linkoln u përurua më 1914.

1879– Opera e Çajkovskit “Yevgeni Onegin”, shfaqet për here të pare në Moskë. Yevgeni Onegin është roman në vargje shkruar nga Aleksander Pushkin (1799 – 1837). Krenar dhe tejet i ndjeshëm për nderin e tij, Pushkini kreu deri 29 duele, dhe u plagos për vdekje në Shën Petersburg, në duel më një oficer francez në oborrin carist, i cili ishte përpjekur të joshte gruan e poetit, Natalya Pushkina. Fat tragjik pati edhe Çajkovski, lindur me 1840 – vdiq nga kolera – disa thonë, vrau veten më 1893, kur krenaria e tij u fye. Pushkin e Çajkovski, i ngjajnë Yevgeni Oneginit, viktimë e krenarisë dhe egoizmit, dënuar me vetmi, artit përballë jetës, pa dallim, që solli tragjedinë e tyre.

1925 –Vdiq Bajram bej Curri, udhëheqës, politikan; luftoi për pavarësinë e Shqipërisë, dhe më pas, për përfshirjen e Kosovës në të, pasi Traktati i Londrës 1913 e la jashtë ashtu si dhe shumë vise të tjera shiptare. Curri lindi në Gjakovë 1862 (FESH). Ka burime që thonë se lindi në Krushë të Madhe, Rahovec (http://sq.wikipedia.org). Luajti rol aktiv në kryengritjen shqiptare të vitit 1912, së bashku me Hasan Prishtinën e Isa Boletinin, dhe të tjerë kundër osmanëve. Në 1915 bashkëthemeloi Komitetin për Mbrojtjen Kombëtare të Kosovës.

Më vonë kjo organizatë vendosi marrëdhënie me Kominternin (Internacionalja Komuniste) që përkrahte idenë për vetëvendosje të kombeve – disa atdhetarë shqiptarë besonin se Rusia bolshevike ishte e prirur për përcaktim të drejtë të kufijve në Ballkan. Pas Kongresit të Lushnjës në vitin 1920, Bajram Curri emërohet ministër pa portofol në qeverinë shqiptare. Në politikë, ai e identifikoi veten me forcat e Fan Nolit kundër Ahmet Zogut.

Në dhjetor 1921,u caktua Ministër i Luftës në qeverinë e Hasan Prishtinës. Brenda ditësh, megjithatë, Zogu e përmbysi qeverinë, duke e detyruar Prishtinën, Currin dhe të tjerët për të tërhiqeshin drejt veriut. Në mars 1922, Bajram Curri dhe Hasan Prishtina fillojnë një kryengritje kundër Zogut, por pa sukses për shkak të përpjekjeve të ambasadori britanik në Shqipëri, Harry Eyres, i cili bindi një nga komandantët e kryengritësve për t’u dorëzuar.

Dy vjet më vonë, ndërsa qëndronte maleve për t’iu shmangur forcave zogiste, Curri, me thirrjet për të rrëmbyer armët, shënoi fillimin e të ashtuquajturit Revolucion Demokratik – Borgjez, qershor 1924; 6 muaj më vonë, pas disfatës së revolucionit, Curri vazhdoi kundërshtimin me armë ndaj Zogut. Dhe, më 29 mars 1925 vritet, i rrethua nga trupat zogiste në një shpellë afër Dragobisë – legjenda thotë se Bajram Curri vrau veten për të mos u kapur gjallë. Vite më vonë Dragobisë iu dha emri i tij – Qyteti Bajram Curri – kryeqendra e rrethit të Tropojës.

Elegji për Bajram Currin
(nga Fan Noli)

Kur tufani e çthuri fenë,
Kur tirani e krrusi atdhenë,
Mi një brek të Dragobisë
Priret Flamur’ i lirisë.

Atje nisi, atje mbaroj,
Atje krisi, atje pushoj,
Rrufe-shkab’ e Malësisë,
Në një shkëmb të Dragobisë.

Vendi dridhej, ay mbeti
Se s’tronditej nga tërrmeti.
Dif drangoj i Dragobisë,
Trim tribun i Vegjëlisë.

O Bajram, bajrak i gjallë,
More nam me gjak në ballë,
Te një shpell’ e Dragobisë,
Yll i rrall’ i burrërisë.

Thon’ u-shtri e thon’ u-vra,
Po ti s’vdiqe, or Baba,
As te shkëmb’ i Dragobisë,
As te zëmr’ e Djalërisë.

As je vrar’ e as po vritesh
Legjendar Ante po rritesh.
Dithiramb i Dragobisë,
Tmerr, panik i mizorisë.

Me Zjarr Shenjt u-ndrit kjo shpellë.
Gjer në qjell u-ngrit Kështjellë
Për çlirimn’ e Shqipërisë
Katakomb’ e Dragobisë.

1936 – Zgjedhje në diktaturë: Propaganda naziste shpall se 99% e gjermanëve kishin votuar për kandidatët nazistë.

1949 – Turqia njeh shtetin eIzraelit.

1994 – Serbët dhe kroatët nënshkruajnë një armëpushim për t’i dhënë fund luftës në Kroaci.

2004 – Bullgaria, Estonia, Letonia, Lituania, Rumania, Sllovakia dhe Sllovenia bëhen anëtare të NATO-s.

2004 – Republika e Irlandës bëhet vendi i parë në botë që ndalon pirjen e duhanit në të gjitha vendet e punës, duke përfshirë bare dhe restorante.

Mendim i ditës
“Keqardhje për të kaluarën, shpresë për ardhmen, dhe asnjëherë i kënaqur me të tashmen: kjo është ajo që kam shpenzuar duke bërë jetën time
Pjetër Iliç Çaikovski

Ja cfarë ka ndodhur më 29 Mars ! Read More »

Mitet e Himarës më të vjetra se mitologjia greke

Në shek. XVIII, himariotët dërguan në Rusi Pango Bixhilin dhe Hil Kristoforin tek Caresha e Rusisë, Elisabeta Petrovna. Në letrën që iu dërgua careshës, thuhej: “Flasim shqip, atë gjuhë që flitet në tërë Shqipërinë deri në Bosnje.

Himara është një nga perlat e Kaonisë ilire në shekuj, banorët e brigjeve të saj janë quajtur fisi i Kerauneve (nga emri i vargmalit). Zeusi i keraunëve është më i vjetër se ai i mitologjisë greke. Vetë kreshtat malore të Akrokeraunëve, ose Maleve të Vetëtimave kanë qenë sipas profesorëve të Kembrixhit, djepi i lindjes se kultit të Zeusit, që ka si atribut rrufenë. Ky prototip i Zeusit u zhvendos më vonë në Olimp të Greqisë. Zeusi i keraunëve përfaqëson kështu një mitologji paragreke, që duhet marrë në konsideratë nga studiuesit. Duket sikur parahistoria zanafillore e Himarës është spërkatur me yllësi perëndish dhe qeniesh të shpirtëzuara. Kaq shumë autorë legjendarë të antikitetit kanë folur për të, për të mos harruar më vonë, gjeniun e romantizmit, poetin Bajron, i cili ka shkruar vargje të shkëlqyera për himariotët luftëtarë.

Arkeologu francez, Leon Rei ka skalitur këto fjalë: “Nëse Shqipëria ka me se të mburret, ajo, në radhë të parë duhet të mburret me historinë e Himarës”. Dhe ja, në Palasë para shumë vitesh është gjetur një përkrenare bronzi tipike ilire e shek. V para Krishtit. Për fat të keq, kjo përkrenare sot është zhdukur. Është e pafalshme që nga shteti shqiptar nuk janë organizuar ekspedita arkeologjike në Himarë. Themelet e mureve të kalasë së Himarës kanë gurë të mëdhenj ciklopikë, të tipizuar si mure pellazgjike, që të paktën janë të lashtë nga shek. V para Krishtit. Padyshim në këto mure, jeta ka qenë akoma më e vjetër. Një forcë e çuditshme, një lloj elani jetësor, siç do te thoshte filozofi Bergson, e ka ngritur jetën e njerëzve në shpatet e Bregut te Detit, duke i emërtuar përfundimisht ata si bregdetas.

Fshatrat e Himarës mund të quhen si qytete të vogla, tepër të lashta, që përbejnë një bizhuteri përrallore. Shtatë fshatrat e Himarës, si në një numër padidik Palasa, Dhërmiu, Vunoi, Himara, Piluri, Kudhësi, Qeparoi. Por në dokumente flitet edhe për një koncept më të gjerë të Himarës, ku përfshihet dhe Nivica, Piqerasi, Lukova, Dukati, Radhima, Tragjasi, Gumenica, Tërbaçi, Lopësi, Mavlova, Vranishti, Smokthina, Kallarati, Lepenica, Progonati, Tepelena, etj.

Himarioti Anton Linerosa, sipas Barletit mori pjesë në Kuvendin e Lezhës dhe u vra në betejën e Torviollit me 40 trima të tij me 1444. Me 31 gusht 1431, i biri i Gjergj Kastriot Skënderbeut, Gjoni zbret nga Italia në Himarë dhe çliron tërë zonën dhe kështjellën e Borshit. Princi shqiptar, Balsha II ka qenë zotërues i Himarës, pas vdekjes së tij zotëruese qe gruaja Komita Muzaka. Më 12 korrik 1577, pleqtë e Himarës dërgojnë një letër për Papën, të cilën e dërguan në Romë Gjik Kola me Gjergj Katasin. Në këtë letër ata i thonë Papës se janë arbër, se krenohen me Skënderbeun dhe se kërkojnë që Europa t’u japë armë për të luftuar kundër pushtuesve. Në shek. XVIII, himariotët dërguan në Rusi Pango Bixhilin dhe Hil Kristoforin tek Caresha e Rusisë, Elisabeta Petrovna. Në letrën që iu dërgua careshës, thuhej: “Flasim shqip, atë gjuhë që flitet në tërë Shqipërinë deri në Bosnje”. Me 1818 Regjimenti Shqiptar në Korfuz luftoi për mbrojtjen e Psarës. Anglezi Millingen ka shkruar “Himariotët kishin pamje më luftarake në tërë ushtrinë. Nuk kanë dallim nga shqiptarët e tjerë. Veshja dhe gjuha – krejt e njëjtë”….Nuk është e rastit, që Papa Dhimitri nga Dhërmiu përktheu në shqip katekizmat, u hapën shkolla shqipe gjatë shek. XVI-XVIII. Historia e Kishës Katolike në Himarë nuk mund te zhduket dhe nuk mund të mohohet.

Rezultate imazhesh për foto himaraRezultate imazhesh për foto himaraRezultate imazhesh për foto himaraRezultate imazhesh për foto himara

Mitet e Himarës më të vjetra se mitologjia greke Read More »

Tërbaçi, një ‘bilanc’ nderi !

Si çdo fshat në Lumin e Vlorës e krahinën e Labërisë, Tërbaçi ka shkëlqimin e vet të historisë me trimat e kapedanët, mendimtarët, heronjtë, dëshmorët e idealit kombëtar të çdo periudhe apo kthese historike.

Populli i këtij fshati ka qenë pjesëmarrës aktiv në ngjarjet kulmore të historisë, duke filluar nga Vlora, Janina, Meçova e Shqipëria e Mesme deri në Veri.

Tërbaçi si pjesë e trevës së Labërisë kreshnike vazhdimisht ka qenë i përfaqësuar me figura të qëndresës, guximit e trimërisë në mbrojtje të interesave të atdheut, qoftë kjo dhe në kohët më të vështira siç ka qenë pushtimi 500 vjeçar turk. Në këtë periudhë janë organizuar me çeta disa luftëtarë e prijës të cilët kanë bashkëpunuar dhe me çeta e luftëtarë të krahinave të tjera si Kurveleshi, Himara, Mallakastra etj. Këtu do të veçonim: Labe e Thanas Aliun, Lulo Abazaj, Mehmet e Ali Gjoka, Dulo Koka, Zenel Hodo, Selam Abazi dhe kryetrimi Shako Xhaka i cili ka qenë dhe komandant i çetës së Tërbaçit në Luftën e Meçovës, Greqi në 1854 ku komandant i përgjithshëm i shqiptarëve ishte Mehmet Bej Vlora, babai i Ismail Qemalit.

Në Tërbaç edhe gruaja në përmasa të gjera ka dhënë provat e forcës dhe trimërisë krahas me burrat, e tillë ishte Gego Bobja Skëndaj e cila luftoi përkrah me burrat më 1780 për mbrojtjen e kufijve.

Kurse legjendarja Miro Kosta Strati (Tërbaçja) është mishërim i trimëreshës labe e cila nëpërmjet aktit hakmarrës për vëllain me vrasjen e pashait turk në sarajet e tij në 1764, shpreh dhe revoltën e tërbaçjotëve e mbarë Labërisë ndaj politikave të pushtuesit. Po ashtu edhe në 1944 dëshmorët Anife Kiçaj e Taze Çela.

Pjesëmarrja e tërbaçjotëve në mbrojtje të lirisë e pavarësisë ka qenë e vazhdueshme, kështu ata do të merrnin pjesë në shpalljen e pavarësisë 1912, në mbrojtje të qeverisë së Vlorës 1914, në revolucionin e Qershorit 1924. Lufta e 1920 ka qenë më gjithëpërfshirësja dhe më e organizuara. Në komisionet e organizatorëve të kësaj lufte ka qenë Halim Xhelo e Murat Myftari, Laze Malo e Nuro Hoxha, kurse komandant i çetës së Tërbaçit ka qenë trimi Selman Hysen Gjondeda, ‘gjarpri me pika’ si i këndonte populli. Në këtë luftë morën pjesë 226 veta, pra të gjithë burrat e fshatit.

Po të bëjmë një bilanc të pjesëmarrjes dhe të rënëve në këto luftëra rezulton se nga Tërbaçi kanë marrë pjesë si luftëtarë mbi 1300 veta. Kanë rënë në fushën e betejës 102 veta nga të cilët janë shpallur dëshmorë 61 veta, 2 janë vajza e 4 heronj populli. Janë dënuar nga regjimet para 1944-ës 11 veta, internuar e burgosur 159 veta. Nga Tërbaçi ka patur internime e burgosje dhe në kampet e përqendrimit nazist si patriot e intelektual. Ibrahim Ali Skëndaj, patrioti e luftëtari Xhebro Gjika si dhe pjesëtari i njësiteve guerile në Vlorë, i riu Miço Skëndaj.

Si çdo fshat apo krahinë, por në veçanti Tërbaçin në shekuj e kanë karakterizuar disa veçori e virtyte, ku do të veçonim:

Unitetin e dashurinë midis njëri-tjetrit, urtësinë e maturinë në gjykimin e çështjeve brenda fisit, fshatit apo dhe jashtë tij. Kjo i ka bërë tërbaçjotët që të kenë dhe disa figura të cilat gjykonin në krahinë siç kanë qenë: Murat Myftari, Laze Malo, Halim Xhelo, Mustafa e Lace Hoxhaj, Lulo Habazi, Zenel Hodo e Muço Delo.

Besa është një virtyt tjetër i veçantë i tërbaçjotëve dhe shembulli më kulmor për besë-dhënien do të arrinte në 1856-ën ku paria e fshatit e përfaqësuar nga Sinan Habazi i dhanë besën 13 birbilenjve që ndiqeshin nga autoritetet turke. Ata qëndruan 3 muaj në një shpellë, ajo sot quhet shpella e Birbilenjve. Me gjithë arrestimet e parisë së fshatit e raprezaljet ndaj banorëve, fshati nuk i dorëzoi birbilenjtë, duke iu përgjigjur:

“Në litar të gjithë shkojmë

Birbilenjtë si dorëzojmë.”

Shembulli më përgjithësues e gjithëpërfshirës i dhënies së besës do të jetë ai i mbështetjes të Frontit Antifashist Nacionalçlirimtar, duke e konsideruar këtë të vetmen forcë që jepte garanci për lirinë e pavarësinë e vendit. Në njësitet luftarake të këtij fronti morën pjesë mbi 300 luftëtarë nga të cilët 24 gra.

Një ndikim të veçantë këtu kanë patur edhe heronjtë, që nga Halim Xhelua i cili shumë më herët kësaj lufte kishte punuar me bashkëfshatarët e tij e më gjerë për të rritur ndjenjën e lirisë. Hysni Kapo bashkë me Vehbi Hoxhën, Arif Haskon, Delo Balilin, Banush Goxhon e Hajredin Bylyshin kanë qenë frymëzuesit e organizatorët e parë të LANÇ në Tërbaç e më gjerë në krahinat e Vlorës e Labërisë.

Në nëntor 1941 Hysni Kapo do të dërgojë një thirrje në Tërbaç ku u kërkohet mbështetje e Frontit Antifashist Nacional Çlirimtar. Në mars 1942 organizon një takim me burrat më aktivë ku u zgjodh dhe një këshill i përkohshëm organizativ me 5 veta, Fejzo Sheme, Sali Lusho, Baxhul Gjondeda, Hyso Rrapo e Rustem Hyseni. Më vonë do të krijohen organizma e struktura më të plota siç do të jenë celula e Partisë Komuniste më 10.11.1942 e kështu me radhë çeta territoriale, Këshilli antifashist NAÇL, organizata e Rinisë dhe ajo e Gruas dhe si drejtues u zgjodhën Qazim Nane, Beqir Selimi, Islam Ganaj, Fejzo Sheme Cane, Sose Lushaj, Shezajete Sinaj e Barjam Canaj. Në sajë të këtyre organizmave filloi edhe goditja më e fortë ndaj pushtuesve. Më 25.09.1942 u organizua prita ndaj një autokolone italiane në Qafë të Pëllumbit Tërbaç, me komandant njësiti Banush Goxhaj e 11 partizanë të tjerë tërbaçjot. Në këtë aksion morën pjesë dhe 3 partizanë jo tërbaçjotë, Neki Imeri, Filat Muço e Qazim Çakërri.

Më 03.12.1942 do të bëhet lufta e Gjormit me pjesëmarrës edhe çetën e Tërbaçit ku ra heroikisht komandanti Beqir Selim Skëndaj. Në shtator 1943 çeta e Tërbaçit do të luftonte në Drashovicë në bashkërendim dhe me formacione të tjera partizane të udhëhequra nga Hysni Kapo, këtu u vra Pilo Muarrem Memaj e u plagos Hysni Kapo. E kështu me radhë do të kemi aksionet e çetës së Tërbaçit në Tragjas, Mal të Bardhë etj.

Me shtimin e aksioneve e fitoreve ndaj armikut rritej besimi për Frontin Nacional Çlirimtar. Kjo bëri që të fillojë krijimi njësive më të mëdha luftarake në brigada, një nga këto është krijuar edhe në Tërbaç, Brigada e 5-të sulmuese, Heroinë e Popullit më 20.01.1944. Në këtë Brigadë morën pjesë mbi 130 tërbaçjotë burra e gra. Krijimi i këtyre njësive e më vonë i atyre më të mëdha e divizione e korparmata, çoi dhe në fitoren përfundimtare të ushtrisë Nacional Çlirimtare ndaj armikut më 29.11.1944.

Kjo luftë përfundoi me fitore ndaj pushtuesve nazi-fashistë, por me shumë dëme materiale e në radhë të parë ato njerëzore, u vranë 28000 dëshmorë, pra 1 dëshmor për çdo km katror, ku nga Tërbaçi ranë dëshmorë 61 veta. Pati familje e nëna që e paguan më shtrenjtë. Harzike Gjikës ju vranë dy djem, Asllani e Selmani, nga ky fis janë 6 dëshmorë, Merushe Bylyshit dy djem, heroi Haredini dhe Hakiu, i mbiquajtur Blloku. Selvi Beqiraj Metaj humbi dy djem, Sihatin e Delon dhe Zykajt i dhanë luftës dy dëshmorë, Memo Sinon, pionieri 15 vjeçar dhe Raiti, baba i gjashtë fëmijëve.

Në familjen Çelaj po ashtu 2 dëshmorë, komandant Resul Veliu dhe vajza 20 vjeçare Tazja. Nënë Havasë së Skëndajve, më parë i kishte vdekur Halimi në dhe të huaj dhe tani nipi Nysereti. Kur mori vesh ajo u shpreh: “Kësaj ideje i fala dy djemtë, po të shkojë në vend amaneti i Halimit dhe gjaku i Nysretit nuk shkon kot.” Brengën e dhimbjen e këtyre nënave e thotë shumë qartë në rapsodi Xhebro Gjika në këngën për dëshmorët:

“Trimat që na janë vrarë,

Tërbaçi nuk i ka qarë,

Dhe nënat që kishin mall

Të rrojë Shqipëria thanë”

Organizatorja e fituesja e kësaj lufte krijoi qeverinë e parë demokratike dhe filloi rindërtimi, eliminimi i dëmeve të luftës. Vendi ishte shumë i prapambetur, kështu që nevojiteshin transformime të mëdha ekonomike. Këto filluan në disa sektorë dhe për kohën u arritën rezultate të mira. Sidomos në industrinë energjitike, në miniera e në atë të naftës të cilat shfrytëzohen edhe sot nga qeveritë dhe populli.

Në këtë periudhë do të veçoja zhvillimin e vrullshëm në arsim, kulturë dhe shëndetësi. U përmirësuan dukshëm kushtet e jetesës krahasuar me kohën. Kjo bëri që të kemi dhe një zhvillim demografik të madh. Këto u reflektuan edhe në Tërbaç. Kështu Tërbaçi nga 270 familje në 1946-ën, sot numëron mbi 2100 familje, ku vetëm në Vlorë janë 1100 familje.

Në 1946-ën në Tërbaç vërtet ishin 10 mësues, por popullata ishte mbi 80% analfabete. Sot janë mbi 1400 veta me arsim të lartë, vetëm arsimtarë janë 270 veta, me tituj shkencorë, profesorë e doktorë janë mbi 30 veta ku do të veçonim, Prof. Doktor Bardhosh Gaçe, Prof. Qemal Xhaka, Prof. Nase Bozheku, Baftjar Novruzaj, Arta Balili, Dr. Selim Beqiri, Aleko Skëndaj e Hajdar Kiça.

Tërbaçi mbahet si fshati me numër më të madh të ushtarakëve, mbi 250 veta nga të cilët 4 gjeneralë dhe mbi 50 me akademi. Tërbaçi është fshat i gjashtë deputetëve, Hysni Kapo, Liri Balili, Banush Goxha, Delo Balili e Eltar Deda, si dhe disa kryetarë bashkish e komunash, Murat Myftari, Halim Xhelo, Muço Delo, Hamdi Kapo, Shpëtim Gjika, Fatbardha Kapo e Gëzim Hoxha. Tërbaçi në art e kulturë ka kontribute me të madhin Kastriot Gjinin, kompozitor i talentuar e këngëtarja Aurela Gaçe si dhe grupi folklorik i fshatit. Dhe në sporte Tërbaçi nuk mbetet mbrapa, nga gjiri i tij ka dalë shahisti ndërkombëtar Altin Spiro Çela si dhe futbollistët e kombëtares Latif Gjondeda, Eqerem Memushi e Përparim Lusho. Këto rezultate janë arritur në sajë të ngritjes së infrastrukturës së plotë arsimore në Tërbaç e në gjithë Shqipërinë. Në fshatin tonë në 1992 ishin 3 shkolla, sot është mbyllur edhe shkolla e fundit që ishte hapur në 1913.

Tërbaçi është dalluar edhe për punë si në drejtim e në frontet e vështira, ka patur ministra, zv.ministra apo drejtorë drejtorish e ambasadorë të cilët kanë marrë dhe dekorime si heronj të punës Hysni Kapo, Muço Delo e Haki Gjondeda i cili vuri jetën në rrezik për të fikur pusin e naftës Patos-Marinzë (542).

Për ruajtjen e historisë dhe të vlerave të tij në Tërbac para viteve ‘90 u ndërtuan dhe disa objekte social-kulturore si lapidari i dëshmorëve në Bragjin, Muzeu Historik për Hysni Kapon, por me përmasa dhe për krahinën e Pallati i Kulturës, një objekt shumë i bukur e në pozicion mjaft piktoresk. Po si janë mbajtur e si mbahen këto? Themi se ka një indiferentizëm si nga institucionet shtetërore, por edhe nga vetë komuniteti. N.q.s do të ishte ruajtur muzeu apo pallati i kulturës do ishin dhe vlera historike për Tërbaçin e objekt vizitorësh. Le t’i ruajmë e t’i mbrojmë këto vlera historike njerëzore apo kulturore, të djeshme apo të sotme sepse janë pasuria jonë më e çmuar.

*Kryetari i Shoqatës Atdhetare Kulturore Tërbaç

Tërbaçi, një ‘bilanc’ nderi ! Read More »

WP2Social Auto Publish Powered By : XYZScripts.com