Perandoria Osmane ka qenë një nga perandoritë më të mëdha dhe të fuqishme në rang botëror, e cila ka pasur një territor shumë të gjerë.
Rrjedhimisht edhe vezirët e saj do të ishin të shumtë, por disa nga burrat që vlerësoheshin vërtetë për zgjuarsinë, forcën dhe trimërinë ishin shqiptarët, ndaj edhe i hasim pothuajse gjithmonë në historinë e Perandorisë.
Një nga ata burra që ka bërë diferencën ka qenë edhe Lytfi Pasha. Sipas historianëve Lytfi nuk ka qenë emri i tij i vërtetë, po një emër i dhënë ndërsa titullin e kishte Pasha, ajo që duhet thënë është se ende nuk mund të hasim emrin e vërtetë të tij të dhënë nga familja.
Lytfi Pasha, ose Damat Çelebi Lytfi Pasha, ka lindur në 1488 dhe ka vdekur në 27 mars të 1564. Lytfiu ka qenë Vezir i Madh i Perandorisë Osmane kur kjo e fundit ka qenë nën sundimin e Sulejmanit të Madhërishëm në vitet 1539 deri në 1541.
Lytfiu ka qenë me origjinë shqiptare, përkatësisht nga Vlora, por me një vlerësim shumë të madh nga Porta e Lartë për gjithë aktivitetin e tij. Si gjithë të rinjtë devshirme, ai u fut në pallatin e Bajazitit të II, nga ku edhe mori edukimin e duhur për Shkencat Islame.
Detyra e tij e parë jashtë pallatit ka qenë si Sanxhkbej i Kastamunit, gjë që i hapi rrugën për tu bërë edhe Bejlerbej i Karamanit. Vetë Lytfi Pasha ka dhënë detaje rreth jetës së tij në një prezantim që ka bërë për veten tek “Emri Asaf”.
Gjithsesi ai nuk jep të dhëna rreth detyrave të tij të ngarkuar nga Sulltanën, por rrëfen të gjitha detajet e jetës së tij para se të hynte në Pallatin e Bajazitit të II.
Ai gjithashtu mund të ketë shërbyer si saxhakbej i parë në Aydin dhe pastaj në Janinë, pasi Feridun Beu përmend një Lytfi Bej, i cili ka shërbyer në rrethimin e Rodosit në 1522 si Saxhakbej në Aydin (Feridun Bej, Muses al-Selatini, Stamboll në 1857) dhe një Lytfi Bej që shërbeu në rrethimin e Vienës në 1529 si sanjakbey i Yanias.
Këto fare mirë mund të jenë referencë për Lytfi pashën, i cili në të ardhmen do të merrte edhe postin e Vezirit të Madh, pasi që ky i fundit deklaroi se ka marrë pjesë në të dyja këto fushata.
Në librin e tij ai vuri theksin në pyetjen nëse sulltanët osmanë që ishin jo-arabë mund të merrnin titullin e kalifit apo jo. Gjë që do ta ndihmonte atë që fama t’i përhapej edhe më shumë dhe të njihej si një udhëheqës i drejtë dhe i mirë dhe kjo gjë iu shpërblye.
Në 1534 -1535 ai është bërë veziri i tretë i Perandorisë së madhe Osmane. Në këtë kohë ai i ka shërbyer edhe Selimit të I, në luftërat kundër Safaëids në Anadollin Lindor dhe kundër Memelukës në Siri dhe Egjipt.
Nën sundimin e Sulejmanit të I, ai mori pjesë edhe në fushatat e organizuara në Beograd në 1521 dhe në Rhodes në 1522-shin.
Ai u bë Veziri i Madh i Perandorisë Osmane në 1539-ën, pas vdekjes së Ajaz Muhamed Pashës (i cili e mbajti këtë post përreth tre vite, pushtet të cilin e kishte marrë pas ekzekutimit të Ibrahim Pashës).
Por gjërat nuk do të shkonin siç duhej për Pashain e Madh pasi në 1541 ka kryer një akt që e kushtëzoi për gjithë pjesën e mbetur të jetës.
Lytfi Pasha pas një zënke të tmerrshme me gruan e tij ka përfunduar duke e rrahur Sulltaneshën Sah-i Huban, njëkohësisht edhe motra e Sulejmanit.
E gjithë kjo ngjarje ndodhi për shkak se Sulltanesha u ankua për dënimin tepër të ashpër të pashës për një grua që kishte shkelur kurorën, pra kishte tradhtuar.
Sulltanesha u divorcua nga Lyfti Pasha me lejen e Sulejmanit, ku ky i fundit edhe e rrëzon Lytfi Pashën nga froni i Vezirit për ta zëvendësuar me Hadim Sulejman Pashën. Këtu mbaron edhe jeta akademike e Vezirit të Madh vlonjat.
Anisa Demiraj/konica.al
