Ish kryeministri për rrugën Durrës-Kukës filloi punimet pa projekt, duke rritur hap pas hapi koston e ndërtimit të kësaj rruge. Bashkë me Tiranë-Durrës, shuma e shpenzuar shkon 1.83 miliardë dollarë. Shteti shqiptar paguan 42 milionë dollarë çdo vit për këstët e kredive të Rrugës së Kombit
Durrës-Kukës është padiskutim projekti simbol i mënyrës se si qeverisja e Partisë Demokratike abuzoi me fondet publike nën petkun e ndërtimit të një rrugë kombëtare që lidhte Shqipërinë me Kosovën.
Analizimi i shifrave që gjenden në librat e dokumenteve zyrtare në Autoritetin Rrugor Shqiptar e dëshmon se si rruga e nisur pa projekt degjeneroi në rritje e fryrje kostosh duke qenë një barrë e rëndë për Buxhetin e Shtetit dhe xhepat e taksapaguesve shqiptarë për dekada me rradhë.
Mbi të gjitha, Durrës-Kukës mbeti vetëm një ëndërr pasi ajo në rastin më të mirë është një rrugë që nis në Milot dhe përfundon në Morinë. Edhe këtu, duhet pranuar se segmenti nga Miloti në Rrëshen u investua përgjysëm me vetëm dy korsi jashtë standardit të ndjekur me pjesën tjetër. Gjithashtu, ura e madhe e Kukësit mbeti në letër dhe segmenti Kukës-Morinë i gjymtuar me ura gjysmake, të rrezikshme për jetën e qytetarëve. Nga fillimi në fund, rruga nuk ka rrethimin që duhet të kishte një autostradë dhe lëngonte nga mungesa e sinjalistikës së përshtatshme për një vepër të asaj kategorie.
Edhe pse e nisur kryekëput në mjegullnaje pa një projekt të qartë teknik dhe me procedura të dyshimta, në kontratat fillestare të lidhura me kompanitë ndërtuese, rruga do duhet të përmbyllej me rreth 819 milion dollar (saktësisht 819,720,982 USD). Në realitet, punimet në këtë rrugë bashkuar dhe me koston e mirëmbajtjes së deritanishme dhe financimin për përmbylljen e segmentit të lënë pezull në Kukës-Morinë kanë arritur në rreth 1,38 miliard dollar.
Pra, edhe pse janë paguar 560 milion dollar më tepër se sa ishin parashikuar në fazën fillestare të fillimit të kësaj rruge, qytetarët shqiptare nuk e kanë mundësinë që të kenë të njëjtin standard rruge nga Miloti në Morinë. Aq më pak të kenë një rrugë që fillon në Durrës dhe përfundon në Kukës siç edhe ky projekt mbajti emrin.
Referuar të dhënave zyrtare të deklaruara nga Ministri i Financave dhe Ekonomisë, çdo vit Buxheti i Shtetit paguan rreth 42 milion dollar për borxhin që Republika e Shqipërisë ka marrë për ndërtimin e Rrugës së Kombit. Duke llogaritur edhe interesat për kreditë që do të shlyhen për vitet e ardhshme, çdokush mund ta kuptojë se në fakt kostoja totale është shumë më tepër se 1,38 miliard dollar.
Kampion për rritjen e kostos nga ajo fillestare është padiskutim seksioni Reps-Thirrë, e parashikuar të kryhej me 132,259,697 euro por në fakt shteti ka paguar 240,799,996 euro. Thënë ndryshe, ky segment ka kushtuar në realitet 82.1% më shumë se sa ishte parashikuar në kontratën fillestare të qeverisë Berisha.
Sipas dokumentacionit zyrtar, tuneli i Thirrës (të dy tubat verior+jugor) kishte një vlerë totale sipas kontratës fillestare në 124,908,690 Euro pa Tvsh. Vlera përfundimtare e kësaj vepre rezulton të ketë arritur në 280,763,450 Euro pa Tvsh. Thënë ndryshe, vlera e kostos së ndërtimit është rritur 124.8% krahasuar me atë të përcaktuar në kontratën fillestare.
E gjithë vepra, segmentet rrugore dhe tunelet rezulton që të kenë patur një kosto të shtuar me 66.3% më shumë se vlera e parashikuar në kontratat fillestare të lidhura mes shtetit shqiptar dhe kompanive të ndërtimit.
E njëjtë kjo panoramë edhe me rrugën e famshme Tiranë-Elbasan e cila koston fillestare të projektit e kishte312,552,058 USD për të gjithë veprën që duhet të përfundonte në vitin 2014. Kosto e rruges sot kur ende nuk ka perfunduar ka arritur jo pak por 449,318,704 USD. Te gjitha rrisqet e projektit i ka marre përsipër Buxheti i Shtetit duke u renduar konsiderueshem. Nga fillimi deri me sot Tirane-Elbasan ka ngrene 136,766,646 milion USD me shume se sa u mendua dhe tenderua në fillim.
Milot-Morinë dhe Tiranë-Elbasan, që të dyja sëbashku në kontratat fillestare të qeverisë Berisha duhet të kushtonin 1,13 miliard dollar. Sot, asnjëra prej këtyre rrugëve nuk mund të konsiderohet e përfunduar por e lënë në mes dhe kostoja e tyre ka shkuar në 1,82 miliard dollar ose rreth 700 milion dollar më tepër për Buxhetin e Shtetit.
Nuk mbaron me kaq, pasi nuk janë vetëm 1,82 miliard dollar. Nëse llogariten interesat e kredive të marra nga qeveria shqiptare për ndërtimin e këtyre dy veprave, shkaku kryesor i rritjes së nivelit të borxhit publik në masë të frikshme, kostoja për xhepat e taksapaguesve shkon shumë më lart.
Ky vizion i qeverisë Berisha për infrastrukturën rrugore u ka lënë në kurriz shqiptarëve dy gropa financiare, dy rrugë gjysmake. Kostoja për mirëmbajtjen e këtyre dy veprave do duhet të përballohet sërish nga taksapaguesit që pashmangshmërisht do shkojnë drejt kalimit me pagesë në këto dy akse rrugore.
Paradoksalisht, Partia Demokratike e cila ka fryrë kostot e ndërtimit të rrugëve në këtë mënyrë të frikshme duke dërrmuar financat publike, sot është vënë në krye të një sulmi ndaj paketës “1 Miliard për rindërtim” e cila parashikon edhe ndërtimin e 4 segmenteve rrugore Thumanë-Kashar, Rrugës së Arbrit, Orikum-Llogara dhe Milot-Balldren.
Përmes kësaj forme të Partneritetit Publik Privat, shteti përcakton një tavan buxhetor për projektet dhe më pas kompania private merr përsipër kostot dhe risqet teknike që nga projektimi, ndërtimi deri tek dorëzimi tek shteti dhe zbatimi i kontratës së mirëmbajtjes për gjithë periudhën e koncesionit.
Qytetarët shqiptarë do të paguajnë vetëm njëherë për ndërtimin e këtyre katër rrugëve pasi Buxheti i Shtetit do të shlyejë kompanitë private me këste për një periudhë prej 13 vitesh. Ndërkaq, mirëmbajtja e akseve është pjesë e kontratës së Partneritetit Publik Privat e rrjedhimisht çdo qytetar do të kalojë pa pagesë në këto rrugë të reja.
Kjo diferencë e dukshme në vizionin e dy qeverive rreth infrastrukturës rrugore duket se është edhe shkaku se përse Partia Demokratike harron këto skandale financiare dhe akuzon qeverinë për fryrje të kostove të ndërtimit të rrugëve.
Çdo qytetar shqiptar që dëgjon këto akuza mjafton të kujtojë dy fakte. Së pari, për rrugën Durrës-Kukës Prokuroria e Përgjithshme ushtroi një hetim penal dhe dërgoi si të pandehur në gjykatë shtetasit Lulzim Basha ish-Ministër i Transportit dhe Andi Toma ish-drejtor i Autoritetit Rrugor Shqiptar. Së dyti, për rrugën Tiranë-Elbasan, prokuroria ka në zhvillim një hetim në ngarkim të ish-drejtorit të Autoritetit Rrugor Shqiptar Dashamir Xhika.
Në të dyja rastet, protagonistët ja kanë dalë ti shpëtojnë hekurave të burgut me procedura e makinacione dhe ndodhen në liri duke patur edhe guximin të bëjnë ekspertin për kostot e rrugëve./Pamfleti
