LUFTA E DYTË BOTËRORE
RADHIMA, TOTALISHT ME LËVIZJEN ANTIFASHISTE
6 Prill 1939!
Kushtrim në Radhimë! Pothuajse të gjithë burrat e fshatit drejt Fushë
Dukatit; tek hani i Abaz Gegës. Për pak kohë numri arriti mbi 400 vetë nga
krahina jonë. Të shqetësuar kërkonin armë përpara komandës së
xhandarmërisë. Fjalët qarkullonin se mbreti kishte ikur nga Shqipëria;
italianët përsëri në Vlorë, prapë l uftë…
7 Prill 1939! Në Radhimë një zhurmë mbytëse po dëgjohej, e cila sa vinte e
shtohej. Kur dita zbardhi ushtarët italianë kishin zbarkuar në Skelë e në plazh
të Vjetër. Pa mbushur 20 vjet, përsëri ata në Vlorë. Por do ta mbrojmë
qytetin, s’ka vend për të huajt këtu!…
Ne Radhime plot fshatarë dolën në hundë të Erizit, nga ku dukej gjithçka
si në pëllëmbë të dorës; të tjerë që me natë, ishin nisur në këmbë drejt
Vlorës. Edhe rrugës takuan plot krahinorë; në Skelë, plazh te vjeter; të tjerë
burra nga kazaja dhe qyteti i prisnin, ndermjet te cileve me a rme ne dore
edhe Beqir Shuaipi. Poor, pothuajse asgjë. Në heshtje ata panë mjetet e
motorizuara se si mbushën skelën; avionët që nxinin mbi kokë, etj. Nuk
kishin ç’të bënin; disa pushkë ne Skele, ne plazh te vjeter e pastaj ne pritje te
nje urdheri tjeter ne Qafe te Topit dhe asgjë më tepër. Mbreti ishte larguar;
populli i pa armatosur… Ata kokë ulur shtërngonin grushtat, shanin nëpër
dhëmbë e asgjë më tepër…*
Pushtuesit zaptuan gjithçka, morën kontrollin kudo. Jua lamë vetë… Në
Çipe, Ramec, Moçale, Jonufër, Ravenë, Llogora, etj reparte ushtarake.
Në rrëzë të Ramecit dhe në rreth të Mullirit, dy depo municioni, ndër më të
mëdhatë në Shqipëri. E kudo kontroll, ndalim kalimi, mungesë lirije, mungesë
frymëmarrje. Mbas pushtimit të Shqipërisë, nëpërmjet tokës tonë, Italia
su lmoi Greqinë fqinje. Gjatë kësaj kohe më 1940 në Radhimë erdhi vetë kreu
i fa shizmit italian Benitto Mussolini për të vizituar të pla gosurit, të cilët
përkohësisht ishin dislokuar në Virua. Këtë luftë italianët e humbën si rezultat
i rez istencës heroike të popullit grek, të mbështetur edhe nga aleatët. Për t’u
përmendur është ngjarja e ndodhur me 14 Mars 1941, kur anija spitaliere
italiane e quajtur “PO”, qëndronte në spirancë përballë brigjeve të Radhimës.
Këtë datë në mbasdite në pritje për të tërhequr të pla gosurit që vinin nga
fronti grek ajo u su lmua nga avionë bom bardues anglezë, duke u fundosur
afërsisht një milje nga bregu. Nga 597 persona (të plagosur, ekuipazh dhe
personel që ndodheshin në bord) u mb ytën 23, ndër të cilët edhe tre
infermiere. Të tjerët dolën me not dhe me mjete shpëtimi në vendin e quajtur
Çipe, ku një ndër tá ishte edhe vajza e Mussolinit, Edda Ciano, që shërbente
si infermiere në këtë anije.*
Nga Neki Lameborshi
