Një ekip kërkimor ndërkombëtar i koordinuar nga studiues australianë ka treguar përmes një eksperimenti me grimca se në fizikën kuantike nuk ka asnjë “para dhe pas”, një lidhje shkakësore midis ngjarjeve në botë që rregullohet nga ligjet fizike klasike.
Për të përcaktuar këtë, ata shkrepën fotone përmes një instrumenti të quajtur interferometër.
Pyetja nëse “pula apo veza ka lindur e para” e humbet plotësisht kuptimin e saj nëse fizika kuantike hyn në lojë, duke pasur parasysh se përmes një eksperimenti shumë elegant me dritën është treguar se nuk ka para dhe pas, kjo është një sekuencë e saktë të ngjarjeve shkakësore si në botën e rregulluar nga ligjet klasike fizike.
Për ta bërë gjithçka më të kuptueshme, thjesht mendoni se çfarë ndodh në një ditë normale pune: ngrihemi, hamë mëngjes, shkojmë në punë, drekojmë etj. Një seri ngjarjesh në rend që mund të përshtaten nga e para në e fundit me shkronjat A, B, C, D etj. Epo, në fushën e fizikës kuantike, duke marrë vetëm ngjarjet A dhe B si shembull, është e pamundur të përcaktohet nëse A do të ndodhë para B ose B para A.
Prandaj, koncepti i para dhe pas është eliminuar dhe marrëdhënia shkak-efekt zhduket, në të cilën ngjarjet janë të lidhura nga një rend logjik i qeverisur nga ligjet klasike.
Për të demonstruar këtë veçori të fizikës kuantike, një ekip kërkimor ndërkombëtar i koordinuar nga studiues nga Qendra për Sistemet Kuantike të Inxhinierisë në Shkollën e Matematikës dhe Fizikës të Universitetit të Queensland, Australi, të cilët bashkëpunuan ngushtë me kolegët nga Instituti Neel i Universiteti i Grenoble, shkruan Funpage.
Shkencëtarët, të udhëhequr nga Profesor White, me terma të thjeshtë kanë ‘qëlluar’ grimca drite (fotone) përmes një instrumenti të quajtur interferometër, ku dy rrugë të ndryshme ndryshojnë dhe bashkohen përsëri në dalje.
Fotoni është një grimcë elektromagnetike që mund të polarizohet si vertikalisht ashtu edhe horizontalisht. White dhe kolegët e vendosën eksperimentin në mënyrë që fotonet vertikalisht të polarizuara të futeshin majtas dhe pastaj djathtas së pari, ndërsa fotonet horizontale të polarizuara fillimisht hynë në të djathtë dhe pastaj u larguan nga shtegu.
Për shkak të mekanikës kuantike fotoni mund të polarizohet njëkohësisht si vertikalisht ashtu edhe horizontalisht (polarizim i zhdrejtë), shkencëtarët vunë re se funksioni i valës së fotonit ndahet ndërsa kalon përmes interferometrit dhe është në gjendje të udhëtojë njëkohësisht përmes dy shtigje.
Në praktikë, bëhet e pamundur të parashikohet se në çfarë radhe kalojnë këto fotone përmes pajisjes dhe është pikërisht për këtë arsye që koncepti i shkakësisë, i një para dhe një pas, humbet. /noa.al/
