Përpara SARS dhe koronavirusit të ri Covid-19, gripi spanjoll – i shkaktuar nga virusi H1N1 – infektoi një të tretën e popullsisë së botës dhe vrau mbi 50 milionë njerëz në një periudhë të rëndësishme historike, sepse përkonte me përfundimin e Luftës së Parë Botërore. Periudhë, që mbahet mend si pandemia më shkatërrimtare e 100 viteve të fundit.
Gripi spanjoll ishte epidemia e parë dhe më e madhe në historinë e njerëzimit 100 vjet më parë.
Ndërsa sot luftojmë kundër koronavirusit, duhet të kujtojmë se si njerëzimi arriti ta mposhtte këtë pandemi pa ndihmën e mjekësisë moderne.
Çfarë është gripi spanjoll?
Gripi spanjoll është një infeksion i shkaktuar nga një virus H1N1 me gjene me origjinë shpendësh, i cili shkaktoi një pandemi të madhe midis viteve 1918 dhe 1920, gjatë së cilës vlerësohet se rreth 500 milionë njerëz (një e treta e popullsisë së asaj kohe) ishin të infektuar.
Numri i të vdekurve ishte rreth 50 milionë në të gjithë botën (edhe pse vlerësimet e fundit e kanë dyfishuar shifrën).
Vdekshmëria ishte e lartë tek personat nën moshën 5 vjeç, grupmoshat 20-40 vjeç dhe mbi 65 vjeç.
Kjo ishte pandemia e vetme që goditi gamën e shëndetshme të njerëzve midis moshës 20 dhe 40 vjeç dhe ndoshta do të hyjë në histori edhe për këtë arsye.
Tashmë, virusi H1N1 është izoluar, por edhe sot shkencëtarët nuk janë qenë në gjendje të shpjegojnë pse ishte kaq shkatërrues.
Simptomat e gripit spanjoll janë të ngjashme me ato të çdo gripi: temperaturë, të përziera, dhimbje, diarre, pneumoni.
Shkaqet
Shkaku është virusi H1N1, por nuk dihet saktësisht se nga erdhi lloji i veçantë i gripit që shkaktoi pandeminë.
Gripi i vitit 1918 u vu re për herë të parë në Evropë, Amerikë dhe në disa vende të Azisë përpara se të përhapet në të gjithë botën në pak muaj.
Tre llojet kryesore të viruseve të gripit klasifikohen në A, B dhe C. Viruset e gripit A dhe B shkaktojnë të ashtuquajturat shpërthime sezonale, ndërsa gripi C shkakton vetëm simptoma të lehta të frymëmarrjes.
Virusi i gripit A ndahet në nëntipe dhe të dy si A dhe B ndahen në lloje në klasifikim.
Virusi i vitit 1918 është ndoshta paraardhësi i shtameve njerëzore dhe të derrave A / H1N1 dhe A / H3N2 dhe i virusit A / H2N2, i cili është zhdukur. Me pak fjalë, ai ishte disi babai i të gjithë gripërave.
Gripi spanjoll zhduku familjet të tëra dhe pati gjithashtu shumë ndërlikime për ekonominë: shumë kompani u detyruar të mbyllen dhe në disa vende sëmundja ishte aq e përhapur sa nuk kishte më njerëz të shpërndanin postën, mblidhnin mbeturinat ose kultivonin arat.
Kura
Nuk ka një kurë për këtë grip. Kur u përhap në vitin 1918, mjekët dhe shkencëtarët nuk ishin të sigurt se çfarë ishte dhe veçanërisht se si mund të kurohej. Ndryshe nga sot, nuk kishte vaksina efektive ose antivirale, dhe penicilina erdhi disa vjet më vonë. Vaksina e parë e licencuar e gripit u shfaq në Amerikë në vitet 1940, saktësisht 20 vjet pasi mbaroi epidemia.
Spitalet ishin të mbingarkuara me pacientë dhe qeverive të ndryshme u desh të shndërronin shkolla, shtëpi private dhe shumë ndërtesa të tjera në spitale të improvizuara, disa prej të cilave drejtoheshin nga studentë të mjekësisë, sepse shumica e mjekëve u sëmurën.
Në atë kohë, ashtu si sot, karantina iu imponua të sëmurëve, vendet publike u mbyllën dhe qytetarët u urdhëruan të mbanin maska.
Nuk ishte e nevojshme të shtrëngonin duart, ndërsa rekomandohej të qëndronin në shtëpi. Bibliotekat u ndaluan gjithashtu, për të shmangur shkëmbimin e librave dhe u miratua një rregullore që ndalohej të pështyje.
Epidemia
Njihet si pandemia më e madhe, sepse infektoi deri në 40 përqind popullsinë e botës së asaj kohe dhe u quajt “gripi spanjoll” sepse besohet see ka origjinën në Spanjë.
Në fakt, duket se i pari që foli për të ishte shtypi iberik, sepse ky vend nuk ishte i përfshirë në Luftën e Parë Botërore dhe për pasojë nuk ishte subjekt i censurës së luftës. Tipi përgjegjës për pandeminë u izolua në vitin 1918 në Kansas.
Pothuajse 90 vjet më vonë, në vitin 2008, studiuesit njoftuan se kishin zbuluar atë që e bëri gripin e vitit 1918 kaq vdekjeprurës: një grup prej tre gjenesh kishte lejuar që virusi të dobësonte tubat bronkialë dhe mushkëritë, duke hapur rrugën pneumonisë bakteriale.
Për fat të keq, progresi shkencor nuk shkon kurrë paralelisht me natyrën dhe në vitin 1957 makthi i gripit aziatik kthehet: 2 milionë njerëz vdesin në të gjithë botën nga një virus AH2N2 i izoluar për herë të parë në Kinë.
Për fat të mirë, një vaksinë u krijua në kohë rekord, duke frenuar dhe shuar pandeminë, e deklaruar e mbaruar në 1960.
Midis 1968 dhe 1969, një tjetër infeksion i ngjashëm vret 1 milion njerëz, dhe pastaj përsëri, midis 2009 dhe 2010, përhapet pandemia H1N1, gripi i famshëm i derrave. /noa.al/
