Sesi më vjen që në krye të Kishës Ortodokse Autoqefale Shqiptare nuk është një shqiptar”.
Keshtu eshte shprehur me nje deklarate qe pritet te shkaktoje reagime analisti dhe gazetari Mustafa Nano në monologun e tij në emision “Provokacija” në ABC News.
Ai komentoi vizitën e Patriarkut të Moskës dhe gjithë Rusisë Kirillit. Sipas Nanos, në tre ditë në skenën shqiptare protagonistë të ngjarjes më të rëndësishme të javës ishin dy priftërinj të huaj, një grek dhe një rus.
“Sesi më vjen që në krye të Kishës Ortodokse Autoqefale Shqiptare nuk është një shqiptar. Nuk u mësova dot me këtë fakt. I dua grekët, i kam xhan sa s’ka. Më nderojnë edhe po të më hynë në shtëpi.
Por në respekt të historisë së vendit tim, nuk i dua që në krye të Kishës Ortodokse Shqiptare.
Unë do doja që në krye të Kishës Ortodokse Shqiptare të ishte një shqiptar, se ja sesi më duket që këto tre ditë në skenën shqiptare protagonistë të ngjarjes të javës të ishin dy të huaj, një grek dhe një rus”.
Por Nano, shkon më tutje. Ai përmend në monologun e tij Fan Nolin, i cili ka themeluar në SHBA së bashku me patriotë të tjerë Kishën Ortodokse Shqiptare.
“Teksa ndiqja këto ditë Kirillin, kreun e Kishës Ortodokse Ruse gjatë vizitës në Shqipëri, që është vizita e parë e një Patriarku rus të këtyre anëve, u ndjeva i ngacmuar në më shumë se një mënyrë. M’u kujtua në fillim Fan Noli, që në fillim të shekullit të shkuar është shuguruar prift, prej një rusi me emrin Platon, që ishte kreu i Kishës Ruse në Shtetet e Bashkuara të Amerikës. E mos krijoni iluzione, kjo nuk është provë e marrëdhënieve dhe kontakteve të mira dhe të vrullshme mes ortodoksëve shqiptarë dhe atyre rus. As që bëhet fjalë këto marrëdhënie kanë qenë dhe do të jenë pothuajse zero.
Më tej më erdhi në mendje historia e themelimit të Kishës sonë Ortodokse Autoqefale. Fan Noli së bashku me shqiptarë të tjerë në SHBA iu vunë përpjekjeve për themelimin e Kishës Ortodokse Shqiptare, për motive pastërtisht patriotike, për të mos lënë ortodoksët shqiptarë atje të binin në ndikimin e Kishës Ortodokse Greke. Dihet që Kisha Ortodokse Shqiptare është themeluar përveç të tjerave edhe për të shërbyer si një ledhë ndaj greqizmit të shqiptarëve ortodoksë. Këtë e them në respekt të kronikës së historisë dhe jo për të futur spica brenda komunitetit të ortodoksëve shqiptarë apo midis dy vendeve fqinje. As që më shkon në mendje, kjo e fundit”.
Por, analisti nuk ndalet këtu ai flet edhe për Janullatosin, i cili është prifti që prej 25 vitesh drejton Kishën Ortodokse Shqiptare.
“Dhe ironia e historisë e deshi që në krye i Kishës Ortodokse Shqiptare në 25 vitet e fundit të ishte jetë një grek. Këtu nuk e kundërshtoi njeri emërimin e tij në vitin 1992, por me siguri Fan Noli do të jetë kthyer përmbys në varr kur ka marrë vesh se kjo ndodhi. Dhe afërmendsh kjo nuk ka lidhje me Anastas Janullatos, ky i fundit si person dhe si prifti është mirë. Është një figurë e respektuar dhe më siguri do të mbetet një emër i mirë në historinë e Shqipërisë. Përveç të tjerave ai është Kryepeshkopi më jetëgjatë në krye të Kishës Ortodokse Shqiptare dhe kushedi dhe sa vite të tjera do të jetë në krye të kësaj kishës. Ai është duke mbushur të 90-a dhe me shëndet është si kokrra e mollës.
Dhe kështu i bie që dy figurat më të rëndësishëm në historinë e Kishës Ortodokse Shqiptare të jenë Fan Noli, që luftoi për të ngritur një Kishë Shqiptare Autoqefale, e cila në atë kohe ishte antigreke dhe Janullatosi, i cili si çdo prift grek është më grek se të gjithë grekët, dhe si Kirilli më rus se të gjithë rusët, apo siç është patriarku serb Irenej më serb se të gjithë serbët, apo siç ka qenë Fan Noli ynë, më shqiptar se të gjithë shqiptarët.
Analisti Nano tha se Janullatos nuk ka lejuar që të bartet një konflikt mes rolit të tij si kreu i Kishës Ortodokse Shqiptare dhe origjinës së tij greke.
Është në natyrën dhe traditën e Kishave Ortodokse që të jenë të lidhura shumë më pushtetin, politikën, kombin dhe me punët që nuk kanë të bëjnë me qiellin. Autoqefale në një mënyrë apo në një tjetër ka marrë kuptimin nacionale, për të mos thënë nacionaliste, s’ka gjë se në Shqipëri e ka humbur këtë kuptim. Ka ekzistuar frika në fillim se konflikti mes priftit dhe grekut mund të bartë në mënyrë dramatike në fronin më të lartë të Kishës Ortodokse Shqiptare, por kjo nuk ndodhi.
Për meritë të Janullatosit duhet thënë që ka ditur ta mbajë të shtruar, ta maskojë këtë konflikt. Jo më kot ortodoksët shqiptarë e duan dhe e respektojnë. Dhe nuk ka të bëjë që prej kohës kur mori pasaportën shqiptare, jo kjo ka qenë më parë.
Kjo është një arsye që më bën edhe mua si shqiptar laik, ta respektoj. Por personalisht nuk kam mund që ta heq prej vetes një sëkëlldi “noliane”. Sesi më vjen që në krye të Kishës Ortodokse Autoqefale Shqiptare nuk është një shqiptar. Nuk u mësova dot me këtë fakt. I dua grekët, i kam xhan sa s’ka. Më nderojnë edhe po të më hynë në shtëpi. Por në respekt të historisë së vendit tim, nuk i dua që në krye të kishës Ortodoksë Shqiptare. Unë do doja që në krye të Kishës Ortodokse Shqiptare të ishte një shqiptar, se ja sesi më duket që këto tre ditë në skenën shqiptare protagonistë të ngjarjes të javës të ishin dy të huaj, një grek dhe një rus.
