Kulinari

Ujin shpesh e marrim për të mirëqenë dhe nuk e pijmë kurrë mjaftueshëm.

Sipas ekspertëve, njerëzit duhet të pijnë të paktën 8 gota ujë në ditë për të qenë të hidratuar, ndonëse organizmi i femrave dhe meshkujve kërkon maksimalisht 11 dhe 15 gota ujë në ditë respektivisht.

Pirja e rregullt e kësaj sasie uji kërkon durim dhe disiplinë, virtyte që jo të gjithë i zotërojnë.

Në mungesë të tyre, mund të mbështetemi tek këto ushqime të shëndetshme, të cilat jo vetëm hidratojnë, por edhe përmirësojnë energjinë, përqendrimin dhe shëndetin e përgjithshëm.

Kastraveci

Kastraveci është një ndër ushqimet më hidratuese në botë.

95 përqind e përmbajtjes së tij përbëhet nga uji dhe një pjesë e mirë e vitaminës K.

Selinoja

95 përqind e selinosë përbëhet nga uji dhe për fat të mirë është një ushqim me pak kalori.

Selinoja është një ushqim freskues dhe shumë hidratues.

Specat

Specat sidomos ato për mbushje janë të pasur me antioksidantë dhe vitaminë C.

Për më tepër, 92 përqind e tyre përbëhet nga uji.

Pjepri

Pjepri përbëhet nga 90 përqind ujë dhe është një nga ushqimet që hidratojnë më shumë.

Pjepri është i pasur me vitaminë A,C shumë nga vitaminat e kompleksit B.

Qitro

Qitro është një frut me shumë vlera të mira shëndetsore dhe ka aftësinë të shuajë oreksin.

Qitro përmban 90 përqind ujë, njësoj si pjepri.

Spinaqi

Spinaqi është një ushqim që i bën shumë mirë organizmit dhe hidratimi është një nga vlerat më të mira të tij.

Spinaqi përmban 91 përqind ujë ndaj është një nga barishtet më të shëndetshme që mund të konsumoni.

Domatja

Spinaqi i lartpërmendur kombinohet mjaft mirë me domaten.

Ajo është një nga ushqimet më hidratuese me një përmbajtje ujore prej 94 përqind.

Për më tepër, domatja përmban edhe sasi domethënëse të biotinës, vitaminave C dhe K.

Rrepkat

Rrepkat krokante dhe pak të athëta përmbajnë shumë ushqyes të rëndësishëm dhe 95 përqind e tyre përbëhet nga uji.

Shalqini

Shalqini është fruti ynë më i preferuar i verës.

91 përqind e strukturës së tij përbëhet nga uji.

Ky frut kaq i shijshëm dhe i lëngshëm përmban edhe doza të shëndetshme të vitaminës A, B6 dhe shumë antioksidantë.

Një dietë e pasur me domate dhe fruta sjell një numër përfitimesh shëndetësore, duke nisur nga ulja e rrezikut të kancerit të lëkurës e deri te forcimi i sistemit imunitar.

Sipas studimit të ri, këto ushqime mund të ripërtërijnë funksionin e mushkërive tek ish-duhanpirësit.

Çdo vit rreth 55 për qind e duhanpirësve përpiqen të lënë pirjen e duhanit. Ndërprerja e duhanit ndjeshëm redukton rrezikun e sëmundjeve të mushkërive, sëmundje kronike obstruktive të mushkërive (COPD).

Mushkëritë fillojnë për t’u shëruar menjëherë pas shuarjes së cigares së fundit, por procesi i plotë shërues është i ngadalshëm dhe merr vite. Përveç kësaj, ndërprerja e pirjes së duhanit nuk eliminon plotësisht rrezikun e sëmundjeve që lidhen me pirjen e duhanit.

Shkencëtarët nga Johns Hopkins në Baltimore treguan se një dietë e pasur me domate dhe fruta, sidomos mollë, zvogëlon rrezikun tek ish-duhanpirësit dhe ngadalëson dobësimin natyrore të funksionit të mushkërive. Kjo e fundit vlen edhe për njerëzit që kurrë nuk pinë duhan.

Rezultatet u publikuan në revistën European Respiratory Journal.

Murrizi është një nga ato bimët me përdorime të shumëfishta, që të gjithë duhet ta kenë në shtëpi.

Shqipëria, për fat të mirë është një burim i pasur i kësaj bime magjike e të egër.

Gjethet e freskëta, lulet dhe frutat e bimës së murrizit janë të konsumueshme, ndërkohë që vlerat shëndetësore të tyre e bëjnë murrizin të nevojshëm për të gjithë.

Në veri të Shqipërisë dhe në zonat malore të jugut të vendit, murrizi ka gjetur përdorim të gjerë në mjekësinë popullore, veçanërisht në kurat kundër sëmundjeve të zemrës.

Prej shekujsh murrizi është përdorur për të ekuilibruar tensionin e lartë dhe të ulët të gjakut.

Bima mban emrin botanik Crataegus që, sipas gojëdhënave greke, nënkupton forcë.

Disa varietete të murrizit përmbajnë shumë fara, ndërkohë që varieteti Crataegus zakonisht ka dy fara. Shqipëria i ka të dy varietetet e kësaj bime që i përket familjes botanike të trëndafilit.

Bimët kanë gjethe në formë rrethore me pesë nënpetale të gjelbra që struken pas pesë petaleve me ngjyrë të bardhë që shpalosen në qendër të bimës.

Larmia e këtyre luleve madhështore anëembanë Shqipërisë tregon ardhjen e pranverës ndërkohë që degët e mprehta janë përdorur në shumë rituale tradicionale të vendit tonë.

Në zonat e Pukës, Kukësit dhe bjeshkëve në veri të Shqipërisë, murrizi ose më saktë, gjethet, petalet, lulet dhe frutat janë përdorur kryesisht për të përmirësuar qarkullimin e gjakut.

Gjethet dhe lulet e murrizit çelin në Prill dhe Maj.

Murrizi si çdo bimë tjetër lulëzon edhe njëherë në fund të Korrikut, që përbën një mundësi të artë për të mbledhur gjethet (në sasi të vogla) plot vlera.

Frutat e murrizit piqen në Tetor-Nëntor

Përbërësit kryesorë

Tek murrizi gjenden flavonoidë (1-2%, përfshirë rutinën dhe kuercetinën); tanina (polifenolë 1-3%) saponinë; coumarinë; cianogenik, glikocide etj.

Shërben si:

Tonik për zemrën, ul tensionin e gjakut, zgjeron enët e gjakut dhe ka efekt qetësues.

Përdorimet farmaceutike

Bima e murrizit është përdorur gjithmonë për kura të shumta mjekësore. Vetitë e saj janë të panumërta dhe mund ta përfshini shumë thjesht në dietën tuaj.

Tradicionalisht kjo bimë është përdorur për të trajtuar artereosklerozën, hipertensionin dhe sëmundjet kardiake.

Të gjitha këto sëmundje kanë rrezik të lartë për shëndetin në shumë vende, veçanërisht në Shqipëri. Mjekësia dhe shkenca e kanë pranuar aftësinë e murrizit për të trajtuar dhe parandaluar një sërë sëmundjesh dhe simptomash kardiovaskulare.

Flavonoidët që gjenden tek murrizi zgjerojnë enët e gjakut dhe forcojnë kapilarët, duke përmirësuar ndjeshëm qarkullimin e gjakut.

Murrizi përmirëson ushqyerjen, energjinë dhe çlirimin e saj nga muskujt e zemrës, gjë që e bën bimën ideale për njerëzit që vuajnë nga tensioni i lartë i gjakut dhe aritmitë kardiake.

Gjethet dhe lulet e murrizit mund të përdoren në sallata gjatë stinës së verës. Gjithmonë zgjidhni gjethet e freskëta e të padëmtuara dhe përdorini ato me karrotën, xhenxhefilin dhe panxharin.

Gjethet e thara të murrizit përdoren edhe si çaj kundër tensionit të lartë të gjakut.

Ngrënia e frutave të murrizit stimulon performancën e një antioksidanti të fuqishëm të njohur si superoxide dismutase.

Kjo enzimë është e jashtëzakonshme në shkatërrimin e molekulave të radikaleve të lira.

Frutat mund t’i thani, prisni dhe t’i hani në mëngjes me drithërat tuaja të preferuara. Nëse i dëshironi të freskëta mund t’i ruani si pekmez, mund t’i bëni reçel ose marmalatë.

Në përgjithësi, murrizi përdoret lirisht, por ka të dhëna që bima mund të ndërveprojë negativisht me medikamentet kundër tensionit të ulët të gjakut.

Perimet janë një ndër ushqimet më të shëndetshme që njeriu mund të konsumojë gjatë gjithë jetës së tij.

Por, si me do ushqim tjetër, edhe perimet janë në konkurencë me njëra tjetrën.

Ka disa që janë shumë të mira, e të tjera mjaftueshëm të mira për shëndetin.

Nëse i keni vënë synim vetes që të ushqeheni shumë shëndetshëm këtë vit atëherë do të zbuloni se lista e pesë perimeve më të shëndetshme është shumë e vyer për ju.

Një nga përfitimet kryesore që merrni duke ngrënë perime të freskëta është se qëndroni të ngopur për shumë kohë.

Nëse hani perimet e mëposhtme, jo vetëm që do të ndiheni të ngopur, por edhe nuk do të keni fryrje.

Barishtet

Ato janë të pasura me vitaminat A dhe C të cilat pakësojnë hormonin e stresit që është një ndër përgjegjësit e masës dhjamore në pjesën e belit dhe akumulimin e ujit në trup.

Spinaqi dhe lakrat e egra si lëpjeta apo laboti janë disa prej barishteve me pak kalori dhe shumë fibër.

Kungujt e vegjël

Nëse jeni në kërkim për një dozë të mirë ushqyesish atëherë zgjidhni kungujt e vegjël.

Ato përmbajnë pak kalori dhe ju ngopin menjëherë.

Përveç përdorimit në gatim, zijini kungujt dhe pijeni ujin në mëngjes.

Ky lëng pastron trupin dhe ju mban të hidratuar.

Kastraveci

Kastraveci është një perime e pasur me ushqyes dhe ndihmon kundër fryrjes dhe akumulimit të lëngjeve.

Kastraveci ju mban të ngopur më gjatë.

Ju mund ta përfshini atë në lëngje të ndryshme me mollë, mente për të marrë sa më shumë vitamina dhe freski.

Brokoli

Brokoli dhe perimet e të njëjtës familje si lulelakra apo lakrat e brukselit, luftojnë inflamacionin dhe balancojnë sheqerin në gjak.

Brokoli është një burim i shkëlqyer fibre dhe kalciumi.

Lulelakra nga ana tjetër përmban shumë vitaminë C ndërsa lakrat e vogla janë një burim i shkëlqyer folate dhe vitaminash A dhe C.

Të gjitha këto e ndihmojnë metabolizmin të bëjë një punë të shkëlqyer.

Preshi

Preshi përmban shumë fibër dhe ul kolesterolin.

Ai është i pasur në kalium dhe vitamin C.

Në këtë mënyrë, preshi mbështet sistemin kardiovaskular duke mbrojtur shtresat e brendshme të enëve të gjakut nëpërmjet antioksidantit të quajtur kamferol.

Fosfori është një ushqyes thelbësor për funksionin e duhur të qelizave, përthithtjen e kalciumit, për kocka dhe dhëmbë më të fortë si edhe për formimin e një molekule të quajtur ATP e cila i jep energji qelizave tona.

Pamjaftueshmëria e fosforit arrin të ulë oreksin, shkaktojë anemi, dhimbje muskujsh, formim të çrregullt të kockave, mpirje dhe një sistem të dobët imunitar. Fosfori gjendet në shumë ushqime.

Nga ana tjetër, konsumi i tepërt i fosforit e shtyn trupin të dërgojë më shumë kalcium në kocka dhe në gjak në përpjekje për të rikthyer ekuilibrat.

Kjo i dobëson kockat dhe shkakton kalcifikim të organeve të brendshme, duke rritur rreziqet e shfaqjes së sëmundjeve të zemrës dhe sëmundjeve të tjera vaskulare. Pra gjithçka duhet me masë.

Studimet shkencore tregojnë se fosfori përthithet më lehtë nga produktet shtazore ndërkohë që nga ato bimore mund të merrni pothuajse gjysmën e sasisë së fosforit.

Sasia e fosforit që përthithet nga organizmi është i ndryshëm në varësi të njeriut.

Megjithatë ushqyesit nga produktet bimore janë të një niveli më optimal për shëndetin. Më poshtë do të gjeni një listë të burimeve të fosforit, duke pasur në konsideratë që doza e rekomanduar ditore e fosforit është 1000 mg.

1. Farat e kungullit dhe kungulleshkave
2. Djathi
3. Peshku (kryesisht Salmon)
4. Arrat
5. Mishi i viçit dhe lopës
6. Nënproduktet pa yndyrë të qumështit (kosi pa yndyrë)
7. Ushqimet me bazë soje
8. Thjerrëzat dhe fasulet

Fosforin mund ta gjeni edhe në ushqime të tjera siç janë qumështi, bizelet, vezët, drithi dhe disa lloje të bukës.

Doza e nevojshme

• Të rriturit kanë nevojë mesatarisht për 700 miligramë fosfor në ditë

Kini kujdes

• Të rriturit deri në moshën 70 vjeç nuk duhet të konsumojnë më shumë se 4,000 miligramë në ditë.
• Femrat shtatzënë nuk duhet të konsumojnë më shumë se 3,500 miligramë në ditë
• Të rriturit mbi moshën 70 vjeç nuk duhet të konsumojnë më shumë se 3,000 miligranë në ditë.

Nevojat për fosfor janë në varësi të funksionit të veshkave.

Të rriturit që vuajnë nga sëmundjet e veshkave nuk duhet të konsumojnë më shumë se 800-1000 miligramë fosfor në ditë. Shumë njerëz që janë të shëndetshëm konsumojnë dyfishin e kësaj sasie.

Nëse jeni në fazat e para të diagnostikimit të sëmundjeve të veshkave, ose i nënshtroheni dializës, duhet të konsultoheni me mjekun mbi limitin e dozës së fosforit.

Roli i fosforit: Ndihmon qelizat të funksionojnë siç duhet dhe ndihmon në prodhimin e energjisë dhe rritjen e kockave.