Kulinari

Lakra është një nga perimet më të përdorura në kuzhinën shqiptare.

Atë e përdorim në sallata të ndryshme kryesisht me simotrën e saj të kuqe, karrota e majdanoz.

Lakrën e përgatisim edhe në turshi për tu dhënë shije mbrëmjeve dimërore.

Lëngu i turshisë së saj shuan etjen për vlera të rëndësishme.

Kjo perime e rëndësishme në traditën e kulinarisë shqiptare përdoret edhe në gatimin e një gjelle, nga ato që të bëjnë të lëpish gishtat.

Gjella me lakër, e gjen veten në tryezat tona të paktën një herë në javë.

Ajo gatuhet thjeshtë dhe ka shumë shije, por duke u kombinuar me mishin e thatë, shija arrin në nivele superiore.

Receta e Gjellës Me Lakër dhe Mish Të Thatë

Përbërësit

Gjysëm lakre të grirë hollë

2 qepë

1 spec të kuq

1 filxhan kafeje oriz (sipas preferencës)

500 gr mish të thatë

5-6 thelpinj hudhre

Katër lugë me vaj ulliri

1 gjethe dafinë

1 lugë gjelle salcë domate (sipas preferencës)

Një pjatë me lakër turshi të prerë hollë (sipas preferencës)

Përgatitja

Vendoseni tenxheren në zjarr dhe hidhni vajin e ullirit.

Kujdesuni që vaji të mos digjet dhe hidhni copët e grira hollë të specit të kuq.

Speci duhet kavërdisur i pari sepse është më i fortë dhe kërkon më shumë kohë.

Pasi të jetë zbutur, shtoni copat e grira hollë të qepëve dhe kavërdisini së bashku.

Më pas shtoni lakrën por jo të gjithën menjëherë, sepse në të kundërt tenxherja do të mbushet plot dhe do të kërkojë shumë kohë lakra të zbutet.

Pasi lakra të jetë kavërdisur për 5-7 minuta hidhni ujin, kripën e piperin dhe mbulojeni me kapak.

Lëreni të ziejë me zjarr mesatar dhe përziejeni herë pas here duke garantuar që nuk ngjitet në fund të tenxheres.

Nëse uji përthithet shpejt dhe lakra nuk është zier, shtoni më shumë ujë.

Kontrolloni përmbajtjen e kripës dhe rregullojeni atë sipas preferencës.

Kur lakra të jetë pothuajse e gatuar, shtoni orizin, hudhrat, dafinën dhe mishin e thatë.

Orizi është opsional. Disa amvisa e preferojnë gjellën me oriz për shkak të aftësive lidhëse që ai ka në një gjellë.

Pasi lakra të jetë zbutur, kontrolloni përmbajtjen e piperit.

Gjella e lakrës kërkon patjetër një shije pakëz pikante.

Në disa receta të veriut të Shqipërisë, gjella në fjalë gatuhet në gjysëm racioni me lakër të freskët dhe gjysëm me lakër turshi.

Lakra turshi i jep gjellës një nuancë pakëz të hidhur por të thellë dhe shumë të shijshme.

Gjella me lakër nuk duhet të jetë shumë e lëngshme.

Servireni të ngrohtë duke e shoqëruar me kos dhe perime të pjekura.

Një studim i kohëve të fundit ka arritur në konkluzionin se produktet e bylmetit siç janë djathi, kosi, qumështi e në veçanti hirra, janë të mira për një trup në formë.

Këto produkte përmbajnë një proteinë shumë të rëndësishme për mbajtjen e trupit në formë.

Kjo proteinë është e dobishme edhe për mbajtjen e sheqerit në gjak në nivele të qëndrueshme dhe për menaxhimin e diabetit.

Sipas ekspertëve, të nisësh ditën me proteinën e hirrës, është shumë e mirë për shëndetin se sa të hani një mëngjes të pasur me karbohidrate.

Këtë proteinë mund ta blini edhe në formë pluhuri.

Strategjia më e mirë për të pasur një trup në formë është që të hani një mëngjes me shumë proteina dhe kalori, një drekë mesatare dhe një darkë të vogël.

Por një mëngjes i mirë varet nga cilësia e proteinës dhe burimi i saj.

Proteina e hirrës në formë pluhuri arrin të të ngopë më shpejt dhe më gjatë se ushqimet e tjera me proteinë siç janë veza, soja apo peshku ton që rrisin nivelet e sheqerit në gjak.

Të dhënat e studimit 23 mujor, treguan se njerëzit që hanë proteinën e produkteve të bylmetit në mëngjes ndihen më të ngopur gjatë ditës.

Për më tepër ata nuk preken nga sulmet e shpeshta të urisë.

Kjo proteinë që gjendet me shumicë tek hirra, nënshtron dhe mposht hormonin e urisë.

Kosi, Gjiza dhe Hirra Për Mëngjes 

Produktet e bylmetit dhe sidomos kosi janë shumë të rekomandueshme për tu konsumuar në mëngjes.

Kosi është i pasur me kalçium, probiotikë  dhe shumë proteina.

Gjiza është një tjetër produkt bylmeti i pasur me vlera që duhet konsumuar në mëngjes.

Ajo përmban shumë proteina që përshpejtojnë metabolizmin dhe zbusin hormonin e urisë.

Hirra nga ana tjetër është gjithashtu e rekomandueshme për një ushqyerje të shëndetshme me proteina.

Hirra përman 16 lloje proteinash, tetë minerale, vitamina krysisht ato të grupit B dhe aminoacide.

Ajo është e pasur edhe me enzima dhe shumë elemente të tjera të shëndetshme.

Kjo përmbajtje e ka bërë hirrën të krahasueshme me qumështin e gjirit.

Hirra ndihmon edhe në periudhën e prekjes së femrave nga problemet e kockave dhe osteoporoza pasi furnizon kockat me ushqim.

Përgatitja në shtëpi

Zieni një litër qumësht, e kur të jetë në vlim e sipër hidhini një pikë limon që të pritet.

Lëreni të ftohet dhe ndani veç lëngun e tejdukshëm që ngjitet sipër, pra hirrën.

Hidheni në një shishe qelqi e konsumojeni fillimisht nga një gotë në ditë.

Pjesa që mbetet si salcë vlen po aq sa lëngu.

Një lugë e saj po të tretet në ujë dhe të konsumohet jep të njëjtin efekt pozitiv në organizëm.

Kombinimi me lakër të bardhë e ajkë qumështi – një shije jashtëzakonisht fantastike që të zgjon menjëherë nepsin për ta patur mejëherë në tryezë.

Kjo është një ndër recetat më unike të kuzhinës shqiptare, e përgatitur veçanërisht gjatë periudhës së vjeshtës dhe dimrit, i servirur i ngrohtë teksa jashtë mureve të shtëpisë “kërcënon” i ftohti.

Raseniku është një traditë e vjetër e Kosovës dhe Shqipërisë së Veriut kryesisht, por është një gatim që sot është pjesë e kuzhinës së të gjitha amvisave shqiptare.

I njohur ndryshe si pite apo edhe byrek me lakër të bardhë e ajkë qumështi, ky është një gatim special, shumë i shijshëm me një kombinim fantastik të lakrës, qumështit dhe ajkës së tij.

Me përbërës shumë të thjeshtë dhe ekonomik, kjo recetë është një mënyrë ideale për ta përgatitur në një vakt të mirë darke apo edhe darke.

Raseniku shoqërohet në mënyrë fantastike me më të mirat e zahireve shqiptare, turshitë me domate, por gjithashtu edhe me supa e gjellë të ndryshme tradicionale ose jo.

Përgatitja e Rasenikut në Shtëpi

Për përgatitjen e brumit

1 kg miell gruri

½ litra ujë i vakët

Kripë

200 gr vaj ulliri

Për përgatitjen e mbushjes

1 kg lakër të bardhë

200 gr ajkë qumështi

1 gotë qumësht

Kripë

Piper

Përgatitja

Në një tepsi hedhim miellin, kripën dhe nisim të hedhim nga pak ujin e vakët ndërsa nisim të punojmë brumin.

E punojmë me duar fortë derisa brumi të krijojet në një masë të njëjtrajtshme. Masa e tij duhet të jetë e fortë. Pasi e kemi gati brumin e ndajmë në 22 kuleçë të vegjël.

Kuleçët e vegjël i ngjeshim të gjithë me pëllëmbët e duarve. I mbulojmë me një pecetë të pastër kuzhine dhe i lëmë të pushojnë për 15 minuta.

Nga ana tjetër, grijmë lakrën e bardhë. E hedhim në një tenxhere dhe e zjejmë për 15 minuta. Më pas, sigurohemi që t’i kullojmë të gjithë ujin.

Lakrën e zjerë e hedhim në një tas, shtojmë kripën, piperin, qumështin dhe ajkën e qumështit.

I përzjejmë të gjitha bashkë. Për të bërë një masë sa më kremoze, gotën e qumështit para se t’ia shtojmë lakrës, i hedhim një lugë gjelle miell dhe e përzjejmë e më pas i’a hedhim lakrës.

Në vijim, marrim kuleçët një e nga një dhe i hapim në formën e petëve.

Lyejmë përmes një furçe kuzhine me vaj ulliri tepsinë dhe shtrojmë një nga një 11 petët e para. Më pas shtojmë të gjithë mbushjen e lakrës së bardhë e më pas nisim të shtrojmë një nga një 11 petët e tjera.

Bashkojmë të dyja anët e petëve të poshtme dhe sipërme duke i përdredhur me njëra tjetrën.

Lyejmë më furçën e kuzhinës dhe pak vaj ulliri petën e sipërme dhe e fusim në furrë të piqet përreth 40 minuta në temperaturë 200 gradë.

A i keni vënë re ato pemët e vogla që çelin lule të imëta ngjyrë rozë, të bardhë ose të kuqe? Zakonisht, këto lule çelin në stinën e pranverës dhe më pas ato i lënë vendin disa mini mollëve të vogla mjaft të këndshme.

Kjo pemë njihet sipas termit botanik Malus, ndërsa në gjuhën popullore quhen mollë të egra. Shpeshherë këto mollë kanë një shije të thartë, të fortë, por jo rrallë edhe të ëmbël.

Pemët e mollëve të egra i gjejmë shpesh përreth duke qenë se ato fillimisht përdoren si pemë dekorative. Njerëzit preferojnë aspektin dekorativ të këtyre pemëve sepse ato çelin lule dhe fruta të bukura.

Por, kjo nuk është arsyeja e vetme. Mollët e egra janë shumë të mira për t’u bërë rezistencë disa sëmundjeve. Shumë fermerë profesionistë zgjedhin të rrisin mollët normale pranë mollëve të egra në fermat e tyre në mënyrë që të përmirësojnë prodhimtarinë e tyre.

Ndaj pemët e mollëve të egra gjenden me shumicë edhe pranë plantacioneve me mollë të kultivuara, në Shqipëri dhe Kosovë.

Në shumicën e rasteve, pema e mollëve të egra i ngjan shumë pemës së mollës së kultivuar për përdorim dhe ndryshimi i vetëm qëndron tek përmasa dhe shija e frutit. Pema e mollës së egër çel lule dhe gjethe mbresëlënëse që lëshojnë aromë dehëse, lulet prodhojnë nektar të ëmbël që tërheqin bletët si magnet.

Si rrjedhojë e këtyre ‘vizitorëve’ që janë gjithë kohës në kërkim të nektarit më të ëmbël, në vjeshtë molla e egër transformohet në një frut të bukur të vogël me ngjyrë q&eumeuml; ka nuancat e të verdhës dhe të kuqes.

Lëngu që molla e egër lëshon ka athtësi të fortë, por me këtë frut që nuk mund të konsumohet i pagatuar mund të prodhohet një reçel shumë i shijshëm dhe shumë unik.

Lëngu i mollës së egër është një nga lëngjet më të mira të mollës dhe është i këshillueshëm për njerëzit që preferojnë lëngjet me aciditet dhe pa sheqer. Në një filxhan me mollë të egra ose në 110 gramë frut të freskët mund të gjeni këto vlera ushqimore të mahnitshme.

Mollët e egra gjenden shpesh në tezgat e tregut të fshatarëve dhe çmimi i tyre ështe krejt i lirë, por vlerat që merrni janë krejt cilësore dhe natyrale, pasi këto pemë nuk spërkaten me asnjë lloj pesticidi apo kimikate, pasi askush nuk kujdeset për to përveç forcës së natyrës.

Pasuria e Mollës së Egër

Vitaminë A, Vitaminë B1, Thiaminë, Vitaminë B2, Riboflavinë, Vitamin B3, Niacinë, Vitaminë C, Proteina, Kalcium, Hekur, Magnez, Fosfor, Kalium, Bakër, Mangan, Acidet yndyrore Omega 3, Acidet yndyrore Omega 6, Yndyrna natyrale, Karbohidrate, Kalori.

Nga ushqyesit e mësipërm ju mund të përfitoni këto vlera të rëndësishme:

Përmirësoni shërimin e plagëve

Parandaloni dëmtimet e qelizave

Përmirësoni shëndetin e mishrave të dhëmbëve

Përmirësoni sistemin imunitar

Mbroheni nga radikalet e lira

Parandaloni plakjen

Ulni rrezikun nga disa tumore

Përmirësoni përthithjen e hekurit

Përmirësoni shëndetin e mushkërive

Parandaloni rishfaqjen e të ftohtit

Parandalon rishfaqjen e infeksioneve

Përmirësoni funksionet e nervave

Përmirësoni funksionet e muskujve

Shmangni konfuzionin, irritimet dhe lodhjen

Ulni shanset për shfaqjen e problemeve me zemrën

Ulni shanset për zhvillimin e tensionit të lartë të gjakut

Mbroheni nga diarea kronike

Përmirësoni aftësitë për ushtrime fizike.

Panxhari i bardhë ka qenë një ndër perimet më të shëndetshme, pjesë e pandashme e dietave të aristokratëve në Greqinë e Lashtë ashtu si edhe Romën e Lashtë. Kjo, falë fuqive të tij kurative për shëndetin.

Tradicionalisht jemi mësuar me vlerat e panxharit të kuq. Është padyshim i fuqishëm në të gjitha vetitë ushqyese të tij.

Por krahas kësaj perimeje të famshme mes gjithë konsumatorëve shqiptarë, një tjetër varietet panxhari, ai i bardhë është po aq i fuqishëm e i pasur me vlera shëndetësore për organizmin.

Kohët e fundit, edhe në tregjet shqiptare panxhari i bardhë ka nisur të zërë bindshëm vend ndër perimet më të kërkuara.

Megjithëse ende sasia e prodhimit të tij nuk është në përmasa masive si ajo e panxharit të kuq, kultivimi i tij premton shumë për të ardhmen.

Risia në tokat shqiptare

Vitet e fundit, fermerë në zona të ndryshme të vendit, janë duke kultivuar këtë perime fantastike në vlera duke e ofruar në sasi të vogla në tregjet e vendit. Ndërsa kërkesa në rritje për të, premton për një potencial fitimprurës në të ardhmen.

Panxhari i bardhë gjendet lehtësisht edhe në tregjet e vogla të fshatarëve, të cilët e kultivojnë në parcelat e tyre apo bahçet e shtëpive.

Sezoni i prodhimit të tyre është nga muaji tetor deri në muajin mars.

Ky varietet panxhari është i bardhë. Tek tuk me disa nuanca ngjyrë vjollcë, ka një shije pak më të athët se sa panxhari i kuq.

Krahas shijes së tij të veçantë nëpër sallata e kryesisht në lëngje, një nga faktorët kryesorë që e bëjnë panxharin e bardhë në krye të vlerave ushyese janë efektet e tij të fuqishme për pastrimin e organizmin.

Pastruesi i magjik i organizmit

Kjo perime konsiderohet si një ndër produktet më të fuqishme të natyrës përsa i përket largimit të toksinave nga të gjitha organet e trupit.

Përfshirja e panxharit të kuq në dietën ushqimore i mundëson organizmit përfitimin e një numri të konsiderueshëm vitaminash dhe mineralesh.

Vetitë e tij në pastrimin e toksinave cilësohen si magjike.

Panxhari i bardhë është një burim fantastik i mineraleve, antioksidantëve dhe fibrave.

Ai është i pasur me vitaminë C. Çdo 100 gr panxhar i bardhë përmban 21 mg vitaminë C, çka përbën dhe 35 % të masës ditore të rekomanduar.

Ndaj dhe ai këshillohet veçanërisht nga dietologët të konsumohet në sallata të ndryshme të marinuara me limon e vaj ulliri apo edhe i shtrydhur si lëng frutash në kombinime me fruta të tjera

Sallatat janë pjesë e domosdoshme e vakteve kryesore, sidomos të drekës.

Ato janë shpesh frut i fantazisë së amvisave dhe ekspertëve të kuzhinës, por edhe njohurisë mbi kombinimet e duhura ushqimore që ofrojnë shije dhe vlera në tryezë.

I tillë është rasti i sallatës me patate të ziera, më poshte sallatë e cila është fantastike për çdo stinë dhe kërkon pak mund por ofron shumë shije.

Ajo konsiderohet një sallatë klasike me tre përbërës kryesorë e cila siç thonë amvisat shqiptare : ‘të nderon” në gostitë me familjarë e miq.

Përbërësit e Sallatës me Patate dhe Vezë Të Zier :

Për dy racione:

2 patate

2 lugë gjelle vaj ulliri

Lëngu i një gjysëm limoni

Një tufë majdanoz e grirë hollë

2 vezë të ziera

Qepë të njoma

1-2 lugë gjelle me uthull

Kripë e piper (piper të kuq për më shumë ngjyrë ose të zi, nëse e preferoni sallatën pikante)

Udhëzimet për përgatitjen e sallatës

Lajini patatet me ujë të bollshëm dhe vendosini për tu zier në një tenxhere me ujë.

Pasi të jenë zier mjaftueshëm, pa u zbutur shumë, lërini të ftohen  dhe qërojini ose konsumojini me gjithë lëkurë sipas preferencës.

Ndërkohë vendosini vezët për tu zier.

Më pas prijini patatet në kubikë dhe vendosini në një enë.

Shtoni lëngun e limonit, kripën, piperin e zi vajin e ullirit dhe majdanozin.

Kini parasysh  që cilësia e vajit të ullirit në një sallatë të tillë është shumë e rëndësishme sepse ndez aromat e përbërësve.

Vezët ziejini për 4-5 minuta pasi të kenë marrë valë.

Kjo sallatë nuk kërkon vezë të qullëta por as të ziera fort.

Synoni për diçka të mesme që të kënaqë të gjitha preferencat por që e verdha e vezës të jetë e butë dhe kompakte në sallatë.

Vezët ndajini në katër pjesë dhe vendosini në sallatë.

Sipër hidhni qepët e njoma të grira hollë dhe uthullën. Mund të hidhni edhe qepë të thata në vend të qepëve të njoma.

Sallatën mund ta konsumoni kështu ose të shtoni bizele të ziera apo kastravecë për më shumë freski.

Sallata shkon shumë edhe me avokado, të cilën mund ta prini në feta dhe ta përzieni bashkë me përbërësit e tjerë

Kamomili është një nga çajrat më të përhapur në botë, ashtu si edhe në Shqipëri.

Ky çaj ka aftësinë të ndihmojë trupin dhe organizmin të qetësohet, e të nisë ditën mbarë.

Kamomili shqiptar është një nga bimët mjekësore më të fuqishme, si pasojë e klimës dhe cilësisë së tokave ku rritet në gjendje të egër.

Sipas studimeve mjekësore, më shumë se një milionë filxhanë me çaj kamomili konsumohen çdo ditë në të gjithë botën.

Jo më kot kamomili është një nga çajrat më popullorë edhe në Shqipëri.

I kombinuar me qumësht dhe me pak mjaltë, çaji i kamomilit ngroh gjithë organizmin ndërsa fal qetësi mendore dhe shpirtërore.

Pse duhet të shtoni qumësht në çajin tuaj?

Qumështi i shtuar në çaj lidhet mjaft mirë me disa nga përbërësit e kamomilit duke shtuar vlerat për shëndetin.

Sa qumësht duhet të shtoni?

Në fakt nuk ka udhëzime të caktuara ose sugjerime se sa qumësht duhet t’i shtoni ndonjë çaji të veçantë. Kjo varet, më shumë se çdo gjë, nga shija juaj personale.

Megjithatë, shumica e çajrave nuk kërkojnë shumë qumësht.

Në përgjithësi, filloni duke shtuar një lugë gjelle qumësht në gotën e çajit, pasi e keni zierë e kulluar.

Përziejeni dhe shijoni çajin tuaj. Nëse është e nevojshme, shtoni nga një lugë gjelle qumësht deri sa t’ju pëlqejë.

Përgatitja

Përbërësit

1 gotë ujë

2 lugë kamomil

Qumësht

Mjaltë nëse dëshironi

Një shkop kanelle

Udhëzime

Ujin ku keni hedhur kamomilin e thatë vereni të ziejë. Hidhni brenda një shkop kanelle. Më pas kullojeni.

Shtoni pak e nga pak qumështin sipas shijes suaj.

Shtoni mjaltë nëse dëshironi.

Vlerat për shëndetin

Thithja e avullit që përmban ekstrakte kamomili zbut problemet e shkaktuara nga infeksioni i rrugëve të sipërme të frymëmarrjes.

Konsumoni kamomil për të ulur nivelin e stresit. Kamomili përmban apigenin, një përbërës që ka efekte që luftojnë ankthin.

Konsumimi i çajit të kamomilit rrit komplekset antibakterialë në trup dhe rrit imunitetin.