Kulinari

E ëmbël apo e kripur, bukëvalja mbetet përherë një nga gatimet më të hershme e të shijshme të kuzhinës tradicionale shqiptare.

Dikur, bukëvalja përgatitej shpesh për shkak të përbërësve të saj të pakët e jo të kushtueshëm, e megjithatë shija e saj të përfshin tërësisht.

Zakonisht nënat apo gjyshet e përgatisnin atë mëngjeseve dhe e shërbenin për gjithë familjen të ngrohtë.

Bukëvalja përgatitej e ëmbël me sheqer e gjalpë por edhe e kripur me djathë dhe erëza.

Që të dyja mënyrat janë krejt të veçanta në shije dhe ideale sidomos për vaktin e mëngjesit.

J një recetë fantastike të përgatitjes së bukëvales së ëmbël sipas traditës së nënave gjirokastrite.

Në disa zona, bukëvalja përgatitet me bukë të skuqur, por sipas traditës së aneve gjirokastrite bukëvalja përgatitet me kulaç.
Përgatitja e Bukëvales sipas traditës gjirokastrite
Përbërësit
500 gr miell gruri

Një lugë kafeje kripë

125 gr gjalpë i freskët

1 litër e gjysmë ujë

500 gr sheqer
Përgatitja
Si fillim, në një enë të gjerë shtojmë miellin, kripën dhe nisim e punojmë me duar duke shtuar ngadalë ujë të vakët derisa të krijohet një masë e butë

Brumin e kulaçit vendoseni në një tepsi të lyer me gjalpë të freskët dhe futeni të piqet në furrë derisa sipërfaqja të bëhet transparente.

Pasi është pjekur dhe ftohur pak, AgroWeb.org ju udhëzon që kulaçin ta thërrmoni në copëza të vogla si ato të përsheshit.

Ndërkohë, në një tenxhere shtoni sheqerin dhe ujin dhe lëreni derisa masa të vlojë mirë dhe të behët si shurup. Në këtë moment hiqeni nga zjarri.

Më pas, hidhni kulaçin e thërrmuar në tenxheren me shurup. Shtoni sipër gjalpë të tretur, mbylleni tenxheren me kapak dhe lëreni që copëzat e kulaçit të përthithin sherbetin.

Lëreni të ftohet dhe shërbejeni të ndara në pjata. Bukëvales nëse preferoni mund t’i shtoni edhe pak kanellë pluhur apo arra të thërrmuara

Cilado qoftë koha e vitit – kungulli është një perime krejt e mrekullueshme dhe për më tepër është baza e një supe krejt shijeplotë me të cilën mund të krenoheni në kuzhinë.
Më poshtë do të mësoni një recetë fantastike për supën e kungullit, por së pari mësoni disa vlera të saj
Vlerat shëndetësore
Përmirëson shëndetin e zemrës. Vajrat esencialë të kungullit përmbajnë një substancë me bazë bimore të njohur si fitosterol. Sipas studimeve të ndryshme, kjo substancë ul ndjeshëm kolesterolin e keq.

Redukton rrezikun e tumoreve. Beta-karoteni është një nga antioksidantët më të efektshëm në botë dhe kungull përmban sasi shumë të larta të këtij ushqyesi që cilësohet nga mjekësia zyrtare si zgjidhja natyrale ndaj sëmundjes së shekullit.

Mbron dhe rinon lëkurën.Një tjetër përfitim i mrekullueshëm i supave të kungullit dhe është se karotenoidet që gjenden në këtë ushqim ndihmojnë në mbajtjen e lëkurës të shëndetshme dhe largojnë rrudhat e fytyrës.

Forcon sistemin imunitar. Supa me kungull është e pasur me Vitaminë C, e cila është një nga vitaminat kryesore e njohur në rolin e rritjes së sistemit imunitar. Në fakt, kjo është një nga përfitimet më të rëndësishme shëndetësore të supave të kungullit, sepse pengon trupin të sulmohet nga sëmundje të ndryshme virale dhe bakteriale.

Përbërësit e supës së kungullit:
2 kunguj mesatarë, 2 qepë, 2 lugë gjelle vaj ulliri, 2 gota me lëng pule, 1 gotë ujë, 1 lugë gjelle mjaltë, 1 lugë çaji kanellë, një lugë çaji xhinxher të grirë ose pluhur

Ngrohni furrën në temperaturën 200 gradë. Merrni dy kunguj të verdhë të madhësisë mesatare dhe ndajini në dysh. Hiqjani farat dhe vendosini në furrë nga ana e lëkurës mbi një letër kuzhine.

Lërini të piqen për 35-40 minuta ose derisa tuli i kungullit të zbutet. Nxirrini nga furra dhe me një lugë gërryeni dhe mblidheni të gjithë tulin e kungujve.

Tulin kalojeni në mikser që t’i jepni formën e puresë. Në një enë metalike hidhni vajin e ullirit dhe qepët e grira mira dhe kavërdisini për 5-10 minuta. Më pas në të njëjtën enë, bëni bashkë tulin e kungujve dhe shtoni lëngun e pulës, ujin, një lugë gjelle mjaltë, si edhe erëzat.

Lërini të ziejnë duke i trazuar nga pak në zjarr të avashtë për 30 minuta. Lëreni të ftohet paksa dhe servireni bashkë me fara të pjekura kungulli dhe pak piper të kuq.

Flija është një specialitet tradicional i kuzhinës shqiptare, gatim tipik i Shqipërisë së Veriut dhe Kosovës kryesisht.

Nëse jemi mësuar me recetën tipike atë të përgatitjes së flisë me miell gruri, një tjetër recetë po aq popullore e zonave veriore të vendit është flija e përgatitur me miell misri, presh, gjizë dhe mazë.

Një shije fantastike e kombinuar në mënyrë të shkëlqyer me të gjithë përbërësit e që shoqërohet me më të mirat e zahireve shqiptare, siç janë turshitë, djathrat e ndryshëm, speca të pjekura, kos apo dhallë të freskët por edhe sallata të freskëta të stinës.

Pavarësisht se tradita e do që flija të piqet në saç gjatë përgatitjes, ajo shijon në mënyrë fantastike dhe e pjekur në furrë në shtëpi.

Ja receta e përgatitjes së flisë me miell misri dhe presh, një gatim ideal i cili padyshim do të mbledhë gjithë familjen rreth tryezës.
Përgatitja e Flisë me Miell Misri dhe Presh
Përbërësit
1 kg e 500 gr miell misri

1 litër ujë

1 lugë gjelle kripë

300 gr mazë (ajkë qumështi/e gjeni në supermarket)

250 gr. gjalpë

500 gr presh

200 gr gjizë
Përgatitja
Si fillim vendosni më shumë se gjysmën e ujit të nxehet në zjarr dhe më pas nisni përgatitjen e brumit.

Në një enë të madhe të shtoni miellin e misrit të situr hollë dhe kripën.

Më pas, mielli i misrit përvëlohet me ujin e nxehtë. Përziejeni me një lugë druri sa mielli të përthithë ujin dhe vijoni të holloni brumi duke shtuar ngadalë pjesën e ujit të ftohtë që ka mbetur.

Masën përzjeheni vazhdimisht me lugë druri ose edhe në mikser.

Trashësia e brumit duhet të jetë njëlloj me atë të brumit siç përgatitet flija me miell gruri, më i hollë se i petullave.

Ndërkohë që në një tas bashkoni preshin e zier me gjizën.

Lyejeni tepsinë me gjalpë. Shtroni një apo dy garuzhde nga masa e brumit dhe shtrijeni në të gjithë sipërfaqen e tepsisë.

Spërkateni me gjalpë të shkrirë dhe mazë dhe vijoni kështu derisa të shtroni gjysmën e brumit.

Më pas shtroni masën e preshit me gjizë dhe vijoni të shtroni pjesën tjetër të brumit duke e spërkatur me gjalpë dhe mazë secilën shtresë deri në fund.

Futeni në furrë të parangrohur me 200 gradë dhe lëreni të piqet derisa sipërfaqja të marrë ngjyrë të artë në të kuqërremtë.

Është një ëmbëlsirë fantastike që të rrëmben shijen që në momentin e parë sapo e provon.

Hurmashicat janë biskota të përgatitura në shtëpi e të zhytura në sherbet. Receta e tyre është specialitet kryesisht i Shqipërisë së Veriut dhe në veçanti i Kosovës.

Kanë një shije fantastike, të shkrifëta dhe të buta, hurmashicat janë ideale për të ëmbëlsuar veten dhe më të dashurit tuaj.

Më poshtë receta fantastike të përgatitjes së hurmashicave krej lehtë në shtëpi.
Përgatitja e Biskotave me Sherbet në Shtëpi
Përbërësit
400 gr miell

2 vezë

2 filxhanë vaj ulliri ose misri

1 filxhan qumësht ose kos

2 gota sheqer

1 pako me pluhur pjekje (e gjeni në supermarket
Për sherbetin
700 gr sheqer

1 litër ujë

Një kokërr limoni
Përgatitja e Sherbetit
Si fillim, të përgatisni sherbetin.

Hidhni në një tenxhere sheqerin dhe ujin dhe vendoseni në zjarr që të ziejë. Kur të ketë nisur vlimin shtoni në të limonin e grirë në thela shumë të vogla ose fetëza të imëta.

Pasi masa të marrë formën e shurupin hiqeni nga zjarri dhe lëreni që të ftohet.
Përgatitja e Biskotave
Në një tas të thellë rrihni si fillim vezët dhe sheqerin, më pas shtoni vajin e ullirit ose të misrit dhe vijoni të rrihni masën derisa të bëhet e njëtrajtshme dhe kremoze.

Shtoni në të qumështin dhe në fund miellin dhe pluhurin e pjekjes.

Brumi punohet derisa të bëhet homogjen dhe të mos ngjitet në duar.

Udhëzohet që brumin ta ndani në toptha shumë të vegjël, jo më të mëdhenj se një kokërr are.

Topthave u jepet forma e rrumbullakët apo ovale shtrihen me anë të një petësi u krijohen disa vrima në sipërfaqe më anë të një piruni dhe vendosen në tepsi të lyer me pak vaj.

Futen në furrë të parangrohur me 200 gradë dhe lihen të piqen derisa sipërfaqja e tyre të bëhet e kuqërremtë.

Ndërkohë, në momentin që fiksni sobën, biskotave ashtu siç janë të nxehta hidhuni gjysmën e sherbetit dhe 15 minuta më vonë hidhuni pjesën tjetër të sherbetit.

Hurmashicat shërbehen të ftoha dhe shoqërohen në mënyrë fantastike me arra ose bajame të thërrmuara sipër por edhe me akullore gjithashtu

Petullat e Fshira janë ndër gatimet më speciale të kuzhinës tradicionale shqiptare, ku në përgatitjen e tyre spikat zona e qarkut të Korçës.

Fantastike për t’u konsumuar në çdo kohë të ditës dhe aq të shijshme sa për të lëpirë gishtat, sot Petullat e Fshira janë shndërruar në një nga gatimet më të kërkuara në restorantet tradicionale shqiptarë.

Të lehta për t’u përgatitur dhe fantastike për t’u servirur për familjen në mëngjes por ato mund të konsumohen në çdo kohë të ditës.

Të kombinuara me mjaltë e arra, shija e kësaj recete të përfshin tërësisht ndërsa të kënaq nepsin dhe oreksin.

Më poshtë ju sugjerojm recetën tradicionale të përgatitjes së petullave të fshira në shtëpi.
Përgatitja e Petullave të Fshira në Shtëpi
Përbërësit
0.5 kg miell

1 gotë me qumësht

1 vezë

pak kripë

100 gr gjalpë

½ liter ujë

Një filxhan çaji me arra të thërrmuara

Mjaltë
Përgatitja
Në 0.5 kg miell hidhet 1 gotë me qumësht dhe 1 kokërr vezë, të cilat përzihen me pak kripë dhe ujë dhe përgatitet një brumë shumë i rrjedhshëm.

Në tiganin e vendosur në zjarr, pasi ai është nxehur dhe lyer me vaj me një beze të pastër, hidhet me garuzhde një sasi brumi duke e përhapur në të gjithë sipërfaqen e tiganit.

Tigani rrotullohet në të gjitha anët dhe masa lihet të piqet.

Në momentin kur petulla shkëputet lehtë nga tigani, kthehet nga ana tjetër. Kështu veprohet me të gjithë brumin e përgatitur.

Në një tigan skuqet 100 gr gjalpë. Hidhet pak sheqer dhe gjysmë litër ujë.

Pasi të ziejë pak uji, hiqet tigani nga zjarri dhe në të futen petullat një e nga një duke i lagur plotësisht.

Petullat e lagura vendosen njëra mbi tjetrën të ndara dhe të spërkatura me arra.

Pasi është radhitur sasia e petullave që dëshirojmë, u hidhen arra të shtypura sipër dhe futen për 5 minuta në furrë. Kur serviren ato spërkaten me mjaltë dhe me kanellë

Qahia është një gatim autokton, tradicional i hershëm i kuzhinës shqiptare.

Receta e përgatitjes së saj është shumë e njohur si traditë e çamërisë por gjithashtu gjerësisht përgatitet edhe në Kosovë, konkretisht zona e Prizrenit.

Ashtu si dikur edhe sot, qahia mbetet një ndër gatimet më karakteristike të amvisave të çamërisë dhe atyre të Kosovës.

Ju sugjerojm më poshtë recetën autentike të përgatitjes së Qahisë krejt lehtë në shtëpi.

I quajtur edhe si byreku i butë me 16 petë, ky gatim  i përsosur kërkon pak përkujdesje dhe durim nga amvisat gjatë përgatitjes dhe me patjetër do të mbledhë gjithë familjen rreth tryezës për ta shijuar.

Sipas traditës së sofrës çame, Qahia shoqërohet në mënyrë të shkëlqyer me dhallë të freskët si dhe sallata me turshi të ndryshme shtëpie.
Përgatitja e Qahies në Shtëpi
Përbërësit
1 kg miell

2 filxhanë qumësht

3 vezë

Kripë

300 gr gjizë ose djathë i thërrmuar

150 gr gjalpë të freskët ose 3-4 lugë vaj ulliri (Për një gatim të shëndetshëm AgroWeb.org ju këshillon përdorimin e vajit të ullirit)

2 lugë gjelle maja buke
Përgatitja
Si fillim në një gotë me pak ujë të vakur hidhni majanë që të tretet.

Më pas, në një enë të madhe hidhni miellin, shtoni pak vaj ulliri, kripën, qumështin, majanë e tretur dhe përziejeni të gjitha bashkë.

Ju udhëzojm që të punoni masën me duar derisa brumi të bëhet homogjen.

Pasi keni përgatitur brumin, mbulojeni me një pecetë kuzhine dhe lëreni në një vend të errët që të pushojë përreth 30-40 minuta.

Në këtë mënyrë brumi do të dyfishojë masën e tij.

Ndërkohë, në një tas rrihni vezët bashkë me gjizën apo djathin e thërrmuar.

Më pas, ndajeni brumin në 16 toptha të vegjël, të cilët do t’i hapni në formën e petave përmes një petësi kuzhine.

Vendosni petat në tepsinë e lyer me pak vaj. Secilën petë që shtroni në tepsi spërkateni me pak gjalpë të freskët.

Pasi të keni shtruar petën e katërt hidhni një shtresë të hollë të gjizës apo djathit të thërrmuar me vezë. Kështu vijoni derisa të përfundoni vendosjen e të 16 petëve.

Spërkateni në fund me gjalpë dhe priteni në formën e katrorëve të vegjël ose rombit. Futeni të piqet në furrë të parangrohur në temperaturën prej 200 C derisa të marrë ngjyrën e kuqërremtë të pjekjes.

Hapat
1
Ne nje ene perziejme nje gote qumesht te vaket,majen dhe sheqerin dhe leme per 5 minuta derisa te fermentohet maja

2
Ne enen tjeter shtojme kosin,vajin,kripen,majen e fermentuar dhe miellin e perzier me pluhurin per pjekje

3
Periziejme duke bere keshtu nje brume te bute te cilin menjehere e shtrijme ne tavolinen e punes te permillur

4
Hollojme pete me trashesi 0.5 cm dhe presim ne 32 pjese

5
Secilne nga kiflet e mbeshtjellim ashtu sic eshte ose sipas deshires i qesim mbushje te njelmet ose te embel

6
Mbeshtjellim dhe radhisim ne tepsi te mbuluar me leter per pjekje ose te lyer me vaj

7
Tanim ngrohim furren ne 200 grade,dhe kiflet ‘’pushojne’’ ne nderkohe derisa te ngrohet furra

8
Lyejme kiflet me te verdhe veze dhe qesim fara susami

9
Pjekim ne 200 grade per 10-15 minuta

Përbërësit
1 gote qumësht
1 gote kos
1 luge e mesme kripë
1 luge e vogle kripë
½ gote vaj
600 gr miell
1 luge maja
1 pluhur pluhur për pjekje