Kulinari

Fasulet janë shumë popullore në shumë kultura dhe janë ushqim bazë në kuzhinën meksikane, braziliane, kubane dhe atë domenikane.

U prezantuan në Evropë në shekullin e 15-të nga spanjollët. Sot prodhuesit më të mëdhenj të fasuleve të zeza janë India dhe Brazili.

Fasulet e zeza, ushqimi më ekzotik që mban në formë peruanët e kolumbianët e që është aq i dashur nga amerikanët e tani po preferohen gjithnjë e më shumë edhe nga shqiptarët.

Sipas studimeve të fundit fasulet e zeza janë legume super për traktin digjestiv.

Kultura e futjes së fasuleve të zeza në ujë është e pranishme në shumë vende dhe sipas dietologëve kjo është një mënyrë për shtimin e përfitimeve tek to. Në Brazil, një vend që së bashku me Indinë rrisin më shumë fasule të zeza se çdo vend tjetër në botë- fasulet zënë një vend shumë të veçantë.

Brazilianët hanë fasule të zeza të paktën një herë në ditë. Studimet e fundit kanë dëshmuar se fasulet ulin riskun për diabet të tipit 2, mbajnë larg sëmundjet kardiovaskulare dhe parandalojnë disa lloje kanceri.

Që shqiptarët i duan shumë fasulet, ky është një fakt që dihet tashmë.

Lidhja me këtë perime është aq e lashtë saqë është e vështirë të gjesh zanafillën e tyre në vendin tonë. Fasulet janë ushqimi kryesor në tryezat e amvisave shqiptare.

Mesatarisht shqiptarët konsumojnë 5-6 kilogramë për frymë në vit, duke i kapërcyer të gjitha vendet e Bashkimit Euopian për nga niveli i konsumit. Shqipëria renditet në vendin e 87-të në botë për eksportet e fasules. Korça është rajoni që po kultivon më shumë fasulen e zezë dhe e kanë lidhur më shumë se kurrë fatin e tyre me shijen kulinare të peruanëve, kubanezëve e amerikanëve që preferojnë këtë bishtajore me ngjyrë.

Fasulet e zeza janë të shkëlqyera për shëndetin e traktit digjestiv.

Proteinat dhe fibrat kalojnë përmes traktit digjestiv më ngadalë se ushqimet e tjera me sheqer. Rregullojnë nivelin e sheqerit në gjak dhe i bëjnë mirë zemrës. Fasulet e zeza duhet t’i ruani në një enë të mbyllur në ambient të freskët dhe të errët. Që të gatuhen më shpejt vendosini në ujë një natë më parë.

Mënyra më e mire për të gatuar fasulet e zeza është tenxherja me presion. Ato janë një burim i mirë i hekurit me përmbajtje të lartë antioksidantësh, sipas Mjekësisë Tradicionale Kineze.

Fasulet e zeza shihen si ushqim që ruajnë freskinë dhe energjinë tek njerëzit, sidomos për gratë. Fasulet e zeza janë shumë të shëndetshme për gratë shtatëzëna dhe për fetusin. Nga pikëpamja e mjekësisë moderne, fasulet përmbajnë shumë aminoacide, kalcium dhe elemente të tjerë ushqyes të cilët janë të domosdoshëm për detoksifikimin e organizmit dhe ulin hipertensionin Duke qenë se janë të pasura me proteina, janë një zëvendësues shumë i mirë për mishin në rast se jeni vegjetarianë.

Fibrat tek fasulet do t’ju mbushin me energji.

Ato përmbajnë acidie yndyrore Omega 3, që shërben kundër plakjes dhe përmirëson shëndetin e zemrës. Fasulet e zeza janë të pasura me antioksidantin “antocianin” – që ndodhet edhe tek boronica. Studimet tregojnë që sa më më e errët të jetë fasulja, aq më e lartë është sasia e antioksidantëve. Dhe kjo në fakt vlen dhe për ushqimet e tjera, përfshi orizin e zi, kumbullat e zeza, çdokollatën e zezë, fiqtë etj. Fasulja e zezë është bazë për shumë dieta në mbarë botën, e po ashtu është një ushqim jo i shtrenjtë, pasi që përmban preparate që ju humbin në peshë dhe nutriente.

Fasulet janë të pasura me nutriente esenciale, ku një gotë me fasule të zeza përmban fibra (59.8 për qind e dozave të rekomanduara për një ditë), proteina (30.4 për qind), hekur (20 për qind), folate (64 për qind), magnez (30.1 për qind), mangan (38 për qind), molibden (172 për qind), fosfor (24 për qind), triptofan (56.2 për qind) dhe vitamina B1 (28 për qind). Fibrat e tretshme, me të cilat është e pasur fasulja e zezë, është vërtetuar se redukton kolesterolin.

Në fakt, studimet kanë vërtetuar se konsumimi i fasuleve të zeza redukton nivelin e kolesterolit të keq, duke shtuar nivelin e kolesterolit të mirë. Fasulet po ashtu janë të pasura me fitonutriente, të cilat tani cilësohen si shumë të shëndetshme. Në bazë të një studimi nga Departamenti amerikan, tri nga katër ushqimet më të pasura me antioksidues janë fasulet.

Një tjetër studim, që është bërë nga Universiteti në Kolorado, ka zbuluar se fasulet e kuqe janë të pasura me antioksidantë, përderisa fasulja e zezë u rendit e dyta. Antioksidantët largojnë radikalet e lira nga trupi dhe besohet se ulin rrezikun nga sëmundjet kronike dhe ngadalësojnë efektin e plakjes. Fasulet e zeza janë të pasura me shumë antioksidues, prandaj edhe ulin rrezikun për t’u prekur nga diabeti, mbipesha, sëmundjet degjeneruese dhe lloje të ndryshme të kancerit.

Rritja e prodhimit te aciditetit ne stomak mund te shkaktoje simptoma te ndryshme si refluks, ndjesi djegieje, fryrje, gromesima, dispepsi, perzierje dhe shije thartire ne goje. Arsyet e hierprodhimit te aciditetit ne stomak jane te ndryshme, nga menyra e te ushqyerit, konsumi i alkolit e deri te trashegimia. Nese situata zgjat per nje kohe te gjate e patrajtuar, pasojat mund te jene dramatike pasi qelizat e stomakut fillojne te humbin aftesine mbrojtese ndaj aciditetit. Modifikimi i ushqimit eshte nje nder hapat kryesore ne kontrollin e aciditetit te stomakut. Le te shohim ushqimet qe mund te neutralizojne lengjet e stomakut duke e kthyer “ambjentin” ne me bazik.

Bulmeti

Qumeshti eshte nje nder ushqimet qe mund te qetesoje ndjeshem hiperaciditetin e stomakut, por duhet te jete pa yndyre pasi kjo e fundit mund te shkaktoje te kunderten. Nenproduktet e qumeshtit (me yndyre te reduktuar), si kosi dhe djathi, perbejne burim te mire proteinash dhe kalciumi. Per kete arsye keshillohet te konsumojme rreth 3 racione cdo dite bulmet. 1 racion bulmet = 45gr djathe, 200ml kos dhe 240ml qumesht.

Frutat

Frutat te cilat kane aciditet vete, si portokallet, kivi, qitrot, limonat, ananasi, luleshtrydhet, duhet te evitohen. Mollet jane nder frutat qe ndihmojne ndjeshem ne kontrollin e aciditetit, gjithashtu rrushi, dardhet, bananet, pjepri, boronicat dhe pjeshket, jane fruta te tolerueshme mjaft mire. Gjithsesi, konsumi i frutave nuk duhet te kaloje sasine e nevojshme ditore qe eshte deri ne 4-5 racione ne dite. 1 racion frut = perafersisht 120gr fruta.

Perimet

Pergjithesisht, perimet jane zgjedhje e mire per nje stomak qe prodhon aciditet me shumice, pervec domateve dhe qepeve te cilat, eshte mire te evitohen ne rastin ne fjale. Zhardhoket si patatet, karrotat, rrepat dhe vecanerisht finoku jane mjaft miqesore me stomakun.

Lengu qe perftohet nga shtrydhja e lakres se bardhe, te fresket, eshte nje nder produktet me te persosura per rigjenerimin e qelizave te stomakut dhe mbrojtjen e tyre nga aciditeti. Brokoli, mashurkat, lakrat, lulelakra, kungujt, selinoja dhe verdurat, perbejne nje pjese te rendesishme te ushqimit te shendetshem e te ekuilibruar dhe keshillohet te konsumohen ne nje sasi prej 200-300gr/dite.

Lengu ideal per stomakun

400gr laker e bardhe,
1 molle e embel,
1 kokerr finok,
2 feta te holla xhinxher te fresket

Pergatitja

Shtrydhini perimet te gjitha bashke dhe konsumojeni lengun 2 here ne dite; ne mengjes dhe para gjumit.

Dritherat
Pergjithesisht, buka, makaronat, orizi dhe drithrat jane te pranueshme ne kete diete. Vecanerisht, tershera eshte mjaft e keshillueshme, si dhe drithrat integrale dhe nenproduktet e tyre. Kujdes; mos i ngarkoni gatimet e tyre me salca te yndyrshme apo djathe te pasur ne yndyre. Keto produkte duhet te perbejne burimin kryesor te energjise qe nevojitemi ne dite, prandaj perpiquni ti vendosni ne pothuaj te gjitha vaktet tuaja.

Mishi, peshku

Ushqimet ne kete kategori jane te lejueshme, mjafton te mos jene te pasura ne yndyre, mos te teprohet ne sasi dhe te mos gatuhen te skuqura. Preferoni peshkun e kalter, mishin e bardhe te shpendve – pa lekuren, vezet e freskta, fasulet dhe djathin pa yndyre, si burim kryesor te proteinave. Mishi i kuq keshillohet 1-2 here ne jave, i gatuar ne presjon me perime dhe erza, si rozmarina dhe sherebela.

Pijet

Uji eshte pija me e pershtatshme per organizmin dhe stomakun sensitiv. Disa cajra si kamomili, finoku dhe xhinxheri rekomandohen per te ulur aciditetin. Pijet qe duhet te evitohen jane te gjitha ato qe permbajne kafeine, alkol, kakao dhe mente.

Produkte te vecanta

Uthulla e molles, edhe pse teper acide vete, rezulton ne permiresim te ph-se se stomakut. Provoni ta vendosni si perberes te salcave tuaja per sallatat bashke me vaj ulliri dhe pak mjalte. Probiotiket jane mikroorganizma qe luajne rol teper ushqyes per aparatin tone tretes dhe si rrjedhoje jane nje arme e forte kunder dispepsise qe mund te pasoje aciditetin e larte.

Mengjesi ideal per te ulur aciditetin e stomakut

1kupe qumesht pa yndyre ose qumesht bajamesh,
½ kupe tershere,
10 bajame,
½ molle

Përgatitja

Vini ne zjarr te ulet qumeshtin me tersheren deri sa ajo te zbutet. (Mos lejoni te ziej qumeshti). Thermoni bajamet dhe i hidhni te qumeshti. Copetoni mollen dhe e shtoni persiper. E konsumoni te ngrohte.

Gjethet e fikut të detit janë një lloj barishte që mblidhet nga fruti-perim që të huajt e njohin si “dardha me gjemba”. Këto gjethe janë në ngjyrë të gjelbër ose me nuanca vjollcë dhe janë të mëdha sa pëllëmba e dorës. Trashësia e këtyre gjetheve është njësoj si e specave apo bishtajave. Ato kombinohen mirë me vezët dhe perimet e skuqura. Vendlindja e tyre është Mesdheu, përfshirë Shqipërinë, sidomos Rivierën Jugore. Rrjedhimisht njerëzit zakonisht konsumojnë frutin dhe jo gjethet. Por së fundmi në Evropë ka marrë udhë tradita e konsumit të gjetheve magjike. Fiqtë e detit janë kthyer në kulturën më të mbjellë së fundmi në Itali dhe Greqi, pasi përveç vlerave të pazakonta të frutit që shitet shtrenjtë në vendet e Bashkimit Evropian, edhe gjethet e bimës janë tendenca e fundit e gjelbër e restoranteve të mbarë kontinentit. Në Shqipëri fruti është një nga më të nënvlerësuarit dhe më pak të njohurit, ndërsa gjethet as nuk i shkojnë kujt në mendje. Por vlerat e frutit dhe të gjetheve po përdoren në mënyrë masive nga evropianët edhe pse kushtojnë jo pak. Gjethet më të mira të fikut të detit janë ato të voglat që dalin mbi gjethet e tjera, sa më të vogla që të jenë aq më të freskëta dhe plot ujë do të jenë. Si t’i hiqni gjembat? Asnjë problem dhe zgjidhja është shumë e thjeshtë. Merrni një kullesë, vendosni në të gjethet e fikut të detit dhe i mbuloni me një kapak. Tundeni dhe shkundeni mirë për disa minuta kullesën dhe kapakun të mbyllur dhe do të shikoni që të gjithë gjembat do të kenë rënë. Vlerat ushqimore të gjetheve të fikut të detit Pasuria e madhe shëndetësore që vjen nga gjethet e fikut të detit i atribuohen përmbajtjes së lartë të vitaminave, që përfshijnë riboflavinën, vitaminën B6, bakrin, hekurin, fibrën, vitaminën A, vitaminën C, vitaminën K, kalciumin, kaliumin, magnezin dhe manganin. Le të eksplorojmë disa prej vlerave shëndetësore që njerëzit kanë përfituar nga gjethet e fikut të detit prej mijëra vitesh. Vlerat shëndetësore të gjetheve të fikut të detit Tretja: Gjethet e fikut të detit janë të mbushura me fibra dietike, e cila është thelbësore për proçesin e tretjes, sepse ndihmon lëvizjen e rregullt të zorrëve dhe mbarëvajtjen e gjithë sistemit tretës. Për më tepër, fibra e tepërt në trup mund të ulë kolesterolin, rrjedhimisht të mbrojë edhe shëndetin e zemrës. Rënie nga pesha: Fibra e bën organizmin të ndihet i ngopur dhe parandalon çlirimin e hormonit të urisë dhe si rrjedhojë ngrënien e tepërt. Së dyti, kjo barishte përmban nivele të ulëta të yndyrnave të ngopura dhe kolesterolit, por nga ana tjetër e bën trupin të punojë fort pa shtuar në peshë, Forcon metabolizmin: Një nga aspektet më të vlefshme të gjetheve të fikut të detit është sasia e mineraleve dhe vitaminave. Këto gjethe përmbajnë thiaminë, riboflavin, niacin dhe vitaminë B6, përbërës jetësorë për metabolizmin e qelizave dhe rregullimin e funksioneve të enzimave në organizëm. Forcon kockat: Përmbajtja minerale e kësaj gjetheje kaktus të fuqishëm përfshin kalciumin që është pjesë thelbësore e kockave të forta dhe rikuperimit të tyre. Përmirëson gjumin: Kjo barishte përmban magnez i cili është një mineral i dobishëm për të ngjallur ndjesinë e gjumit tek njerëzit që vuajnë nga pagjumësia, ankthi kronik dhe nervozizmi. Ajo ndihmon çlirimin e serotoninës në organizëm, që nga ana tjetër rrit nivelet e melatoninës. Inflammacioni: Lëngu që merret nga gjethet lufton inflamacionin në disa pjesë të trupit, veçanërisht në zonat e goditura nga reumatizma, plagët, dhimbjet e kyçeve dhe tendosjet muskulare. Nëse lyeni zonat e prekura me këtë lëng, ose konsumoni vetë gjethet, do të përfitoni këto vlera. Shëndeti i lëkurës: Vetitë antioksidante të gjetheve të fikut të detit e bëjnë atë një mekanizëm perfekt mbrojtës kundër simptomave të plakjes së hershme, si rrudhat dhe njollat. Diabeti: Ekstrakti nga gjethet kaktus janë të fuqishme në rregullimin e niveleve të glukozës në organizëm. Pacientët që vuajnë nga diabeti i tipit dy e që konsumojnë këto gjethe do të përftojnë uljen e niveleve të glukozës pas ngrënjes, e si rrjedhojë do të menaxhojnë diabetin më lehtë. Ulçera: Gjethet e fikut të detit janë përdorur tradicionalisht si një kurë kundër ulçerës së gastritit. Fibra, parandalon formimin e ulcerës sidomos tek ata që vuajnë nga konsumi i tepërt i alkolit. Mjafton ta shtoni në dietën tuaj dhe do të përmirësoni cilësinë e jetës.