Histori

CIA parashikonte të rrëzonte regjimin komunist të Enver Hoxhës për 9 muaj. Gazeta ”SOT” ka siguruar një dokument të deklasifikuar së fundmi, ku tregohet plani i amerikanëve kundër regjimit. Aty parashikohej që operacioni për rrëzimin e Hoxhës të zgjaste për 9 muaj. Ndërkohë tregohet dhe për një vizitë të tij në Moskë në mënyrë të fshehtë.

10 qershor 1949
Trajnimi

Prej 1 korrikut do të nisim trajnimin e një grupi prej rreth 50 agjentë për operacione në Shqipëri. Agjentët do të jenë shqiptarë dhe do të stërviten në mënyrë të tillë që të mos tregojnë se janë trajnuar nga amerikanët apo nga britanikët. Po hasim disa vështirësi në gjetjen e vendit për kampin e stërvitjes dhe mendojnë të vendosemi në Maltë. Bashkë me kampin e stërvitjes do të krijojmë një bazë të specializuar me britanikët në Korfuz. Deri në 1 shtator ne planifikojmë të kemi nisur infiltrimet e grupeve të vogla të agjentëve të pajisur me radio-transmetues. Hyrja e tyre do të bëhet nga bregdeti ose nga kufiri grek. Misioni i tyre do të jetë krijimi i kontakteve me grupet opozitare në Shqipëri, organizimi i tyre dhe demonstrimi se është koha e duhur për nisjen e operacioneve guerile dhe për ndihmat në armë e para.

Ne besojmë se fushata e infiltrimit do të na japë deri në nëntor një ide të qartë nëse revolta e armatosur do të jetë e suksesshme apo jo. Nëse raportimet janë të favorshme, atëherë deri në pranverën e ardhshme do të kemi nisur revoltën. Ajo do të ketë si bazë forcën e vogël të emigrantëve shqiptarë por për vendime të mëtejshme duhet të presim deri në vjeshtë.

Ne parashikojmë një periudhë prej nëntë deri në 18 muaj deri në arritjen e suksesit. Ne po marrim në konsideratë gjithashtu operacione dytësore siç mund të jenë veprimet për shtypjen e ekonomisë shqiptare me anë të lëshimit të parave fallto. Kjo do të ishte një detyrë e lehtë pasi të kemi hyrë fizikisht në vend.

Së dyti, sipas informacioneve tona ndihmat ushtarake ruse për Shqipërinë vijnë me anije polake që lundrojnë nga Balltiku deri në Adriatik prandaj në të ardhmen, ne mund të ndalojmë këtë trafik. Ne kemi zgjedhur ndërkohë komandantin në terren për operacionin shqiptar dhe ai tashmë është nisur drejt Mesdheut. Kostot e operacionit nuk mund të llogariten me saktësi në këtë kohë, por pritet të jenë nga 200 000 deri në 1 milionë dollarë. Faktori kryesor këtu është kohëzgjatja e operacionit dhe masa e parave që duhet të shpenzojmë.

Por eliminimi i bazës shqiptare për guerrilasit grekë do të ishte lirë me vetëm 1000 000 dollarë. Përfaqësuesit tanë në terren na kanë udhëzuar të mbajmë kontakte të ngushta me përfaqësuesit amerikanë ushtarakë e civilë në Greqi. Ne e kuptojmë se është thelbësore të veprojmë me rrjedhshmëri dhe pa zhurmë, dhe në koordinim me ekzekutuesit e politikës së hapur amerikanë.

Në këtë operacion ne nuk kemi llogaritur përdorimin e burimeve të stabilimentit ushtarak. Por me zhvillimin e ngjarjeve mund të kërkojmë asistencë të kufizuar ajrore ose detare. Ne nuk do ta bëjmë këtë përveç kur të jemi të bindur që nuk ka kompromise të tjera dhe propozimet do të pranohen në Uashington.

Konkluzion

Në këtë operacion theksojmë se karakteristikat kryesore janë siguria dhe fleksibiliteti. Me sipërmarrjen e këtij operacioni ne nuk kemi asgjë për të humbur përveç investimeve në kohë, përpjekje dhe personel, të cilat gjithsesi mund të ndërpriten në çdo kohë nëse mendojmë se mund të kenë arritur në pikën e zvogëlimit të shpërblimit apo të kompromentimit të suksesit.

Si minimum i suksesit, ne do të kemi shkaktuar trazira në bazën shqiptare të mbështetjes së guerrilasve komunistë grekë. Nëse kemi sukses të plotë do të kemi eliminuar të gjitha grupet e imperializmit komunist dhe do i kemi dhënë Bashkimit Sovjetik një goditje të rëndë që do të jehojë përtej Perdes së Hekurt, po aq fuqishëm sa dhe herezia e Titos apo heqja e bllokadës së Berlinit.

Dhjetor 1949

Vizita e Hoxhës në Moskë

Mësohet nga burime të sigurta se kryeministri shqiptar Hoxha u kthye më 15 dhjetor në Tiranë pas një qendrimi prej një muaji në Moskë. Sipas burimeve të informuara ai ka diskutuar me udhëheqësit rusë situatën pas likuidimit të luftës civile në Greqi, e cila tashmë e lë të izoluar Shqipërinë nga satelitët e tjerë të BRSS. Hoxha shoqërohej në takim nga ministri sovjetik në Shqipëri dhe gjithashtu raportohet të ketë kërkuar rritje të ndihmës sovjetike për Shqipërinë. Ambasada amerikane në Moskë nuk mund të konfirmonte vizitën e Hoxhës në Moskë, por shtypi sovjetik raporton se zonja Hoxha ka përfaqësuar Shqipërinë në një sesion të këshillit të grave të vendeve socialiste demokratike të sapombajtur në Moskë. Është gjithashtu e mundur që megjithëse nuk është përmendur, Hoxha të ketë marrë pjesë në takimin e vendeve të Kominform në Hungari.

Ambasadori francez në Moskë nuk ishte në gjendje të konfirmonte zhurmat por vizitën e Hoxhës dhe ambasadori shqiptar në Moskë ka mohuar të ketë pasur vizitë. Ndërkohë një raport nga Londra për gazetën greke “To Vima” thoshte sa më poshtë: Një raportim i besueshëm thotë se subjekti Hoxha po negocion me jugosllavët daljen nga Kominform dhe rinisjen e miqësisë së vjetër me Titon. Një lajm nga Parisi për gazetën greke Akropolis” më 15 nëntor 1949, Kominform ka akuzuar subjektin për titizëm. Kjo akuza e çuditi atë pasi konsiderohej si i preferuari i Kremlinit.

Por indinjata ndaj Moskës është e manifestuar në Shqipëri. Subjekti, megjithëse e përçmon Titon tani nuk konsiderohet më si i preferuar. Paralajmërimet e para për të nga Moska erdhën kur iu kërkua ndihmë për përforcimin e guerrilasve komunistë të Markos në Greqi dhe u akuzua për neglizhencë dhe mendjengushtësi për herë të parë në jetën e tij. Më vonë subjekti mori një tjetër paralajmërim, kur u urdhërua të dilte para udhëheqësve të Kominform në Moskë.

Por ai nuk iu bind urdhrave të Moskës dhe pranoi ftesën e Titos për të ardhur në Jugosllavi, për të diskutuar çështje se blerje e magnezit, plumbit dhe fosforit. Disa ditë më parë subjekti u takua me Mosa Pijade, i cili kishte ardhur në Tiranë me porosi nga Tito. Në këtë takim Pijade propozoi rihapjen e kufijve Shqipëri-Jugosllavi, rinisjen e marrëdhënieve tregtare, dhe një takim Hoxha-Tito në një pikë në kufirin mes dy vendeve.

Kur Moska u informua për këto propozime, Vishinski i cili ndodhej në asemblenë e OKB në Nju Jork, u takua privatisht me përfaqësuesin jugosllav atje Kardejl, dhe ditën tjetër nisën fishekzjarrët. Një telegram u dërgua nga Moska në Tiranë ku Kremlini akuzonte subjektin si tradhtar të komunizmit dhe i kërkonte të tërhiqej menjëherë nga pozita e tij si komandant i ushtrisë së Shqipërisë dhe të zëvendësohej me dikë tjetër. Por subjekti nuk kishte dëshirë të dorëhiqej dhe me anë të përfaqësuesit tëtij iu përgjigj Moskës se gjithmonë kishte qenë besnik ndaj demokracisë së popullit dhe ishte i gatshëm të pendohej. Situata qëndron kështu dhe aktualisht.

Eliminimi i Ballukut

Më 28 dhjetor 1952 Radio-Beogradi njoftoi se me eliminimin e Beqir Ballukut, tashmë nga komiteti qendror i partisë komuniste të Shqipërisë prej kohës së luftës mbetet vetëm subjekti Enver Hoxha. Në një artikull të publikuar nga Pravda në 30 mars 1953 Hoxha akuzon fuqitë perëndimore dhe Jugosllavinë se kanë si qëllim të sulmojnë Shqipërinë dhe ta ndajnë vendin mes tyre.

Artikulli me shumë gjasa është me urdhër të Moskës dhe Hoxha mund të mos jetë autori i tij, por Pravda e ka praktikë të sajën parafabrikimin e komenteve. Aty thuhet se Bashkimi Sovjetik dhe demokracitë e tjera popullore janë miq të vërtetë të Shqipërisë, dhe kjo do të thotë se BRSS është i shqetësuar se agjentët e tij në Shqipëri mund të mos jenë të aftë të qëndrojnë në pushtet. Kjo është pjesë e intensifikimit të vigjilencës kundër armiqve të brendshëm që përmenden në artikull.

17 tetor 1951

Gjendja aktuale e operacionit

Që prej diskutimit të fundit mbi operacionin në departamentin e Shtetit më 6 shtator, kanë ndodhur ndryshimet e mëposhtme:

Infiltrimet:

10 agjentë të tjerë janë infiltruar në vend dhe bashkë me ta bëhet tre grupe operative në Shqipëri. Secili prej grupe ka një operator radio dhe për herë të parë janë bërë të mundura kontaktet me agjentët në terren. Edhe një grup i katërt i lëshuar në verë mund të jetë aktiv, por nuk kemi marrë komunikime prej tyre që prej infiltrimit.

Propaganda

Radio klandestine Zëri i Shqipërisë së Lirë ka nisur transmetimet prej 15 shtatorit 1951. Raportimet paraprake tregojnë se transmetimet po dëgjohen dhe kapja është e mirë nga aparatet shqiptare.

Lëshimi i fletushkave

Më 13 shtator Hasan Dosti, kreu i Komiteti shqiptar të emigracionit, i dërgoi një telegram komercial Enver Hoxhës ku i ofronte ndihmë shqiptarëve të varfëruar, në formë ushqimi, veshjesh dhe ilaçe, të cilat vijnë nga një grup ndërkombëtar i paanshëm. Por Hoxha nuk i dha rëndësi telegramit dhe refuzoi asistencën, prandaj 30.000 thasë me miell po përgatiten për t’u lëshuar me avion në Shqipëri para fundit të vitit. Brenda thasëve do të ketë fletushka me simbolet e organizatës shqiptare të emigracionit Komitetit Kombëtar Shqipëria e Lirë, ku do të paralajmërohet kundër njoftimeve të qeverisë shqiptare se ushqimet janë të helmuara, si dhe do të ketë tekstin e telegramit të Dostit për Hoxhën.

Lëshime të tjera mallrash për propagandë janë në fazën e planifikimit. Jemi duke testuar parashuta të vogla dhe kontenierë të posaçëm për këto lëshime. Kontenierët do të mbushen me mbajtëse metalike ku do të ketë sende të vogla si gjilpëra, pe, thika dhe sende të tjera që gjenden me vështirësi në Shqipëri. Një tjetër fazë e programit është lëshimi i gjilpërave si shenjë mbështetjeje e Komitetit ndaj popullit shqiptar. Teksti i broshurave do të ketë gjithashtu telegramin e Dostit dhe do të përsërisë vendosmërinë e Komitetit për të sjell ndihma në Shqipëri, megjithë faktin se Hoxha i refuzon ato.

Pika diskutimi

Për vazhdimin e mëtejshëm është e rëndësishme të merren garanci publike për integritetin territorial të Shqipërisë nga Greqia dhe Jugosllavia. Zyrtarët e departamentit duhet të këshillojnë kolegët britanikë për anën e tyre të operacionit, pasi në komunikimet e fundit duket se ata ritmet aktuale të operacionit do t’i ruajnë vetëm për vitin 1952.

Me mbylljen e aktiviteteve të planifikuara ne besojmë se operacioni ose duhet të reduktohet, ose të përqendrohet tërësisht në objektivin e përmbysjes së regjimit të Hoxhës. Ky subjekt do të diskutohet në takimin e radhës në Londër mes zv. kreut të CIA dhe përfaqësuesve të inteligjencës britanike SIS, që është parashikuar të mbahet më 22 tetor.

Aktualisht qëndrimi ynë është kontradiktor me atë britanik, pasi besojmë se nuk është ende koha për të programuar operacionin përtej vitit 1952, deri sa operacioni BGFIEND të ketë arritur objektivat aktuale. Ne gjithsesi kemin plan përshkallëzimin e aktiviteteve për arritjen e vendosjes së minimumit prej 50 agjentësh në Shqipëri. Ne e dimë nga eksperienca se britanikët do të bëjnë çdo vit rishikim të planeve të projektit, por pa ndryshime të konsiderueshme të objektivave.

Përjashta një shi i ftohtë sikur e kishte ftohur më shumë atmosferën në atë makinë ushtarake që me zor merrte të përpjetat e asaj rruge të lodhur që mbaronte te Qafa e të Vdekurve afër një humnere.

TREGIM NGA LEK GJOKAJ

Nik Vladi shikonte i trishtuar tre viktimat e radhës që pa dalë as në gjykim po shkonin për ti pushkatuar. Një trishtim i shkonte dhe vinte nëpër ndjenja kur shikonte fytyrën e njërit prej tyre që akoma s’i kishte mbushe të shtatëmbëdhjetat. Heshtja e varrit qëndronte pezull në atë natë dimri ku drita e mëngjesit me zor po mundohej të dilte.
– Oh zot! Ishalla prishet kjo makinë mortjeje që pothuajse çdo muaj ngjitej në këtë të përpjetë, nuk dua të vras fëmijë, djalli e marrtë këtë komunizëm.
Si arritën afër vendit të pushkatimit i zbritën të lidhur në pranga dhe i nisën në të përpjetë të kodrës. Poshtë humnerës së thepisur dëgjohej vajtimi i zakonshim i lumit,i vetmi deshmitar i përjetshëm i të pushkatuarve. Iu dhanë lopatat që të hapnin varrin e përbashkët.
Agimi një shok shkolle i Nikës i hodhi një vështrim tërë inat dhe iu afrua afër veshit duke i pëshpëritur me të madhe.
– Po të dhimbsen armiqtë e popullit, të gjithë në plumb do ti çojë kjo Parti, kulakët e dreqit.
Nika nuk bëri zë. I hodhi një vështrim tërë inat dhe u nis drejt të dënuarve.
– Ku po shkon o Nikë?
– T’iu heq prangat se me duar të lidhura do të vonojnë shumë të hapin varrin dhe është gjynah ti pushkatojmë ashtu.
– Jo, jo ktheu të thashë.

Ashtu të vuajnë minutat e fundit të jetës maskarenjtë e komunizmit…
– Eshtë gjynah o të vrafte zoti!
Ha ha ha! – qeshi me të madhe Agimi, – ku është zoti o Nik, apo ka ardhë andej nga fshati juaj? !… Nik Vladi nuk u ndal. Shkoi tek ata dhe nisi t’iu hiqte prangat kur dëgjoi një krismë dhe një fishek i fluturoi afër tij. Ktheu kokën kur pa se shokët e tij ishin ulur në pozicion luftimi dhe i thirrën me forcë.
– Mos ia hiq prangat se do të vrasim dhe ty bashkë me ta se na ikin dhe ec të gjejmë vrimë ku të futemi.
Nika u step disi dhe nisi t’iu flasë me zë të lehte të treve të cilët e vështruan tërë dhembshuri në minutat e fundit të jetës me shpresë të kotë se ndoshta shpëtonin.
– Më vjen keq, por… nuk mundem. Ju do te vdisni pa dalë dielli, ndaj kur unë t’i afrohem atyre, kush të mundet të hidhet në humnerë, të vdekur se të vdekur jeni provojeni fatin e fundit.
– Në rregull! – bërtiti Nika me të madhe dhe u nis drej togës së pushkatimit, – mos qëlloni se nuk po i zgjidh.
Sa hap e mbyll sytë u dëgjua një zë korbi që u bashkua me krismat e panumërta që u lëshuan drejt tyre.

Një mjergull e hollë si me porosi erdhi dhe në atë majë mali çdo gjë e mbuloi trishtimi. Më pas ra një heshtje varri,
Agimi e rimbushi pushkën dhe u nis drejt të pushkatuarve. Kur u afrua afër gropës të mbushur tërë gjak, mes rënkimeve të të vrarëve që jepnin shpirt nisi të qëllojë përsëri kur në një moment u shtang. Në gropë ishin vetëm dy veta. Hodhi një vështrim habie dhe iu bërtiti me forcë shokëve.
– Ejani shpejt, ejani shpejt.
Toga e pushkatimit iu afrua varrit ku trupat e dy të vrarëve me një shenjë lutjeje për jetë kishin vdekur me sy të hapur. Nika i shikoje tërë dhembshuri dhe shau vehten se pse dreqin kishte zgjedhur atë zanat.
– Më mirë bari në fshat se sa të pushkatosh njerëz, – i foli vehtes, – por është tepër vonë sepse nuk ka më kthim prapa. Çdo pendesë, dhimbje për kulaket apo kthim prapa shpërblehet me një plumb pas koke.
Ashtu duke menduar dëgjoi një zë si thikë pas koke.- Luaj vendit or dreq, ta kërkojme kulakun se na ka ikur.
Iu afruan humnerës por ajo ishte shumë e thepisur sa të tërëve iu morën mendët.
– Nga na iku! – bërtiste tëri inat dhe ironi Agimi, – apo e mori zoti yt Nik Vladi!
– Mbylle gojen, maskara me kë tallesh ti!
– Me zotin tënd, por mos u mërzit një ditë do të të kem edhe ty në vend të tyre.
Nika i inatosur mbushi pushkën dhe i bërtiti me të madhe.
– Mos luaj o Agim Karadaku! Në djall do shkosh dhe ti!
– Mosss Nikë, më fal, mos më qëllo, të hëngsha m…,po bëja shaka, jemi shokë shkolle e pune.
Shokët e tjerë iu afruan dhe e qetësuan situatën. Si ra një paqe e lehtë mbuluan të vraret dhe u nisën në kërkim të të tretit që as vetë nuk e dinin se nga kishte ikur.
Nika kaloi nga Shtegu i Dhive. Pas një shkurreje shikoi një njeri që dridhej. Iu afrua, kur pa vocërrakun që në momentin e pushkatimit ishte hedhur në humnerë.
– Mos më vrit të lutem, jam djalë i vetëm pas nëntë motrave…
– Jo, jo nuk do të vras!
Nika iu afrua dhe i hoqi prangat.
– Rri këtu sa të bjerë nata pastaj kalo lumin dhe pas atij mali do të arrish në Selitë ku në të majtë të Lakut të Krojit është një fshat dhe ka një kullë të madhe. Eshtë e Bushpepajve aty shko dhe thuaj se më ka dërgu Niku i dajës Zef. Merr njërin nga djemtë e tyre dhe nisu për Lurë. Atje do të të ndihmojnë dhe ik nga Shqipëria. Në rregull!
– Po po! – foli me gjysëm zëri Mark Gega që dridhej nga të ftohtit dhe nga frika . U nis pa marrun frymë drejt një kaçubeje të madhe që as ujku nuk kishte mundësi të hynte…
Hapja e derës së kafes bëri që Nik Vladi të kthente kokën pas. Nga larg dalloi një burrë disi të shëndoshë që po afrohej drejt tij tavolines ku po rrinte me Gjonin.
Si jeni !- i përshëndeti ai shqip.
– Mirë, – ja ktheu Gjoni.
– Gjon cfarë kemi ndonjë të re?
– Asgjë për tu shënuar. Po pret ndokënd apo do ulesh me ne.
– Jo askënd, po ulem.
– Çfarë do të pish.
– Një kafe.
– Çfarë kafje?
– Ekspres!
– Sigurisht, kjo është një kafe e fortë, kafe për ne shqiptarët që mijëra vjet kemi luftuar me vdekjen e prapë gjallë jemi.
Hynë ngadalë mbrenda kafes e u ulën.
Si vështruan njeri-tjetrin në sy një habi u qëndronte të dyve pezull.
– Ke kohë në Florida? – theu heshtjen Marku.
– Nja dy vjet.
– Si ka mundësi që nuk të kam parë? Këtu e pin kafen?
– Rrallë shumë rrallë sepse këtu vijnë ca shqiptarë nga ato që duan të zgjidhin hallin e politikës shqiptare pas rrëzimit të diktaturës komuniste ku një pjesë e baballarëve të tyre i kanë lyer duart me gjak.
– Pse ti nuk i do shqiptaret?
– Eh more bir, si nuk i dua a jam edhe unë shqiptar? A nuk duhet ta dua vetëvehten por koha që shkoi na ka
lënë shumë probleme .
– E di ishte kohë e tmerrshme, komunizmi që e përgjaku Shqipërinë e ndërroi shumë edhe shqiptarin.
– Po ti si quhesh? – s’iu durua Nikës dhe e pyeti me një frymë.
– Mark.
– Ta gëzosh.
– Faleminderit.
– Mark kush?
– Mark Gega. Po ty sikur të kam parë diku.
– Ndoshta.
– Ç’farë ke punuar në Shqipëri?
– Vrasës!
– Ç’farë?
– Pushkatar. Vrisja njerëz me gjyq e pa gjyq.
Mooosss! – bërtiti Marku me të madhe ti je ai që më ke shpëtuar jetën kur më pushkatuan dajën dhe axhën
tek Shtegu i Dhive, oh zot kot s’kanë thanë se mali me malin nuk takohen ndërsa njeriu me njeriun po…
Kur nata e zezë pus mbuloi tërë bjeshkën Marku duke u dridhur nga të ftohtit doli nga kaçubja dhe u nis drejt lumit. Si piu ujë mirë e mirë hyri në të dhe kaloi në anën tjetër.

U ngjit ngadalë në majë të malit dhe sa kaloi Lakun e Kroit shikoi një dritë të lodhur që vinte nga kulla që i kishte thënë polici.

Duke ecur tërë frikë u nis drejt kullës.
– Si t’ia them! – nisi të belbëzojë me vehte, – më dërgoi
Zefi i dajës dhe…
Pa e ditur kishte arritur para derës shekullore të kullës ku një kryq i gdhendur sikur ia treti frikën. Iu afrua afër dhe trokiti në derë.
– A doni miq o burra.
– Mirësevjen dhe mirë se të pruni zoti!
Një plak i Bushpepajve me krenarinë e bjeshkëve hapi ngadalë derën me një kandil të vogël të ndezur në dorë.
– Eja ore bir mbrenda se qenke bërë si lugat.
– A keni besë se…
– Bushpepajt s’kanë pre askënd në besë tash sa shekuj e jo të presin një fëmi.
– Faleminderit në besën tuaj dhe të zotit.
U ul në krye të oxhakut në një post deleje. Ngrohtësia e shtëpisë e bëri ta merrte vehten. Si i bënë një kafe, i sollën për të larë duart dhe e ulën në sofër për të ngrënë.
– Ç’e mirë të solli në këtë natë në mes të bjeshkëve e të ujqve.
– Më ka dërguar një njeriu juaj, më tha t’iu them se ishte djali i dajës Zef dhe të më dërgoni sa më shpejt në Lurë.
Si mesoi hallin e tij, plaku i Bushpepajve mori pushkën dhe bashkë me djalin e tij dhe Markun u nisën nëpër natë për në Lurë…
– Po në Lurë ku shkove? – e ndërpreu Markun Nika.
– Nuk e di emrin, mbiemrin më duket e kishte Vladi, por… Si kaluan Kurbneshin dhe u nisën luginës së Krejës për në Lurë një kokrrizë bore ia nisi të binte. I ftohti mundohej të na lodhte por malësorët gjithmonë e kishin trembur të ftohtin dhe armikun. Pak pa dalë drita arritëm në një fshat të Lurës.
– O i zoti i shtëpisë, – bërtiti plaku i Bushpepajve, – a doni miq.
– Eja dhe mirë se ju pruni zoti në këtë natë me borë që edhe vetë nata lodhet dhe kërkon ndonjë shpellë të rrije disi ma ngrohtë.
Si hynë mbrenda i zoti i shtëpisë iu lëshoi kutinë e duhanit. Pa vonaur shumë erdhi një grua e vogël por me një fytyrë të rreshkur dhe na solli katër kafe.
– Ç’farë e mire të solli kaq herët or mik? Na e kena ndarë ditën për dasmën e vajzes, a mos jeni penduar?
– Jo ore i pari i Vladit, tjetër hall më ka sjellë sonte ndaj kam marrë edhe dhandrin tand me vehte. Unë e di Kanunin por kur hyn besa e burrit dhe e zotit kanuni gjithmonë thotë je në rregull.
– Po more, vazhdo, si e keni hallin.
Plaku i Bushpepajve nisi të flasë ngadalë dhe i tregoi fill e për pe historinë e këtij fatkeqi.
Si hëngrën mëngjesin lanë Markun aty dhe u nisën nga kishin ardhur…
– Mark! – ia ndërpreu kujtimet Nika, – gëzohem që je gjallë, ajo ish një ëndërr e keqe që na lodhi shumë.
– Ajo ishte jeta ime që falë teje dhe besës së shqiptarit që sot nuk jam në gropë si daja dhe axha por kam familje dhe fisi i Gegajve ka pesë djem.
– I paç me jetë.
– Faleminderit, por zoti i madh të solli ty këtu sepse kam kërkuar shumë në Shqipëri dhe e di se ka vdekë plaku zemërmirë dhe i besës i Bushpepajve por nuk di asgjë për plakun e Vladit e as për një djalë nga Kacorri i cili për të më shpëtuar mua, u arratisëm bashkë.
– Edhe plaku i Vladit ka shumë vite që ka vdekur…
– Ashtu? – tha me keqardhje, – ku e di ti?
– Sepse ishte babai im!
Marku iu hodh në qafë dhe niste të qante. Lotët nuk i ndalonte dot saqë të gjithë kthyen kokën të shikojnë se
ç’farë po ndodhte.
– Qetësou sepse jeta kështu është, me lindje, dashuri, të papritura, vdekje trishtim.
– E di por nuk do ta kisha besuar kurrë që në Florida do të takohesha me ty pas pushkatimit, që ti më dërgove tek gjaku yt për të më shpëtuar. Por jeta është jetë që duhet jetur, ndaj jetoj me dhimbje në shpirt që për faj të një diktatori komunist për shumë vite shqiptarët nuk e shijuan dot jetën dhe mijëra të tjerë i vranë.
Jashtë një erë e lehtë u duk jo vetën si dëshmitar i këtij takimi por sikur edhe asaj iu rrënqeth trupi nga kjo histori e dhimbje jete.

Lek Gjoka
Marre nga libri me tregime
“Përroi i Djallit”
Tiranë 2013