Histori

Në hyrje të Pogradecit, rruga merr përpjetën drejt kalasë së qytetit. Shtegu i ngushtë, hera-herës bëhet i rrezikshëm, aq sa është e vështirë të thuash se kur mund të jetë mirëmbajtur për herë të fundit.

Pamja që ofron pjesa më e lartë është e jashtëzakonshme. Poshtë liqeni shkrihet ëmbël me qytetin, ndërsa nga pas, gjelbërimi është ana tjetër e medaljes.

Dukshëm, këtu shkrihen bashkë natyra dhe historia. E nëse natyra ka ruajtur elementët e saj, gjurmët e historisë duken të fjetura.

“Në këtë kala, që daton diku në shekujt e V-të dhe të IV-t para Erës sonë, ka rrënjët një nga qytetet më të bukura në Shqipëri: Pogradeci, apo Enkelana, qyteti i lashtë ilir, siç e kanë identifikuar arkeologë dhe studiues”.

Liqeni Lyhnid, siç quhej në lashtësi liqeni i Ohrit, mbante në rrethinat e tij shumë qytete antike ilire. Lynkestët, Enkelejtë, Dasaretët do të ishin zotërit vendas të këtyre qytetërimeve.

Historianët antikë, mes të cilëve edhe Polibi, përmendin Bojojën, Sationën, Kerakën, Lyhnidin e Enkelanën.

Kjo e fundit ishte kryeqendra e Enkelejve, që njihen më së shumti gjatë mbretërimit të Mbretit ilir Bardhyl, e më pas djalit të tij, Klitit. Arkeologu i mirënjohur, Skënder Anamali, e identifikoi në këto anë qytetin e Enkelanës, edhe pse sot asgjë nuk tregon vlerën e vërtetë të këtij vendi.

Mbreti i madh i Enkelejve, Bardhyli, gjatë fillimit të shekullit të IV-t para Erës sonë mundi të krijonte një perandori të fuqishme, duke thyer shumë mbretër maqedonas e duke i detyruar t’i paguanin edhe haraçe, filluar nga Mbreti Amynta, Aleksandri i dytë, dhe Perdika i tretë. Të gjithë u thyen nga Bardhyli.

Pas një periudhe të gjatë me dominim total, në mesin e shekullit të IV-t para Erës sonë, Bardhyli 90-vjeçar do të përplasej në një betejë të ashpër me Filipin e dytë të Maqedonisë.

Edhe pse ky i fundit mundi të fitonte, pësoi aq shumë humbje, sa e pati të pamundur të ndiqte kundërshtarët ilirë.

Perandoria e Enkelejve ra pas vdekjes së Bardhylit, por ajo mundi të rimëkëmbej disi nga djali i tij, Kliti. Pas rënies edhe të këtij të fundit, Mbretëria e Enkelejve e humbi rëndësinë, por nuk u shua. Në këto vise do të dukej fisi tjetër ilir i Dasaretëve.

Këta të fundit mendohet se i dhanë përforcime të reja kalasë së Enkelanës, e cila ka të dhëna se është restauruar edhe gjatë periudhës së dyndjeve barbare në shekullin e IV-t, edhe para dyndjeve sllave të fundit të shekullit të VI e atë të VII.

Qyteti, që deri në atë kohë ishte i vendosur në kala, nisi të zhvendosej nëpër kodra, e në shekujt në vazhdim do të zbriste poshtë, në rrëzë të kalasë, ku ngadalë do të merrte formë, përmes një toponimi sllav, Pogba Grada, që do të thoshte nënqytet. Pra, qyteti i ri ngrihej nën këmbët e qytetit të vjetër të Enkelanës.

“Askush nuk e mban mend saktësisht, se kur janë kryer gërmimet e fundit në këtë kala, ashtu siç është e vështirë të thuhet sesa kohë ka kaluar, që prej ndërhyrjeve të fundit restauruese.

Ajo që duket është se, bimësia dhe erozioni po mbulojnë edhe atë pjesë muresh, që është mbi sipërfaqe”.

Në gërmimet e kryera më se 40 vite më parë, nga arkeologu Skënder Anamali, kanë dalë në dritë mjaft objekte, siç përshkruan edhe Ndoc Kolë Kodheli, në vëzhgimet dhe studimet e tij për këtë kala. Mes tyre: maja shigjetash, enë të ndryshme, kupa, karfica, grepa, fragmente qeramikash e shumëçka tjetër, që tregojnë vlerën dhe identitetin e vërtetë të këtij qyteti.

Ndryshe nga sot, ku gjithçka duket e braktisur si mos më keq. Ende nën dhè prehen fragmente të shumta muresh, që presin të gërmohen siç duhet. Sot, në sipërfaqe dallohet vetëm një majë, kalaja është nëntokë.

“Gjetjet arkeologjike këtu kanë qenë të shumta, ndërsa sot flenë, ose janë bërë pasuri për kërkuesit e gërmuesit e jashtëligjshëm”.

Të orientohesh sot është e pamundur. Gjurma e parë dhe e fundit, që tregon e flet për Enkelanën, është shumë poshtë: një tabelë e thjeshtë, që duket si një formë për të larë gojën strukturat përkatëse.

Gjithçka tjetër po zhduket, e jo thjesht mure pa vlerë, por rrënjët identitare, që shkojnë përtej thjesht një qyteti. Kalaja i rezistoi maqedonasve, romakëve, bizantinëve, barbarëve, sllavëve, por mesa duket nuk po mundet t’i mbijetojë braktisjes aktuale, që ka sy e veshë për gjithçka, përveç monumenteve të historisë e kulturës.

Monumente të shumta të zonës së Pogradecit, Mokrës, Linit, Golikut; varret monumentale ilire të Selcës, sot janë lënë krejtësisht mënjanë.

Duket si një dorë, që kërkon t’i shkatërrojë me një neglizhencë dhe shpërfillje thuajse të frikshme.

E kjo bëhet edhe më e frikshme, kur shikon në krahun tjetër të liqenit, në Lyhnidosin e lashtë apo Ohrin e sotëm, faktin që kalaja ilire e po të njëjtëve zotër; Enkelejve, Dasaretëve e Lynkestëve; duhet të mbajë mbi shpinë identitetin bullgar të imponuar nga vendasit e rinj. E nëse në atë krah po vjedhin identitetin, në këtë krah po e shkatërrojnë, ndërkohë që mund të thithte mijëra turistë, që jo vetëm mund të preknin historinë, por edhe magjinë e liqenit me poezinë, muzikën, pikturën, artin e qytetit të tij.

“Nëse në këtë kala do të ndërhyhej, qyteti vlerëshumtë i Pogradecit do të përfitonte një tjetër vlerë, duke i treguar çdo turisti, jo thjesht bukuritë natyrore, por edhe historinë, nga ku i rrjedhin rrënjët e lashta”. /TCH

Me këto bëma ti je i vetmi në shekullin tonë që, mund të matesh padyshim me të tërë heronjtë e lashtesise.

Marin Barleti (1460 – 1513) historian me përmasa europiane, thuajse bashkombës me heroin, shkruan:
Skënderbeu, i cili e njihte mirë natyren dhe karakterin e Turkut barbar, luftonte me urtësi, zotësi dhe me një egërsi shumë të madhe.

/Legjenda e Shqiponjave

Nga Silvi Bardhi

Dashamir Hysen Kovaçi rikthehet në Shqipëri pas 27 vitesh. Pas më pak se tre dekadash takohemi sërish.

Takimi ynë i parë ishte pak ditë pas lirimit të tij nga burgu në vitin 1991. Isha 9 vjeçe. Ai hyri në familjen tonë, i buzëqeshur, i pashëm, me plot mall e krenari.

Dashi, në saj të afërsisë së gjakut me nënën time, gjeti ngrohtësinë e munguar të njerëzve me të cilët u rrit e thuri ëndrra, por që regjimi komunist ua shoi si dritën e diellit pas eklipsit, me persekutimin, burgosjen dhe varfërinë.

Dashamiri është djali i poetit Bajram Hysen Kovaçit, antikomunist nga Dibra i dënuar nga regjimi me 25 vjet heqje lirie, për agjitacion e propagandë.

Djali i Ifete Kovaçit dhe vëlla i Teuta dhe Arben Kovaçit të cilët u internuan në fshatin e thellë dhe të izoluar të Tiranës, Vrap.

Një familje e shkatërruar psikologjikisht, fizikisht dhe moralisht për shkak të bindjeve kundër regjimit. Dashi ishte talent në pikturë, ëndërr e cila nuk u realizuar kurrë.

Talent i shkëlyqer në pikturë, më i miri, por që sot për të mbetet vetëm kujtim i një të shkuare të trishtë.

Plani për vrasjen e Enver Hoxhës

Dashi, siç e quajmë ne në familje, vuajti 16 vite në burgun e Spaçit, i dënuar pak vite më vonë, pas arrestimit dhe burgosjes së të atit Bajram Kovaçi, poet dhe personalitet i respektuar.

Dashi, djali i madh i familjes Kovaçi, kuptoi në vegjëlinë e tij se sistemi komunist po vriste me vetëdije familjen, ekonominë dhe të ardhmen e tij.

Ndaj më rrëfen sot pas 27 vitesh, arsyen e arrestimit.

Planifikoi të vriste Enver Hoxhën, në 29 Nëntor të vitit 1973. U përgatit fizikisht, ka ushtruar për rreth tre vjet rresht duke menduar gjithçka, me të vetmin synim, eleminimin e diktatorit.

Planin nuk e ndau me askënd, pasi si një familje e persekutuar me babanë të dënuar nga regjimi, ishte i rrethuar nga informatorë të regjimit.

Do të vendoste dinamit në blloqet e betonit ku do të qëndronte dikatori gjatë paradave. Madje edhe një plan B. Do të tentonte të vetëvritej bashkë me diktatorin. Por fatkeqësisht plani i tij dështoi në çastet e fundit nga agjentët e sigurimit.

Në 22 Shkurt të vitit 1974, Dashi u arrestua me akuzën e tentimit të vrasjes së Enver Hoxhës.

Vuajti 16 vite me rradhë, dhunën fizike, rrahjet, tërturat në ngrica e temperatura të larta, tentim-vrasjet në galeritë e minierave, kurthet e “miqve” spiunë brenda burgut, mohimin me detyrim të familjes, arsimimit dhe përbuzjes së rrethit të njerëzve.

Torturat

“Një prej torturave ishte prehja e një shkopi të cilën na e vendosnin në fyt”-tregon Dashi, “e prehnin aq fort sa me të mund të vdisje në vend. E vendosnin në kraharor dhe e lidhnin shtrënguar me majën drejtuar drejt fytit, sa nuk kishe mundësi të ulje kokën, pasi vdekjen e kishe të sigurt.

Na drejtonin kokën nga dielli përvëlues i verës. Shumë tortura. Një tjetër rast, më kërkonin që të arratisesha. Shoku im i burgut e kërkonte me ngulm. Unë i thoja, nuk arratisem, sepse kam nënën, motrën, vëllain në internim. Çfarë do të ndodhë me ta?? Nuk mund të largohesha. Më pas nuk e di si më bindi, dhe përballë meje kisha një kodrinë.

Mendova se zona ishte e pastër. Nuk shihja njeri. Pasi eca pak drejt kodrinës, pash një shkëlqim helmete dhe aty kuptova se ishte kurth për të më vrarë. Shkëlqimi i diellit mbi helmetë më shpëtoi jetën për të disatën herë brenda burgut”, më rrëfen me qetësi.

“Kam vizituar Shtëpinë e Gjetheve, më thotë. Kam parë emrin tim dhe të babait tim në shumë emra të përnjekurve politikë. Kam vënë re edhe një Piramidë e cila ilustronte qeverinë e asaj kohe.

Vura re se piramida në majë të saj kishte Enver Hoxhën, si drejtues i shtetit në atë kohë. Enver Hoxha nuk duhej të ilustrohet edhe sot në majë të asaj piramide, atje në Shtëpinë e Gjetheve, Piramida e tij duhet të jetë e përmbysur”, rrëfen i indinjuar.

Kujtimet në vegjëli me Dashin

Mbaj mend takimin tonë të parë. Isha 9 vjeç dhe ende nuk kisha kuptuar se ç’po ndodhte me sistemin komunist. Në familjen tonë nuk u mbajt kurrë busti i bardhë prej gëlqere e diktatorit, asnjë foto e tij, asnjë libër me kopertinë të kuqe, asnjë shenjë që identifikonte politikën e kohës, përveç orendive shtëpiake të cilat ngjasonin në çdo familje, me kurime modeste nga duart e arta të babait tim.

Kjo derë ishte e hapur për njeriun i cili simbolizoi në sytë e mi, si fëmi, sakrificën, durimin, vuajtjen, dhe mënçurinë.

Dashi doli nga ajo derë e burgut që i mori jetën, rininë, familjen dhe të ardhmen, me njohuri të shkëlyqera në 9 gjuhë të huaja.

U rikthye i buzëqeshur, madje edhe sot buzëqeshja e tij nuk ka humbur.

E habitshme, por e vërteta është kjo. Sot Dashi është rikthyer në Shqipëri, pas një qëndrimi të gjatë mbi dy dekada në Shtetet e Bashkuara të Amerikës.

Me dëshirën për të jetuar dhe kontribuuar në atdhe më rrefeu një tjetër pasion të fshehur të tij, natyrën. Dhe mbi këtë rrëfim unë e përlotur pata kënaqësi të bisedonim gjatë…

Nga Marin Mema

Në Shqipëri u bë 20 e kusur vite që flitet për varfërinë, me politikanë që akuzojnë njëri tjetrin, që çirren, e bëhen idhtarë të të pamundurve vetëm kur zbresin nga pushteti. Pikërisht këtu qëndron thelbi. Askush nuk kujtohet për njerëzit e thjeshtë sa herë fundshpinën e ka ngrohtë në poltronë, por vetëm kur ata i duhen për vota e për t’u rikthyer në pushtet. Shikoni me kujdes kush janë më të zellshmit në çështje të tilla, ata që janë nginjur, që kanë mundësi ekonomike për të ndihmuar, por kurrë s’ndihmojnë. Janë ata që nuk kanë bërë kurrë njëherë këpucët me baltë, e që palltot, xhaketat e takat e larta u kushtojnë sa të ardhurat pesë vjeçare të familjeve normale shqiptare.

E sigurisht shumica e tyre nuk janë pasuruar nga puna e ndershme kjo ndoshta është pjesa më e lehtë për tu kuptuar dhe më e dhimbshmja për t’u pranuar. Më e lehta sepse pavarësisht historive të ndryshme, në një pikë të gjithë bashkohen, paratë apo pasuritë e patundshme u kanë mbirë nga hiçi dikujt përmes dhuratave, dikujt përmes konsulencave e zyrave juridike, e dikujt prej “aftësive” në organizmat ndërkombëtare apo në biznes. Thuajse të gjithë pasanikët e parlamentin kanë patur një fat të tillë.

E më pas pjesa më e vështirë për t’u pranuar është se ky takëm nuk do t’ja dijë për asgjë, e në të njëjtën kohë të shet broçkulla e teatro sikur po mbrojnë kauza që lidhen me ekonominë e shqiptarëve. Sa turp, sa e pështirë dhe e ndyrë , kur në opozitë përdoret një maskë, ndërsa në pushtet fytyra e vërtetë. Këtë dyfytyrsi nuk është e vështirë ta dallosh, sepse ata janë gjithmonë të parët ne rreshtin e të prekurve, e atyre që qajnë e mërmërijnë për problemet sociale, por që vetë jetojnë në luksin e parave të grabitura, e fondeve të përvetësuara.

Në fund asgjë nuk ndryshon. Këta rizgjidhen të emëruar nga kryetarët, ndërsa shqiptarët shohin qeverinë e dikurshme t’u thotë sesi do t’i shpëtojë e ndërtojë një të ardhme më të mirë. Ironike apo jo, ky është realiteti, kjo është Shqipëria, këta janë të fryrët që na drejtojnë, e këta jemi ne që vazhdojmë e vazhdojmë e vazhdojmë t’u besojmë, pa i zënë kurrë me kërbaç siç në fakt do të duhej.

Nga Aurenc Bebja*, Francë

Gazeta franceze, “Journal des débats politiques”, ka botuar, të mërkurën e 7 majit 1913, në faqen n°2, një shkrim në lidhje me intervistën e patriotit shqiptar, Isa Boletini, dhënë në Londër për prestigjiozen “Daily Telegraph”.

Si e përshkruanin perëndimorët atdhetarin shqiptar? Çfarë ka shprehur ai për median britanike? Në vijim, do të gjeni tekstin e plotë, të sjellë në shqip nga Aurenc Bebja – Blogu “Dars (Klos), Mat – Albania”:

Isa Boletini dhe problemi shqiptar

Isa Boletini, patrioti shqiptar, armiku i betuar i serbëve dhe grekëve, dhe nesër, nëse është e nevojshme, kundërshtari i pamëshirshëm i një ndërhyrje austro-italiane në vendin e tij, ndodhet në këtë moment në Londër.

Një gazetar i Daily Telegraph ka bërë me të një intervistë interesante; Isa Boletini vë në dukje meritat e ish-regjimit turk. Abdul Hamidi i vlerësonte shqiptarët.

Në vitin 1902, ai e thirri Isa Boletinin në Kostandinopojë dhe e vendosi atë në krye të gardës së tij duke i vënë titullin Bej.

Isa Boletini qëndroi në Kostandinopojë për katër vjet dhe pastaj u kthye në Shqipëri. Ai jetonte që prej tre vitesh në afërsi të Mitrovicës, kur filloi Revolucioni Xhonturk.

Shqiptarët në 1908 kërkuan “Kushtetutën”, por Isa Boletini, që nga ai moment, u tregua i shqetësuar. Xhonturqit, të vetëdijshëm për ndjenjat e atij lideri, kërkuan ta shtypnin atë. Xhavit Pasha e sulmoi atë papritur me trupat që kishte në dispozicionin e tij.

Por Isa Boletini mundi të shpëtojë, megjithëse me një dëmtim të rëndë në shpatull. I larguar nga Mitrovica, Isa Boletini u tërhoq në Pejë, dhe më pas u strehua pranë Malësorëve të Gjakovës.

Atje, ai organizoi një rezistencë serioze. U zhvilluan luftime ku turqit u rrahën.

Ngjarjet e pranverës së vitit 1909 detyruan kthimin e trupave turke në Kostandinopojë, por vitin e ardhshëm një ushtri turke u kthye në Shqipëri për të dënuar rebelët. Isa Boletini, i mundur në Kaçanik, në vend se të dorëzohej, u strehua në Mal të Zi.

Një vit më pas, në krye të trupave të tij, Isa Boletini hyri në Pejë, Gjakovë, Prishtinë dhe Shkup : “Kështu, unë kisha arritur qëllimin e përpjekjeve të mia, ekzistencën e Shqipërisë, e kërcënuar nga xhonturqit. Ne ishim duke përfunduar një marrëveshje me Ahmet Muhtar Pashën kur shpërtheu lufta aleatëve.”

Isa Boletini gjendet aktualisht në Londër për të mbrojtur çështjen e pavarësisë së Shqipërisë pranë Fuqive të Mëdha.

Isa Boletini nuk i pranon kufijtë e vendosur për Shqipërinë nga Konferenca e Londrës.

Shqiptarët kurrë nuk do të pranojnë sundimin serb. Ata nuk e pranojnë parimin e hekurudhës komerciale (tregtare) që i është dhënë Serbisë: “Gjithë jetën time, deri në çlirim apo në vdekje, unë do të luftoj serbët, grekët, malazezët, italianët, austriakët.”

Duke thënë këtë, shefi patriot shqiptar shfaqte një agjitacion dhe ekzaltim ekstrem.

 * Burimi: Blogu © Dars (Klos), Mat – Albania

Pëllumb Xhufi

Lufta e Dytë Botërore, ndryshe nga luftrat e mëparshme, në një mënyrë ose në tjetrën e përfshiu të gjithë popullin shqiptar.

Ajo shërbeu si një katalizator i madh social, ku klasat dhe shtresat e ndryshme të shoqërisë shqiptare u diferencuan qartë përballë detyrës imperative të momentit, që ishte lufta kundër pushtuesit nazifashist, për çlirimin dhe rivendosjen e pavarësisë së shtetit shqiptar.

Qysh në orët e në ditët e para të pushtimit, në krah të pushtuesit italian u evidentua qartëgrupimi i kuislingëve dhe i kolaboracionistëve.

Nuk qe një rastësi, që ky grupim përfaqësohej nga pinjollë të bejlerëve, krerëve e bajraktarëve të mëdhenj të jugut e të veriut të Shqipërisë, të asaj klase, që kishte qenë mbështetja kryesore e pushtetit osman dhe më vonë, shkaktare e destabilitetit dhe e dobësisë së shtetit shqiptar në dekadat e para të shek. XX.

Shefqet Vërlaci, Eqrem Libohova, Eqrem bej Vlora, Kadri Cakrani, Qemal Vrioni, Kol Bib Mirakaj, Isa Toska, Preng Previzi, Vizhdan Risilia, Fiqiri Dine, Marka Gjoni, Muharrem Bajraktari, Xhafer Deva, Selim Kaloshi, Halil Alia, Hysni Dema janë disa nga emrat që i gjejmë në top-listën e kolaboracionistëve shqiptarë gjatë Luftës II Botërore.

Këtyre iu bashkuan edhe përfaqësues të veçantë të inteligjencës liberal-konservatore, si Mit’hat Frashëri, Abaz Ermenji, Skënder Muço, Ali Bej Këlcyra, Safet Butka, Bahri Omari, Mustafa Kruja, Koço Kota, Mehdi Frashëri, Lef Nosi, Rexhep Mitrovica, Hasan Dosti, Kolë Tromara, Vasil Andoni.

Disa prej tyre ishin veteranë të Lëvizjes Kombëtare ku kishin përfaqësuar krahun konservator të saj, që pavarësimin e Shqipërisë dhe themelimin e shtetit shqiptar, e kishin parë jo aq shumë si rezultat i mobilizimeve të mëdha popullore, se sa si rezultat i konjukturave e traktativave politike.

Pozicionimin e tyre në krah të pushtuesit, përfaqësuesit e këtij grupimi heterogjen u munduan ta përligjin ideologjikisht me antikomunizmin dhe nacionalizmin e tyre.

Në këtë kuptim, do ia vlente një analizë e sjelljeve dhe e qëndrimeve të elitës së vjetër shqiptare në vitet e Luftës II Botërore, për të parë se ç’qëndron e ç’nuk qëndron në këtë “antikomunizëm” e “nacionalizëm” të pretenduar të tyre.

Nuk mendojmë se duhen përfshirë në këtë analizë ata krerë e bajraktarë krahinash, analfabetë e injorantë, tek të cilët antikomunizmi nuk ishte aspak një qasje ideologjike, por ishte thjesht një qasje pragmatike, që përcaktohej nga bindja se krijimi i një shteti kombëtar modern, do të thoshte fund i pushteteve dhe autoriteteve të trashëguara, fund i strukturave të vjetra politiko-juridike, që bazoheshin kryekëput në izolimin krahinor, në klientelizmin, në mercenarizmin, në analfabetizmin dhe në një folklorizëm primitiv, që akoma në shek. XX e përfaqësonte Shqipërinë me gjakmarrjen dhe kanunin.

Në këtë kuptim, krerët tradicionalë nuk mund të pajtoheshin me ndërtimin e një shteti modern, pak rëndësi kishte nëse bëhej fjalë për një shtet republikan, monarkik apo komunist.

Në fund të fundit, ata patën të njëjtin konflikt si me qeverinë e Ismail Qemalit, ashtu edhe me atë të Princ Vidit, të Ahmet Zogut e të Enver Hoxhës. Ekzistenca e tyre ishte pengesa e fundit për realizimin e shtetit kombëtar, ashtu siç e kishin projektuar Shqipërinë ideologët e nacionalizmit shqiptar, si shtet unitar, si shtet ligjor e si shtet evropian.

Në fakt, një nga arritjet e Luftës Antifashiste ishte zhdukja e pushtetit anakronik e ilegjitim të këtyre krerëve, që u bënë njësh me pushtuesin.

Pëllumb Xhufi

Mbi antikomunistët dhe anglezët

Antikomunistët e vërtetë, pra, duhen kërkuar gjetkë, tek njerëz të mendjes e të penës, si Mustafa Kruja, Patër Anton Arapi, Mithat Frashëri, Skënder Muço, Ali bej Këlcyra me shokë.

Por antikomunizmin e tyre këta nuk arritën ta kolaudonin me atë që ishte prova e zjarrit e momentit historik, duke u angazhuar në luftën antifashiste, siç bënë forcat demokrate e republikane në Itali, Francë e gjetkë në Evropë, të cilat dolën nga lufta me kredenciale po aq të forta sa komunistët falë pjesëmarrjes së tyre në rezistencën antifashiste.

Antikomunistët shqiptarë, të grumbulluar rreth organizatave të “Ballit Kombëtar” e “Legalitetit”, në rastin më të mirë qëndruan në pritje, dhe në rastin më të keq bashkëpunuan me pushtuesin.

Sigurisht, rasti i Mustafa Krujës është një rast ekstrem. Kruja pretendonte se pranoi ta marrë përsipër drejtimin e qeverisë kuislinge në kushtet kur “organizatat komuniste ishin gjallëruar” dhe kur ai e ndjeu si detyrën e vet “shkuljen e komunizmit”.

Por, a thua vërtet të ketë qenë “antikomunizmi” ai që e shtyu Mustafa Krujën të bëhej kryeministër i një prej qeverive kuislinge më të urryera të historisë së Shqipërisë? Ka pak të ngjarë, përderisa në dhjetorin e vitit 1941, kur ai u emërua nga Musolini, komunizmi ishte shumë larg së pushtuari mendjet dhe zëmrat e shqiptarëve, të cilët atë kohë vuanin një të keqe konkrete e të përditshme, që ishte pushtimi fashist.

Pikërisht këtu qëndron thelbi i problemit: Mustafa Kruja ishte një fashist i bindur, dhe për fatin e keq të tij, antikomunizmi i një fashisti ishte krejtësisht jashtë kohe dhe i pavlerë në një kohë kur demokracitë e mëdha, SHBA e Britania e Madhe ishin bashkuar pikërisht me bastionin e komunizmit, BRSS, për të mposhtur fuqitë e boshtit nazifashist.

Diçka më shumë se Mustafa Kruja mund ta luanin kartën e antikomunizmit personalitete si Ali Këlcyra, Abaz Ermenji, Skënder Muço apo edhe vetë Abaz Kupi.

Të bindur, dhe me të drejtë, se aleatët anglo-amerikanë nuk e dëshironin një qeveri komuniste pas luftës, këta e justifikonin inaktivitetin, apo edhe bashkëpunimin e tyre me pushtuesin, me nevojën për të ruajtur të paprekura forcat e tyre, të cilat do t’i përdornin pas largimit të gjermanëve për të mënjanuar ardhjen në pushtet të Frontit Nacional Çlirimtar të drejtuar nga komunistët.

Në 15 shkurt 1944, përfaqësuesi i Ballit Kombëtar, Skënder Muço, i përgjigjej me këto fjalë akuzave të majorit amerikan Kuejl (Quayle) lidhur me bashkëpunimin e BK me gjermanët: “Po, ne jemi vënë në krah të gjermanëve për të mundur komunistët dhe ndikimin e FNÇl: një ditë gjermanët do largohen nga Shqipëria, por kush do t’i largojë komunistët”?

Një arsyetim identik përdorte edhe Abaz Kupi ndaj ushtarakëve të misionit britanik të atashuar pranë tij, kur këta e nxisnin të kryente ndonjë aksion kundër gjermanëve.

Nuk mund të mohohet, se justifikimi i inaktivitetit apo i kolaboracionizmit me nevojën për të luftuar komunizmin, ngjiti sidomos tek disa oficerë të misioneve ushtarake angleze, si J. Amery, D. Smiley, Billy McLean dhe tek ndonjë shef i tyre në Londër e në Kajro.

Këta, siç pohon një tjetër oficer anglez, J. Naar, përveç detyrës për të nxitur sulmet kundër gjermanëve, “punonin edhe për të zbatuar një axhendë anti-partizane e anti-komuniste”.

Në pranverën e vitit 1944, majori britanik, Philip Leak, insistonte se, pavarësisht qëndrimit pritës apo bashkëpunimit të hapur me gjermanët, BK e zogistët duhet të mbështeteshin nga aleatët në vështrim të “një kryengritjeje të përgjithshme në fund të luftës”.

Me nota miratuese, në 19 prill 1944 majori Seymour i raportonte Londrës se Kupi “është duke u përgatitur për luftë civile pas largimit të gjermanëve” (is preparing for Civil War after the Germans leave).

Jo të gjithë oficerët britanikë që vepronin në Shqipëri ishin dakord me politikën e mbështetjes së ballistëve e zogistëve, aq më shumë që tashmë ishte e qartë se ishte shuar çdo shpresë për t’i përfshirë ata në luftime kundër gjermanëve.

Në 7 qershor 1944, majori Watrous e paralajmëronte eprorin e tij në Kajro, Boxshall, se “çdo mbështetje e mëtejshme për Abaz Kupin, me gjasa do t’i shërbente vetëm shpërthimit të luftës civile dhe do t’u krijonte shqetësime operacioneve të partizanëve kundër gjermanëve”. Duhet thënë, se misioni ushtarak amerikan OSS nuk u përfshi në këtë lojë të dyfishtë.

Pasi krijuan bindjen se kush luftonte e kush bashkëpunonte, amerikanët vendosën t’i atashonin misionet e tyre vetëm pranë Shtabit të UNÇl.

Abaz Kupi e Mitat Frashëri, Londër 1949

Kalimi në veri

Gjithsesi, kur Divizioni I kaloi në veri dhe sidomos kur ai u angazhua në luftime të gjata e të përgjakshme për çlirimin e Peshkopisë, Dibrës, Krujës etj., vetë britanikët e atashuar tek Abaz Kupi e krerët e Dibrës, patën rastin të konstatojnë nga afër epërsinë dërrmuese të forcave partizane ndaj atyre “nacionaliste”, tek të cilat më kot shpresuan se “do hidhnin ndonjë pushkë” kundër gjermanëve, e sidomos se do ndalnin ardhjen e komunistëve në pushtet pas luftës.

Luftimet e ashpra mëse dy-mujore të angazhuara prej Divizionit I për çlirimin e Peshkopisë dhe të Dibrës, që ishte lufta e parë frontale që UNÇl përballonte me forcat gjermane, e bindën Londrën përfundimisht se Ushtria Nacional Çlirimtare ishte një forcë e jashtëzakonshme goditëse, se kalimi i Divizionit I në veri nuk kishte qëllim eliminimin e Abaz Kupit dhe nuk bëhej për qëllime të luftës civile, por për çlirimin e qendrave kryesore; jo më kot, pas marrjes së Peshkopisë, anglezët rifilluan furnizimet nga ajri, me armë e pajisje, për forcat partizane.

Dhe së fundi, dalja e Divizionit I në veri, e shoqëruar nga një galvanizim i popullsive të atyre viseve dhe me bashkimin e tyre me formacionet partizane, i bindi përfundimisht anglezët, se Abaz Kupi përbënte një faktor të papërfillshëm dhe se kishte qenë kohë dhe energji e humbur investimi i bërë prej tyre në favor të të ashtuquajturve nacionalistë.

Kishin kaluar plot 10 muaj nga koha kur, në 17 dhjetor 1943, nga Orenja gjenerali Edmund Davies i kishte rekomanduar qendrës për t’u dërguar një paralajmërim të fundit ballistëve e zogistëve, që tashmë bashkëpunonin hapur me pushtuesit gjermanë: “Mendoj se qëndrimi i aleatëve duhet të bëhet publik menjëherë, duke deklaruar fort, se kuislingët, tradhtarët dhe ata që nuk luftojnë kundër gjermanëve do të marrin ndëshkimin që u takon dhe në kohën e duhur nga aleatët.

Shqiptarët e kanë bërë këtë lojë kuislingësh në vazhdimësi me turqit, italianët dhe tani edhe me gjermanët. Ata besojnë se do të bëjnë të njëjtën gjë edhe me aleatët. Prandaj rekomandoj të bëhet një deklaratë e hapur në favor të Frontit Nacional Çlirimtar”.

Kalimi i Divizionit I në Veri dhe përmbysja e madhe që ai solli në frontin e luftës dhe në rikonfigurimin e raportit të forcave, i dha fund shpresës së britanikëve për ta faktorizuar Abaz Kupin dhe krerët e tjerë zogistë si një alternativë serioze ndaj FNÇl. Kështu, në shtator 1944, McLean, Smiley e Amery, oficerët anglezë që mbështetën deri në fund Kupin, shpeshherë edhe duke dizinformuar Londrën për forcën e tij reale, u udhëruan ta braktisin atë dhe të kthehen në atdhe.

Balli, Legaliteti dhe teoria e jug-veriut

Në raportet e misionarëve anglo-amerikanë, organizatat e “Ballit Kombëtar” e të “Legalitetit” emërtohen zakonisht si organizata nacionaliste. Në fakt, Kosova dhe Shqipëria etnike zinin vendin kryesor në propagandën e përditshme të këtyre dy forcave politike.

Mbi të gjitha, këto ishin dy tema, që ata mendonin se u siguronin epërsi në ballafaqimin me kundërshtarin e tyre kryesor, Frontin Antifashist dhe me PK dhe që shpëtonin disi imazhin e tyre të kompromentuar nga bashkëpunimi me gjermanët e me qeverinë kuislinge. Megjithatë, dy oficerë anglezë, Ridell e Hibbert, e vinin seriozisht në pikëpyetje ndershmërinë e tyre, kur raportonin se ballistët e zogistët “vërtet flasin gjithë ditën për nacionalizmin, por vështirë të gjesh në sjelljet e veprimet e tyre edhe shenjën më të vogël të nacionalizmit”.

Nga ana e tij, Julian Amery e ilustron fare mirë se cili ishte koncepti i Abaz Kupit mbi atdheun, mbi patriotizmin dhe mbi vetë historinë e Shqipërisë, kur riprodhon një pohim që Abaz Kupi ia kishte bërë atij në një moment sinqeriteti: “Për njëmijë vjet ne Gegët kemi sunduar mbi Toskët dhe tani, me sa duket, ka ardhur radha e tyre të sundojnë mbi ne”.

Mustafa Kruja

Ky koncept antirilindas dhe antishqiptar, që ekzaltonte armiqësinë mes Veriut e Jugut në një moment kur vendi ishte i pushtuar nga gjermanët, kishte qenë artikuluar qysh herët në nivelin e një platforme ideologjike nga kuislingu Mustafa Kruja. Sejfi Vllamasi, në vitet 1920, e akuzonte Mustafa Krujën si “teoricienin e flaktë të filozofisë idiote të luftës mes Gegëve e Toskëve”.

Për të njëjtën arsye, në 1925, edhe Faik Konica e godiste hidhur ish- dishepullin e Esad Pashës, Mustafa Krujën pra, “një bandit pa skrupull… e spiun i mbaruar…që vazhdon akoma propagandën e tij të vjetër kundër Toskëve. Mustafa Kruja e di se udha më e lehtë për të dobësuar Shqipërinë e për të prishur shtetin është të kallet mosbesim mes Toskëve e Gegëve. Le të shpresojmë se shqiptari s’do bëhet vegël e këtij vagabondi”.

Si për të vërtetuar se ishte vërtet i tillë, në 18 korrik 1944 Mustafa Kruja u drejtoi një thirrje bashkëqytetarëve të tij krutanë për t’u përgatitur për luftë kundër Jugut “komunist” që, sipas tij ishte lëshuar të pushtonte Veriun.“Ne s’kemi shkuar për t’i kërkuar këto bisha në strofkull të vet, atje larg në Toskëri, por sot na kanë ardhë ata te shtëpitë tona… Mos t’i lemë të shkelin vatrat tona e të bëjnë qejf me gratë e vajzat tona”.

Kjo ideologji e përçarjes gjarpëronte, ku më shumë e ku më pak, tek të gjitha rrethet kuislinge të veriut dhe e dha grahmën e fundit të saj, në janar 1945, gjatë kryengritjes së Koplikut kundër qeverisë së Tiranës, të cilën dikush vazhdon ta pagëzojë si kryengritjen e parë antikomuniste në Evropë.

Në traktin e shpërndarë prej organizatorëve të saj, ndër të cilët edhe mjaft ish-funksionarë e milicë fashistë, qeveria e Tiranës nuk sulmohej si qeveri komuniste, por si një qeveri “që ishte thjesht e toskëve dhe prej së cilës gegët nuk do fitonin asgjë”.

Mendjelehtësia e baballarëve dhe disa pakte skandaloze

Është pikërisht kjo urrejtje ndërshqiptare, e ushqyer tinëzisht nga pushtuesit e huaj dhe nga bajraktarë e, ndonjëherë, edhe klerikë të caktuar, që shpjegon brutalitetin me të cilin u sollën bandat e Xhafer Devës, Halil Alisë, Hysni Demës, Selim e Dan Kaloshit ndaj popullsisë civile në Tiranë, Vlorë apo Berat. Masakrat e kryera prej tyre nuk shpjegohen me kinse “nacionalizmin” e “antikomunizmin” e tyre. Për këta kuislingë mendjengushtë, që makar flisnin ditë e natë për Shqipërinë e Madhe, atdheu fillonte e mbaronte tek kufijtë e katundit e të krahinës së vet. Individë të tillë nuk kishin të bënin fare me nacionalizmin e mishëruar në programin e Rilindjes Kombëtare për një Shqipëri të bashkuar në një shtet unitar.

Por, nuk ishte më i mirë as “nacionalizmi” i shprehur nga ideologët dhe krerët e Ballit Kombëtar e të lëvizjes zogiste. Këta, duke u implikuar direkt ose indirekt në regjimin e pushtimit, morën pjesë në zhbërjen e pavarësisë, në humbjen e sovranitetit dhe në rrezikimin e kufijve të njohur në 1913.

Të ashtuquajturit “baballarë të nacionalizmit shqiptar” nuk kishin një projekt të tyre për Shqipërinë, por u zvarritën pas projekteve të hartuara në ofiçinat e huaja.

E pranuan “Shqipërinë e Madhe” të bërë dhuratë nga nazifashistët, pa e menduar gjatë se pas lufte ajo mund të tërhiqte në greminë edhe Shqipërinë e vogël të 1913-s. Njëherësh, si organizata e Ballit, ashtu edhe legalistët e Zogut përqafuan projektin e një federate ballkanike greko-jugosllavo-shqiptare, sapo morën vesh se për të po punohej në MPJ të Britanisë së Madhe.

Kuptohet, projekti i një federate të tillë i skicuar nga anglezët, nuk i jepte Shqipërisë as Kosovën e as Çamërinë.

Muharrem Bajraktari, Greqi 1948

Në frymën e projekteve të tilla, si ballistët ashtu edhe zogistët kryen bisedime të fshehta me serbët dhe me grekët. Në vitin 1941, Muharrem Bajraktari dhe përfaqësues të Zogut në Stamboll filluan bisedime me përfaqësues të Drazha Mihajlloviçit, eksponent serb monarkist e antishqiptar, për të ripërtërirë marrëveshjet e fshehta të bëra me Pashiçin nga Esad Pasha në 1914, dhe nga Ahmet Zogu, në 1924. Bisedimet synonin krijimin e një federate jugosllavo-shqiptare, me kusht që Jugosllavia të ndihmonte “rilindjen zogiste”, d.m.th. rikthimin e Zogut në pushtet me ndihmën e bajonetave sllave, si në vitin 1924.

Kur e pa se Mihajlloviçi nuk kishte gjë në vijë dhe në Jugosllavi po triumfonin komunistët e Titos, Muharrem Bajraktari iu përkëdhel grekëve, duke paraqitur projektin e një federate “pellazgjike” greko-shqiptare.

Ndonjë muaj më vonë, Kryetari i Ballit Kombëtar, Mit’hat Frashëri në emër të BK dhe Koço Kota në emër të zogistëve, hynë në bisedime me grekët për krijimin e një federate greko-shqiptare. Projekti i paraqitur nga ballisto-zogistët e linte Kosovën e Çamërinë jashtë kufijve administrativë të Shqipërisë dhe e vinte ushtrinë shqiptare nën urdhrat e Komandës greke.

Nëse për këtë marrëveshje nuk u ra dakord, kjo erdhi pasi Gjenerali Athanas Chryssoidou, që përfaqësonte palën greke, kërkoi shumë më tepër nga ç’ofronte Mit’hat Beu.

Kërkonte që Shqipëria të kthehej thjesht në një provincë të varur nga Athina (ekartima), ku shqiptarët do mund të zgjidhnin vetëm kryetarët e bashkive e të komunave, ndërkohë që guvernatori do emërohej nga Athina. Shqipëria nuk do kishte ushtri, do kishte vetëm një xhandarmëri dhe nuk do të kishte shërbim të jashtëm, që do të mbulohej nga Athina.

Parë nga distanca kohore, qëndrimet e të ashtuquajturve nacionalistë, të grupuar rreth “Ballit Kombëtar” e “Legalitetit”, nuk lenë vend për shumë fjalë.

Qëndrimi i tyre gjatë luftës e kompromentoi seriozisht pozicionin e Shqipërisë në Konferencën e Paqes, ku asaj u tentua t’i mohohej statusi i vendit aleat dhe ku ndaj saj u paraqitën përsëri pretendime territoriale.

Qëndrimi i tyre mbeti antikombëtar edhe pas vitit 1944, kur vazhduan të ushqejnë ëndrrën për t’u kthyer në pushtet sa me ndihmën e anglo-amerikanëve, aq edhe me atë të qarqeve shoviniste greke.

Madje, pas prishjes së regjimit të Tiranës me Jugosllavinë, në 1948, mjaft prej tyre, mes sosh edhe vetë Ahmet Zogu, i mbështetën shpresat tek “komunisti” Tito, të cilit i premtuan miqësi të pakushtëzuar, në rast se ai i ndihmonte të vinin në pushtet.

Në kushte të tilla, mund të merret me mend, se cila do të kishte qenë fati i Shqipërisë, në rast se çlirimi do ta kishte gjetur atë të drejtuar nga kjo shpurë kuislingësh e kolaboracionistësh./njekomb

Disa pirate femra kanë thyer stereotipin se vetëm meshkujt janë piratë. Duke nisur nga Roma e Lashtë deri tek Marina Mbretërore, këto femra pirate  konsiderohen më të këqijat e të më këqinjve.Mund të jetë e vështirë të besohet, por të kesh një mjekër të madhe nuk është domosdoshmëri për të qenë pirate.

Mbretëresha Teuta e IlirisëTë paktë kanë qenë ata meshkuj që kanë pasur këllqet për të mundur forcën e Romës. Por ishte një mbretëreshë pirate si Teuta e Ilirisë që arriti t’i sfidonte romakët. Pas vdekjes së bashkëshortit të saj, Mbretit të Ardianëve, Teuta trashëgoi Mbretërinë Ardiane në vitin 231. Me mbështetjen e mbretëreshës së tyre, ilirët morën qytetin fenikas dhe atë të Dyrrahut (Durrësin). Për të zgjeruar shtrirjen e tyre, piratët e saj sulmuan anijet tregtare të Romës dhe Greqisë. Në vitin 229 Roma u detyrua t’i shpallte luftë Ilirisë dhe Teutës. Një forcë prej 20 mijë trupash romake e detyruan Teutën të dorëzohej.

Sayyida al Hurra

Sayyida al Hurra ishte vajza e një familje të shquar myslimane me bazë në Mbretërinë e Granadës. Ata u detyruan të iknin nga shtëpia e tyre në vitin 1492, pas ripushtimit të Spanjës nga të krishterët. Sayyida dhe familja e saj u vendosën në Chaouen, Marok. Pas vdekjes së burrit të saj biznesmen në 1515, Sayyida u bë guvernatore e Tetouan. Ajo u takua dhe u martua me Mbretin e Marokut, Ahmed al-Wattasi. Zemërimi i saj ndaj të krishterëve që e kishin detyruar atë të largohej nga shtëpia e saj ishte i vazhdueshëm për Sayyida. Ajo lidhi kontakt me Barbarossan e Algjerit, dhe iu fut piraterisë. Gjatë misionit për kapjen e anijeve kristiane, Sayydia u bë mbretëresha më e pushtetshme mbi detin Mesdhe në sytë e të krishterëve.

Anne Bonny

Anne Bonny ishte një pirate irlandeze e lindur mes viteve 1697-1700. Pas zhvendosjes së familjes së saj në Botën e Re, nëna e Anne vdiq, dhe babai i saj akumuloi një pasuri të vogël. Anne u mohua nga babai i saj. Ajo lëvizi për në Bahamas ku takoi kapitenin e një anije pirate Jack Rackham. Anne ndihmoi në ngritjen e një ekuipazhi të ri dhe arriti të kapte shumë anije, disa prej të cilave transportonin çaj. Si një kërcënim për tregtinë e çajit që ishin, guvernatori i Xhamajkas bëri apel kundër Jack Rackham dhe Anne Bonny. Anija e tyre u kap dhe Rackham u ekzekutua. Ndërsa Bonny u zhduk e fat ii saj mbetet i panjohur.

Jeanne de Clisson

E lindur në vitit 1300, Jeanne ishte pasardhëse e një familjeje britanike. Në vitin 1330 Jeanne u martua me Olivier III de Clisson. Si fisnik i pasur që ishte, atij iu desh të mbronte vendin e tij, por u kap në Paris, dhe u ekzekutua nën urdhrat e Mbretit Filip VI. Jeane e mbushur me mëri, u betua për hakmarrje. Ajo ia shiti tokat e saj fisnikëve të pasur dhe bleu tre luftë-anije. Anijet e saj u quajtën “Flota e Zezë” dhe filluan të shkatërronin anijet që i përkisnin Mbretit Filip. Ajo linte vetëm disa marinarë gjallë të anijeve kundërshtare për t’i dërguar mesazhin Mbretin se Luanesha e Anglisë kishte goditur sërish. Edhe pas vdekjes së mbretit Filip ajo vazhdoi të luftonte anijet franceze derisa vendosi të kthehej në Angli.

Ching Shih, nga prostitutë në një lorde pirate

Ching Shih lindi në provincën Guangdong të Kinës në 1775. Ajo u bë një prostitute që punonte në bordello të ndryshme. Pirati Zheng Yi, i cili komandonte një grup anijesh, vuri re bukurinë e Ching Shih dhe e mori atë për grua. Me çiftin në krye, “Flota Flamuri i Kuq” nga 200 anije arriti në 1700. Zheng Yi vdiq në vitin 1807, vetëm pas 6 vitesh martesë. Ching Shih mori fronin dhe njihej si një pirate e rreptë dhe e disiplinuar. Ajo u fokusua më shumë në strategjitë ushtarake dhe biznesin. Ajo gjithashtu krijoi disa ligje që mbronin piratët e saj. Skllevërit femra që konsideroheshin të shëmtuara liheshin të lira e të padëmtuara. Nëse një pirate donte të merrte për grua një skllave të bukur, kjo gjë i lejohej. Në fund të karrierës së saj si pirate, Ching Shih u rikthye në Canton dhe hapi një shtëpi kumari ku qëndroi deri në fund të jetës.

Anne Dieu-Le-veut

E lindur rreth vitit 1650, Anne ishte një kriminele e deportuar nga Franca në Tortuga diku mes 1665 dhe vitit 1675. Në Tortuga, Anne u martua me piratin Pierre Length. Në vitin 1683, Pierre u vra gjatë një përleshje. Anne e sfidoi vrasësin e burrit të saj në një duel.  Laurens që refuzoi të luftonte me një grua, u impresionua nga guximi i Anne dhe i propozoi asaj. Anne pranoi. Ata lundruan së bashku duke kapur shumë anije dhe duke bastisur Xhamajkën në vitin 1693. Ajo u kap një vit më vonë dhe u ribashkua me Laurens në vitin 1698.

Grace O Malley, mbretëresha pirate e Irlandës e shekullit 16

Grace O’Malley ka lindur në Irlandë rreth vitit 1530, kur Henri VIII ishte Lord i Irlandës. Babai i Grace ishte prijës detar i klanit O Maille. Pasi bashkëshorti i saj Donal u vra dhe kështjella e tij u kap, Grace ngriti një ushtri dhe e ripushtoi kështjellën. Gjatë martesës së saj të dytë, Grace mori rolin e babait të saj, që mblidhte taksa nga peshkatarët në territorin e tyre. Ajo gjithashtu filloi t’i kërkonte para kesh anijeve tregtare për një kalim të sigurtë. Kur të tjerët refuzonin ata vriteshin. Grace gjithashtu sulmonte fortesat e fisnikëve irlandezë e skocezë.

Elizabeth Killigrew

Data e lindjes së Elizabeth është e panjohur. Ajo u bë zonja Killigrew kur u martua me Sir John Killigrew të Arvenack. Kur në vitin 1540 Kështjella Pendennis u ndërtua nga Mbreti Henri VIII, Killigreë morën kontrollin e anijeve në këtë zonë, duke ngritur fortesën e tyre. Ata përdorimin pozicionin e tyre për të marrë para nga anijet që hynin në zonën e tyre të kontrollit. Kur bashkëshorti i saj vdiq, Elizabeth mori komandën e plotë të piratëve. Pasi Elizabeth u kap në vitin 1582, asaj iu dha një falje  nga Mbretëresha Elizabeth.

Christina Anna Skytte

E lindur në vitin 1643, Christina ishte fëmijë i baronit Baronit Jacob Skytte e Duderhof, të Suedisë. Vëllai i saj, Gustav Skytte, jo  i lumtur me pasurinë e tij tashmë të çmendur, bëri një jetë të dyfishtë si pirate që nga viti 1657 e tutje duke plaçkitur anijet në Detin Balltik. Sëabshku me të dashurin e saj, Gustaf Drake, Christina u bë partnere në biznes. Christina tregoi se ajo nuk ishte një partnere pasive. Në vitin 1663 ajo ishte prezente kur sulmuan një anije tregtare holandeze,, duke bërë që i gjithë ekuipazhi i saj mbetën të vrarë. Ky sulm çoi në ekzekutimin e Gustaf dhe Christina u detyrua të largohej.

Jacquotte Delahaye

E lindur në Haiti nga një nënë haitiane dhe një baba francez, Jacquotte pati një fëmijëri të vështirë. Nëna e saj vdiq pasi lindi të vëllain e saj, ndërsa i ati iu vra, duke e lënë Jacquotte me pak para. Ajo u detyrua t’i futej piraterisë në Karaibe për t’u kujdesur për vëllain e saj. Aktive në vitin 1660, ajo falsifikoi vdekjen e saj për t’iu arratisur qeverisë që e kërkonte. Pasi jetoi për shumë vite si mashkull, ajo për shumë vite jetoi si pirate duke korrur shumë suksese./njekomb