Emmanuel Eboue ka humbur gjithë pasurinë, si pasoj e kësaj, ka menduar edhe të vetëvritet.
Ish-mbrojtësi i Arsenal, Emmanuel Eboue, në një intervistë për “Sunday Mirror”, ka zbuluar se si ka qenë pranë vetëvrasjes pasi humbi gjithçka në jetën e tij.
34-vjeçari nga Bregu i Fildishtë dikur fitonte miliona euro në Premierligë, por tani flenë në dyshemenë e shtëpisë së mikut të tij, duke larë rrobat me dorë dhe duke u fshehur nga përmbarues.
Gjatë një interviste me Sunday Mirror, Eboue, ka treguar se ka humbur gjyqin e divorcit dhe ish-gruaja Aurelie ka marrë gjithçka bashkë me tre fëmijët të cilët ka kohë pa i parë.
“Çdo ditë laj xhinset, rrobat, çdo gjë. Duart më janë bërë kallo. Sikur të kisha punuar në fermë”, u shpreh ai.
“Jam brenda në shtëpi, por jam i frikësuar. Pasi nuk e di se kur do të vijë policia. Ndonjëherë i them vetes ‘Emanuel, ke qenë shumë naiv… pse nuk mendove më parë për këto gjëra?’ Është e vështirë”, shtoi ai.
“Paratë që kam fituar, i kam dërguar te gruaja dhe fëmijët”.
“Në Turqi fitova 8 milionë euro. Shtatë milionë i dërgova në shtëpi. Çfarëdo që ajo më thotë të nënshkruaj, unë do tw nënshkruaja”.
“Ajo është gruaja ime. Problemi me FIFA ishte për shkak të njerëzve që më udhëzuan, që më jepnin këshilla. Njerëz që supozohet të kujdesen për ty. Por, për shkak të tyre u dënova nga FIFA”.
“E shoh Thierry Henryn ku ka arritur dhe jam i lumtur për të, në të njëjtën kohë më vjen turp për situatën time. Kur i shikoj shokët në TV me të cilët luaja, i them vetës ‘është dashur të jem atje’. Është e vështirë t’i shikojë ata”.
“Do të pranoja çfarëdo ndihme, ndoshta nga ish klubi, Arsenali. Kur kisha probleme me agjentin, ata më ndihmuan, kështu që edhe tani do të kisha punuar çfarëdo lloj gjëje nëse vendosin të më ndihmojnë”, theksoi mes tjerash Eboue.
Shtëpia më e madhe e futbollit në botë FIFA e ka dënuar yllin afrikan me 1 vit moslojë në të gjitha garat në futboll.
Kjo pasi që Eboue nuk i ka paguar borxhin agjentit të tij.
Madje Eboue nuk ka të drejt loje as pas një viti nëse ai nuk e paguan borxhin e grumbulluar për agjentin e tij.
Eboue ka luajtur shtatë vite tek Arsenal përpara se të kalonte te Galatasaray në 2011, kur për tri sezone, bëri 102 paraqitje dhe shënoi pesë gola.
Pashke Bekaj është policja që u vra në banesën e saj, pas historive sa të dhimbshme, aq edhe të dhunshme të dashurisë me tre kolegët e saj. Bëhet fjalë për një ngjarje të ndodhur në gusht të vitit 2014, ku policja vrau veten në shtëpi. Edhe pse hetimet tregojnë se kemi të bëjmë me vetëvrasje, familjarët e Bekaj shprehen se kanë qenë tre meshkujt me të cilët ajo është shoqëruar, ata që e kanë shtyrë drejt një veprimi të tillë. Dashnorët e saj, tre policët Besim Boja, Fatmir Gashi dhe Ardian Toplana akuzohen se nxiten që ish-dashura e tyre t’ia shkrepë vetes plumbin me armen e saj.
“Jeta jeme ka përfunduar sepse Fatmiri dhe Besimi e kanë ba planin e vet. Gj. ruaju se këta janë kriminela dhe kanë me të vra”. Ky është komunikimi i fundit i Pashke Bekaj me Gj.C., më pak se dy orë para se pjesëtarja e Policisë së Kosovës të gjendej e vdekur në shtëpinë e vet në Krushevë të Madhe të Klinës, më 29 korrik 2014. Raportet zyrtare konstatuan se policja Pashke Bekaj u vetëvra, porse familja e saj kurrë nuk e pranoi një gjë të tillë, duke vazhduar insistimet se ajo u vra, shkruan Gazeta Express Dy vite më vonë, Prokuroria Themelore e Pejës ka ngritur aktakuzë për tre kolegë të saj, me të cilët policja e vrarë edhe kishte qenë në lidhje dashurie në periudha të ndryshme.
Besim Boja (46), Fatmir Gashi (39) dhe Ardian Toplana (43), të tre pjesëtarë të Policisë së Kosovës, qysh më 22 gusht 2016 po akuzohen se shtynë në vetëvrasje ish të dashurën e tyre.Gjykimi i rastit po vazhdon ende të trajtohet në Deçan, në degën e Gjykatës Themelore të Pejës.Aktakuza: Gjithçka nisi në vitin 200 Polici 46 vjeçar nga Klina, Besim Boja, edhe pse i martuar në vitin 2006 kishte nisur një histori dashurie me kolegen e tij Pashke Beka. Boja dhe Beka, të dy ishin policë në stacionin policor të Klinës.Por, më shumë sesa dashuri, lidhja e tyre, në aktakuzën e ngritur ndaj Bojajt dhe dy pjesëtarëve tjerë të Policisë për “shtytje dhe ndihmë në vetëvrasje”, përshkruhet si një histori dhune dhe kërcënimesh.
Megjithatë, ndonëse i martuar, Polici Besim Boja, në aktakuzë, thuhet se i kishte premtuar kurorëzim edhe policës së vetëvrarë.Në aktakuzën e Prokurorisë Themelore të Pejës thuhet:Gjatë lidhjes që ka pasur me të, i pandehuri e kishte dhunuar fizikisht të njëjtën në forma të ndryshme duke e rrahur, duke e frikësuar, duke i premtuar se do të martohet më të”.
Këto pohime, vetë viktima i kishte deklaruar katër ditë para se të gjendej e vrarë me një plumb të revoles së saj zyrtare, në shtëpinë e saj, në ditën e Bajramit, në korrik të vitit 2014.
Në aktakuzë shtohet:E ndjera deklaron, diku para tre muajve, kishte ardhur i pandehuri Besim në Stacionin Policor në Klinë, diku rreth orës 21 ku të njëjtën e kishte goditur me shkelm në këmbë duke i thënë “pse nuk ma çel telefonin”, dhe i kishte kërkuar që t’ia kthej sendet si parfum, maica, etj”.
Detyrim për seks brenda stacionit të Policisë
Tre vite pas lidhjes më policin Boja, pjesëtarja e PK’së, Pashke Beka ishte detyruar të kryente marrëdhënie seksuale me një tjetër polic, thotë aktakuza. Prokuroria pretendon se i akuzuari tjetër Fatmir Gashi, duke qenë në dijeni për lidhjen mes policëve Boja-Beka, duke maltretuar psiqikisht dhe fizikisht e kishte detyruar Pashke Bekajn që të lidhej edhe me të.
Në deklaratën e saj të dhënë në Drejtorinë e Standardeve Profesionale të Policisë së Kosovës, vetëm 4 ditë para ditës kritike, Pashke Bekaj deklaron se derisa refuzonte të kishte marrëdhënie me kolegun e saj nga stacioni policor i Klinës, Fatmir Gashi i kishte shkuar dy herë tek shtëpia duke shtënë me armë afër dritares së shtëpisë.
“Po ashtu e sulmon fizikisht edhe në stacionin policor në Klinë. Dikur nga mesi i muajit maj 2014, duke e goditur me shuplakë duke i thënë “ti je kur*ë, ti je kur*ë”. Me ç’rast e njëjta jashtë vullnetit të saj detyrohet që të kryej marrëdhënie seksuale më të pandehurin Fatmir”, thuhet në aktakuzë.
Edhe për të akuzuarin Fatmir Gashi nga fshati Balincë e Klinës, aktakuza bën të ditur se është i martuar. Të njëjtin status civil, 39 vjeçari e kishte pasur edhe në kohen kur pretendohet se e ka detyruar policen tashmë të vdekur, të kryen marrëdhënie seksuale me të.
“Mashkulli i fundit” për policen e vdekur
Ardian Toplana, polici i tretë i akuzuar për nxitjen e vetëvrasjes së Pashke Bekaj, kishte vetëm pak muaj që ishte ndarë nga lidhja jashtëmartesore më policen viktimë.
Në aktakuzë, thuhet se 43 vjeçari, edhe pas ndarjes me policen Pashke Bekaj, në vitin 2014 i kërkonte asaj që të rifillojnë lidhjen e tyre.
“Nuk do të jesh e askujt, vetëm e imja”, “Mashkulli i fundit do të jem për ty”, ishin vetëm disa nga frazat e mesazheve që prokuroria përmend në aktakuzë, që polici i akuzuar Ardian Toplana ia kishte thënë ish -të dashurës së tij, e cila pak muaj më pas u vetëvra.
Gjatë asaj kohë, aktakuza potencon se Pashke Bekaj ishte duke u përpjekur që të lidhte martesë me Gj.C.
Me këtë të fundit, Pashke Bekaj kishte edhe komunikimin e fundit, në ditën kritike.
“Jeta jeme ka përfunduar sepse Fatmiri dhe Besimi e kanë ba planin e vet. Gj. ruaju se këta janë kriminela dhe kanë me të vra”, ka deklaruar, pas ngjarjes, në hetuesi Gj.C., burri me të cilin e ndjera po planifikonte martesën. Ketë komunikim Pashke Bekaj me dashnorin e saj e kishin pasur më pak se dy orë para se të gjendej e vrarë me një plumb në kokë, më 29 korrik 2014.
Mesazhet kërcënuese që gjeti prokuroria
Prokuroria pretendon se deklaratën që Pashke Bekaj e ka dhënë në drejtori të standardeve, katër ditë para se të vetëvritej, faktohet nga disa SMS që janë gjetur në pajisjet e polices së vdekur dhe familjareve të saj.
“Unë kurrgjë nuk takam ba, ani, mos harro se ti je kanë hala në punë, kur ka dal Zefi me Besën [vëllai i Pashke Bekes dhe gruaja e tij] me ec , ju kam shku mbrapa, mos harro se dikush po don mu vra, kra dije jam ba budall”, është një nga mesazhet kërcënuese ndaj viktimës, që posedon prokuroria, të dërguara nga numri i të akuzuarit Besim Boja.
“nëse kerri yt thehet në parkingun e Klinës apo dikun tjetër e ka thyer une. Nese dikush ka hyre në shtëpi tanë në Klinë kam hy une, nëse dikush e ka kall sobën tanë në Klinë e kam kall une, po të them ma q*fsh nanen ti mu, mos ta q*fsha une ty moj ku*vë. Ateher mi me marrë vesh kush une kam me kanë për ty”, është mesazhi tjetër që kishte pranuar Pashke Bekaj, pretendon prokuroria. Dërguesi: i akuzuari Fatmir Gashi.
Mohimi i të akuzuarve: Ishim në lidhje me Pashkën, por nuk e keqtrajtuam
Të tre ish-dashnorët policë të viktimës nuk e pranojnë se e kanë keqtrajtuar Pashke Bekajn, që si pasojë e dhunës që kishin ushtruar ndaj tyre, prokuroria pretendon se ajo u shty në vetëvrasje.
Besim Boja i ka thënë prokurorisë se më policen e ndjerë ka qenë katër vite në lidhje dashurie, nga viti 2006 deri në vitin 2010. Sipas tij, vetë Pashke Bekaj kishte ndërprerë romancën më të pa dhënë ndonjë sqarim, por pa marrë parasysh këtë Bojaj ka deklaruar se asnjëherë nuk e ka penguar që ajo të krijojë lidhje tjera.
As Fatmir Gashi, para drejtësisë, nuk ka pranuar se e ka detyruar policen e vetëvrarë që të kryejë marrëdhënie seksuale me të, siç ajo kishte deklaruar katër ditë para se të gjendej e vdekur. Por, ai thotë se ata kanë pasur një lidhje trivjeçare me policen Beka, nga viti 2011 deri në fillim të vitit 2014 – disa muaj para se të ndodhte vetëvrasja.
Për më tepër, i akuzuari Gashi në prokurori ka treguar një histori që kishte ndodhur në prill të vitit 2014, në të cilën e implikon të akuzuarin tjetër Ardian Toplanaj.
“Meqenëse kisha punuar natën dhe me interesonte që te marr pushim në telefonin e saj më është paraqitur Ardian Toplanaj dhe i njëjti më ka thënë “fol Fatmir Gashi”, dhe më ka thënë në këtë numër telefoni mos nuk dua ti kurrë me thirrë dhe më ka sharë në nënë”, ka deklaruar Fatmir Gashi para prokurorisë.
Por, se ka ndërhyrë në jetën e të ndjerës, e ka mohuar në prokurori i akuzuari Adrian Toplanaj. Megjithatë, ai ka pranuar se për gjashtë muaj ka qenë në lidhje me kolegen e tij police, me të cilën thotë se janë njohur nga viti 2000, në Akademinë Policore në Vushtrri.
Vëllai i Pashke Bekaj: Motra ime u vra
Zef Beka, vëllai i Pashkës, nuk mund të bindet se motra i është vetëvrarë. Ai thotë se është i sigurt se ajo u qëllua nga dikush që improvizoi si vetëvrasje krimin që ndodhi në shtëpinë e familjes së tij në Krushevë të Madhe. “Jemi kërcënu prej vitit 2007. Prej atëherë jemi qyshtu”, thotë Beka, gjatë një bisede me Express, të enjten. Tregon se ka humbur besimin në çdo instancë të drejtësisë. Për këtë, deklaron se nuk ka shkuar për të përcjellë asnjë seancë gjyqësore ndaj të akuzuarve për nxitje të vetëvrasjes së motrës së tij. E pakuptimtë për të është edhe gjykimi i këtij rasti në Deçan, në degën e Gjykatës Themelore të Pejës. “Motrën time e kanë vra”, thotë Zef Beka, derisa qëndron i ulur në njërën nga tavolinat e kafenesë që është pronë e tij, në Klinë.
Një histori rrënqethëse dhe që të bën të reflektosh thellë!
Piktori Arben Theodhosi, i cili është djali i ish-ministrit të Industrisë Koço Theodhosi që u burgos dhe më pas u pushkatua nga regjimi komunist, në një lidhje direkte në Top Story, u shpreh se ka miqësi edhe me djemtë e atyre që i kanë dënuar babain.
“Ne kemi pasur miqësi dhe nuk ka pse të mos mblidhemi bashkë. Ne kemi qenë shumë miq dhe nuk llogarisnim se çfarë ishin prindërit tanë. Sot është ndryshe. Nuk shohim kush ka qenë babai dhe kush ka qenë gjyshi. Sot kisha një festë për një botim timin, të titulluar “Tani” dhe këtu jemi mbledhur”, tha Arben Theodhosi.
Ai fajëson sistemin dhe jo individin për të këqijat që kanë ndodhur në atë kohë. I pyetur se a ka miqësi me djemtë e atyre që i kanë dënuar babain, ai u shpreh:
“Pa diskutim që po, pasi nuk janë fëmijët ata që kanë dënuar babain tim. Nuk duhet të vuajmë nga fenomeni i “biri i tij”. Kjo gjë nuk duhet të ekzistojë. Ai ishte një sistem që i bëri këto gjëra dhe nuk ishte individi”, tha Arben Theodhosi.
Një grua nga Fieri ka rrëfyer sot në “Aldo Morning ShoW” historinë e trishtë të jetës së saj. Merita rrëfeu përmes telefonit se kishte zbuluar pas 17 vitesh martesë se burri i saj kishte një grua të dytë me të cilën kishte edhe fëmijë. Ajo tha se burri ka qenë në burg dhe pasi ka dalë është larguar nga shtëpia pas një debati me të dhe nuk është kthyer më. Ndërkohë që sot përmes emisionit ajo i bëri thirrje burrit të vijë të takojë vajzën.
“Unë jam Merita nga Fieri. Para dy vitesh më futën burrin në burg në Rrogozhinë, kishim një biznes dhe nuk e di ç’u ngatërrua me këta të shtetit. Unë kam një vajzë. Një ditë shkoj tek burgu për t’i çuar ushqime dhe i them polices jam gruaja. Policja më thotë: “Po pse sa gra ka ky?Këtu vjen edhe një tjetër. Shiko se ta ka dredhur burri”.
Që atë ditë iu vura nga pas dhe zbulova se kishte edhe një grua tjetër, kishte edhe fëmijë me të. Dhe unë e mora vesh pas 17 vitesh këtë. Kur doli filloi edhe punë. Nuk binte në sy fare, unë i thash por ai nuk e pranoi. U zumë për probleme familjare dhe iku dhe tani se di ku është. Unë fola me gruan tjetër të tij, ajo e dinte që ai ishte i martuar me mua, ndërkohë unë s’dija gjë”, tha gruaja.
Konfliktet e pasurisë shpesh përfundojnë jo mirë ndërmjet familjarëve. Kështu është dhe historia e Afërditës, 45-vjeçares e cila i kërkon babit të saj pasurinë që sipas saj i takon.
Ajo ka rrëfyer në emisionin “Me zemër të hapur” se pasurinë babai duhet ta kishte ndarë në mënyrë të barabartë me fëmijët dhe jo të përfitonin vetëm vëllezërit e saj.
Afërdita nga Tirana u përballë live me të atit ku prej kohësh i ka ndërprerë marrëdhëniet pasi ka lindur konflikti i pasurisë.
Nëna e një fëmijë 3 vjeç tregon se ndodhet në kushte të vështira ekonomike, ndërsa babai ka hequr dorë nga ndihma, duke refuzuar kështu t’i japë edhe atë që i takon.
Afërdita tha:
Që kur ngela shtatzënë i them babait që të më ndihmonte. Burrin e kam në një moshë të thyer dhe ka probleme me shtyllën kurioze. Unë i kërkova që të më jepte një hyrje siç më kishte premtuar. Kishim një shtëpi dy-katëshe. Kemi punuar dhe sakrifikuar të gjithë. Babai mori disa hyrje, dhe një për mua. E mori në emër të vet dhe me një pjesë kredie. Shtëpia ishte dhënë me qira. Kur u martua vëllai, që ditën që erdhi nusja, babai u tha se shtëpinë e ka vajza, për mua. Sa u martua vëllai i vogël, babai ndryshoi shumë. Kur ngela shtatzënë nisi ftohja totale. Shkova para një muaj t’i kërkoja lekë babait sepse s’kisha lekë. Në 3 janar të 2016-ës shkoj në shtëpi. Isha ngushtë. Ishte viti i ri dhe shkoj. U kërkoj pjesën time në sy të të gjithëve. Më tha; nuk të jap fare. Ajo hyrje jepet me qira. Aty më thirrën policinë. Ai ma gjeti burrin, më tha merre se është i mirë”.
Si lindi konflikti
Afërdita tregon se bashkë me prindërit dhe vëllezërit kishin punuar, ndërsa lekët ia kishte dorëzuar babait gjithmonë. Ai kishte blerë disa hyrje në Tiranë, ndërsa njërën prej tyre ia kishte premtuar Afërditës. 45-vjeçarja u martua në 25 dhjetor 2011 me shkesi dhe vetë babai ka qenë ai që e ka gjetur dhëndrin. Babai i ka thënë bashkëshortit të vajzë që sa të mbaronte kredia do t’i rregullonte do t’i jepte një shtëpi të jetonin sepse vajzën e kishte pike të dobët. Por para 2 vitesh babai i Afërditës shiti një lokal në shumën mbi 100 mijë euro në zonën e Tiranës se Re dhe asgjë nga këto të ardhura nuk i dha vajzës. Aktualisht Afërdita jeton në një banesë të tyren në zonën e Medresesë, të cilët e ka ndërtuar i shoqi i saj para 6-7 vitesh. Por që kur Afërdita kërkoi shtëpinë e babai i premtoi, vajza nuk lejohet më që të shkojë tek ai.
Babai e akuzon live: Doje të na digje si shtëpi të gjallë, më theve hundën
Pas rrëfimit që bëri një studio, Afërdita është përballur live me babain e saj, Haxhi Ilamin. Ky i fundit akuzoi të bijën, ndërsa tha se dy vite më parë ajo kishte tentuar që t’i digjte me vaj të gjithë si shtëpi. Po ashtu ai shkoi edhe më tej me dëshminë në një lidhje telefonike, ndërsa tha se ajo i kishte thyer edhe hundën.
Babai i vajzës, Haxhi Ilami tha:
S’do ma kishte marrë mendja. Ajo që është aty është fëmija imje. Ajo të ketë turp që del aty. Babain se ke takuar dhe si ke thënë që do shkojë tek emisioni. Je e pafytyrë dhe turp të kesh që ke dalë aty. Je për të çuar në burg ti. Kam respekt për juve (për stafin e emisionit). Nuk rikuperohen më marrëdhëniet për arsyet se ça ka bërë ai fëmijë ndaj meje, ndaj vëllait të vet dhe njerëz të mi, s’falen. Para dy vitesh ka ardhur për vit të ri, kishte ardhur i vëllai nga Itali, dhe motra dhe dhëndri me fëmijët. Në sobë ishte gjysmë e tenxheres me vaj, ajo e hodhi. Shyqyr që nuk u dogjëm. Sikur të kishte qen soba me flakë, do digjej gjithë shtëpia. Ca nuk ka bërë. Është turp që ka dalë aty. Ajo të gjejë një avokat, dhe të shkojë në gjykatë. Më ka thyer hundën, nuk merrem me fytyrën e asaj. Ajo është e pafytyrë. Ndoshta e kam toleruar. Nëse ajo ka pronësi tek apartamenti, le të shkojë ta marr në gjykatë. Jam penduar, dhe nuk ia jap më. Skam për t’ja dhënë më. E kam me qira. Ajo prej 4 vitesh qiranë e banesës, por s’ja jap më”.
E përpos vuajtjeve gjatë gjithë jetës, Fatime Fregjaj edhe në moshën 60-vjeçare i jep forcë dhe besim vetes por edhe njerëzve të afërt të saj.
Fatimja, jetën e ka kaluar mes 4 mureve të burgut dhe lirisë, por siç thotë ajo, liria e saj ka qenë më keq sesa 3 dënimet që ka kryer. Në një rrëfim ajo e përkufizon në këtë mënyrë jetën saj.
“I kam thënë drejtoreshës së burgut, unë burgun përjetë e kam jashtë hekurave”, nis rrëfimin Fatimja.
Integrimi pas daljes nga burgu është i vështirë. Më kryesorja dhe vështirësia më e madhe është gjetja e një pune. Shteti nuk e ka ndihmuar me asnjë punë, dhe ajo ka gjetur rrugën e saj. Të mbledhë kanoçe gjatë gjithë natës, për të siguruar bukën e gojës për vete dhe paratë për kafe e cigare.
Fatimja është divorcuar nga bashkëshorti i saj që në vitin 1994, por një plagë e përbashkët familjare, megjithëse të ndarë ligjërisht i ka detyruar që të jetojnë bashkë. Ajo është vajza e tyre, 29-vjeçare Izaura e cila ka probleme mendore. Fatimes Fregjës përveç vajzës, i duhet të kujdeset edhe për babain e fëmijëve të saj, pasi edhe ai vuan nga skizofrenia.
Pagesa që merr për vajzën është shumë e vogël edhe për shkak të klasifikimit që i ka caktuar mjekja. “Burri merr 160 mijë lekë kurse vajza 100 mijë lekë të vjetra. Çfarë të bëjë më parë me ato para, të blej bebelina apo ilaçe”, thotë Fatimja.
Ajo kërkon ndihmë nga shteti pasi me dy të sëmurë, e ka të pamundur që t’ia dalë financiarisht.
Në një lidhje telefonike për emisionin ‘Njerëz në fokus’ Fregja tha se nuk i ishte ofruar asnjë punë deri më tani nga Bashkia e Tiranës, ndërsa shtoi se është e gatshme të punojë edhe në Komunale.
“Smë ka thënë kush për punë, kam kërkuar një punë natën. S’dua punë zyre, se mi ka hangër dhia librat me kohë. Kam kërkuar punë edhe në komunale, jam e gatshme edhe të fshij rrugët. Pasi gjatë ditës duhet të rri me vajzën time. Natën vajza fle gjumë dhe rri me babain. Dy të sëmurë mendorë shkojnë dhe kuptohen shumë mirë me njëri-tjetrin”, tha ajo.
Duke uruar dhe shpresuar që lirinë të mos e shikojë si një burg të përjetshëm, ajo që na mbetet është apeli ndaj shteti që ta ndihmojë Fatime Fregjën dhe familjen e saj.
CEREMONIA E VARRIMIT
Përcjellja e të vdekurit për në shtëpinë e përjetëshme, për në botën tjetër
konsiderohej si ndarja përfundimtare me të, prandaj pjesëmarrja në varrim
ishte një detyrim i çdo bashkëfshatari ndaj të vdekurit. Kjo traditë duhet të
jetë shumë e vjetër, aq më tepër për një fshat të vogël si Radhima… Edhe
nqse ndonjë nga të afërmit e të vdekurit si vëlla, motër, djalë a vajzë, etj, që
për arsye të ndryshme nuk arrinte dot kohën e caktuar për varrim, ceremonia
nuk mund të shtyhej, pasi ishte gjynah…
Kur vinte koha e përcjelljes, i vdekuri ngrihej nga katër burra dhe vendosej
në tabut. Koha e nxjerrjes nga shtëpia konsiderohej si një nga kulmet e të
qarit. Gjatë rrugës burrat shpesh ndërronin njëri-tjetrin në mbajtjen e tabutit,
ndërsa gratë nuk shkonin në varrim. Vetëm në shek. XX ky zakon ndryshoi,
duke qenë edhe ato prezent në përcjellje, por përsëri bashkëshortja nuk
duhej të shkonte. Ndërsa pas mesit të këtij shekulli gratë mund të ishin të
gjitha të pranishme në varrim, por asnjëherë shtëpia nuk duhej të mbetej
bosh, pa njerëz…
Nga vet zbulimet arkeologjike në nekropojt e shumtë të lashtësisë, duket
qartë se banorët e kësaj treve ndër shekuj i kanë kushtuar rëndësi banesës
së fundit. Ai përgatitej duke u veshur e mbuluar me tulla të mëdha dhe i
vdekuri vendosej me gjithë orenditë zbukuruese; ato të luftës si shpata,
heshta, mburoja, etj. si dhe një iventar të pasur enësh balte, që sipas besimit
pagan do t’i nevojiteshin në jetën tjetër.
Me lindjen e krishterimit edhe autoktonët në vendin e quajtur Radhimë
duhet të kenë zbatuar si kudo ritet fetare të krishtere në përcjelljen dhe
varrimin e të vdekurve. Në këtë konkluzion mund të arrihet, pasi vërehet se
kudo ku ka shenja jete të kohës se krishtërimit afër vendbanimit janë edhe
shenjat, themelet ose të paktën emri i një kishe… Ndërsa kur feja ndryshoi
edhe zakonet e mënyra e përcjelljes ju përshtatën myslimanizmit, e cila është
tradita e fundit e trashëguar në fshat.
Vet rrënimi ekonomik i vazhdueshëm nga pushtuesit osmanë varfëroi
ndjeshëm edhe ritet e kushtet gjatë varrimit… Kështu që në shek. XX tek ne
162
Bota Radhimjote
ka arritur zakoni mysliman, duke e mbështjellë mehitin me qefin. Orientimi i
trupit në varr bëhej në drejtimin L-P, me kryet të kthyera nga Qabea.* Pasi ai
vendosej poshtë, mbi të vendoseshin drurë të drejtë si ullishte, valanidh, etj,
që quheshin stranica. Ato puthiteshin mirë në mënyrë që dheu të mos binte
mbi trup. Nga ana e sipërme drurët dilnin jashtë buzës së varrit e mbi to’
hidhej kashtë gruri ose misri për mbulimin e boshllëqeve. Fillimisht më të
afërmit hidhnin nga një grusht dhe’, pastaj të gjithë e kryenin këtë rit; me dorë
ose me vegla bujqësore. Mbulimi duhej të ishte sa më i shpejtë e më në fund
dy gurë shërbenin si kufizuese të varrit, që quheshin qivure (një nga koka e
një nga këmbët). E po aty afër qivurëve nguleshin dy shkopinj nga 30-40 cm.
të gjatë, duke lidhur në to fjongo të bardha e të kuqe nga qefini. Sipas besimit
fetar, varri i femrave duhej të bëhej më i thellë…
Sipas riteve myslimane, pas ceremonisë së varrimit, afër vendvarrimit për
shpirt të të vdekurit ndahej hasyde (lloj embelsire e bere me nisheshte).
Secili pjesëmarrës duhej të merrte një copë, duke ngushëlluar “Allahu me
rahmet!…” Pastaj të gjithë së bashku duhej të ktheheshin në shtëpinë ku
kishte ndodhur vakia, për të ngushëlluar pjesëtarët e familjes.
Ndërkohë shtrohej buka ose dreka siç quhej, ku pjesëmarrësit uleshin
nëpër sofra në shesh. Ata duhej të hanin, qoftë edhe të fusnin diçka në gojë,
pasi ngrënia e bukës quhej sevap për të vdekurin. Si zakon, në drekë servirej
mish i zier me lëng e në fund revani ose hasyde, kurse me rritjen e nivelit
ekonomik, filluan të serviren edhe supë, mish i zier me oriz, byrek, etj., duke
u shoqëruar me pak raki për të ngushëlluar. Të gjithë pjesëmarrësit hanin
bukë në qetësi, duke e përfunduar drekën përsëri me ngushëllim.
Në Radhimë, si kudo në trevë, banorët, varret i kanë vendosur në hyrje të
vendbanimeve të tyre. Nga zbulimet arkeologjike, ky fenomen verëhet qysh
në shek. V-III p.K. Duke e konsideruar vendbanimin e quajtur sot Radhimë
shumë të vjetër, ata pra autoktonët, të vdekurit i kanë varrosur në nekropojt e
majës së Bregut dhe në Gropë; pra në dy hyrjet e vendbanimit si dhe në
afërsi të vendbanimeve të tjera si Grabo, Dremicë, Katohori’, etj Më vonë, me
lindjen e fesë, zakonisht varrimi bëhej pranë kishave si në majë të Bregut,
Katohori’ (kisha e Zoit), Mavrenerua (kisha e Shën Kollit), etj. Ndërsa pas
rrënimit të kishave dhe ndryshimit të fesë, në Lëmënjë dhe në oborr të
xhamisë, por duke mos hequr dorë asnjëherë nga varrimi në hyrje të
vendbanimit si në Ramec, si edhe pranë pronave. E veçantë për Radhimën
është se për vet konfliktet kufitare që ka patur, për t’i bërë ato të
padiskutueshme, në kufi me Kaninën është parabërë varri i Av. Mehmet
Halilit, kurse në kufi me Tragjasin janë varrosur Myftar Musai e Maze Mejdiu.
Në shek. XIX në Radhimë filloi rrethimi i varreve me mur guri, si varri me
kanjulla pranë xhamisë, në Ramec, në majë të Çukës, etj, kurse në vitet e
socializmit kemi një evolim të ndjeshëm. Varret filluan të vishen me pllaka të
gatshme betoni, të mbulohen po me pllaka të tilla; trupi filloi të futet në arkivol
të përgatitur me dërrasa e kompesatë, të veshur me beze të zezë për të
moshuar e me të kuqe për të rinj. Njëkohësisht mehiti vishej me rroba të reja,
kostum, etj, kurse këpucët i vendoseshin pranë këmbëve. Filloi bërja masive
e varreve me mermer, duke u caktuar si nekropol për fshatin mesuni i Drizës.
Për të plotësuar ndonjë amanet janë varrosur në një varr edhe dy persona,
por në kohë të ndryshme…
Duke i hedhur një sy me vëmendje gjiut të Dukatit, vendet më të pasura
me argjil të pastër, që shërben si lëndë e parë për tó është Radhima;
më konkretisht vithitë e Rukuet në Virua dhe Papadhëndrua,
në të cilat duhet të ketë patur punishte për prodhimin e tjegullave, tullave, enëve prej balte, etj.
Kjo vërtetohet konkretisht, kur në vitet 1969-1973 u krye sistemimi i tokave
dhe taracimi në këto vende. Në të gjithë zonën prej afërsisht 300-400 m
gjatësi poshtë Vithive të Rukuet dhe më pak në Papadhëndro, u zbuluan
forma të furrave pjekëse si dhe copëza tullash, tjegullash, orendish shtëpiake
prej balte pa masë.
Gjendja e këtyre mbeturainave tregon për skarcitetet e
dala nga furrat. Pra krahas punëve të tjera, banorët autoktonë janë kthyer në
artizanë të qeramikës për vetë nevojat që duhet të ketë patur qyteti i Orikut,
Aulonës e ndofta më gjerë. Prandaj edhe monedha orikase është gjendur
kudo. E kjo tregëti, për vetë faktin e qënies së Orikut port i rëndësishëm dhe
mendimit të ekzistencës në Mavrenerua të një moli antik, duhet të jetë bërë
nga deti. Por gjithmonë duke mos përjashtuar komunikimin nga toka,
pavarësisht se ekzistenca e lumit të quajtur sot Izvor mund të ketë krijuar
vështirësi, sidomos në dimër.
Komunikimin nga toka mund ta argumentojmë
me ekzistencën në fushë të Viroit të një rruge me kalldrëm, natyrisht e
dëmtuar dhe e fundosur në një thellësi afërsisht 1.5 m. Gjerësia e saj të jep
të drejtën të mendosh se ka qenë e mjaftueshme për kalimin e karrocave
antike të ngarkuara me prodhime balte e qeramike. Nga këto fakte mund të
thuhet se banorët jetonin në Grabo, Drumbé, majë të Nik Gjomitrit, majë të
Çukës, breg të Fsakës, Katohori’, Shkalla, etj dhe punonin në Papadhëndro,
Virua, Mavrenerua, etj. Për portin në fjalë mund të merren për bazë edhe
thëniet e Xhevit Azemit, mbi ekzistencën e një muri mbi xhaden e sotme në
vendin e quajtur Mavrenerua, ku dalloheshin edhe vendet prej druri për
lidhjen e anijeve në mol, që në gjuhën detare quhen bollard (anglisht). Ndofta
për këtë mur bën fjalë edhe Ugolini!?
Ose zbulimi i një tubacioni uji i ndërtuar me tubo balte me diameter 10 cm
e gjatësi 80 cm çdo copë, i cili përshkonte një distancë prej afërsisht 1000
metra me vetërrjedhje nga vendi i quajtur fiqtë e Kucet drejt kishës së
Shënkollit e ndofta deri tek punishtet e qeramikës në Virua a vendbanimet
për rreth. Por, përveç lulëzimit duhet të kenë ndodhur edhe shkatërrime me
përmasa të mëdha. S’ka se si të jetë ndryshe. Kur romakët pushtuan Orikun
dhe e përdorën atë si port mbështetës në luftë kundër ilirëve dhe
maqedonasve, ndër të parët që u përballën me pushtuesit ishin ata që jetonin
në vendin e quajtur sot Radhimë. Po ashtu edhe kur Oriku ra në duart e
Aleksandrit të madh; treva radhimjote ishte periferia e qytetit. Gjithashtu dihet
që mbreti Cezar ka zbarkuar në Akrokeraun dhe pas hapjes se portave të
Orikut, trupat e tij nga deti dhe toka morën rrugën drejt Apollonisë e më tej
për në Durrës. E për të shkuar atje dihet që e vetmja rrugë tokësore kalonte
përmes vendit që sot quhet Radhimë, fakt të cilin e përmend edhe Carl
Patsch: “Duke ndjekur shtratin e përroit të Radhimës, arrin në bashkimin e tij
me përroin e Dukatit. Këtë rrugë ka ndjekur edhe Cezari ……..”*
